IJzerbedevaart

[Elwin Lammers]

Net terug van mijn tiende IJzerbedevaart kreeg ik een forward-mailtje met
het commentaar van Jan van Reusel op een persbericht van de Vlaamse
Volkusnie (officieel: 'VU Vlaamse Vrije Demokraten'). Enige feitelijke
correcties lijken mij op zijn plaats, al was het maar om misverstanden uit
de weg te ruimen.

Voordat ik inga op de laatste IJzerbedevaart nog even kort hoe een D66-er
als ik daar uberhaupt terechtkomt. Tien jaar geleden was ik Internationaal
Secretaris van de Jonge Democraten. We wilden graag contacten met
organisaties in de landen die ons omringen omdat daarmee makkelijker
gezamenlijke activiteiten te organiseren zijn. De partners in Duitsland en
Engeland waren duidelijk. In Belgie niet. De PVV (nu VLD genaamd) was
rechtser dan de VVD en Agalev 'hoorde bij' GroenLinks. Er was de Volksunie,
volgens sommige rechts, volgens anderen centrum-links, volgens enkelen
(slecht geinformeerden) extreem-rechts en in ieder geval noemden ze
zichzelf Vlaams-nationalistisch, wat in ieder geval minder vertrouwd klonk
dan sociaal-liberaal of vrijzinnig-democratisch.

Om een heel lang verhaal kort te maken: het bestuur van de JD heeft zich
uitgebreid georienteerd op de standpunten die de VU en de VUJO (Volksunie
Jongeren) innamen en we kwamen tot de conclusie dat de manier waarop de VU
de maatschappij wilde inrichten bijna naadloos aansloot op het denken van
D66. De VU is de eerste partij in Vlaanderen geweest die een milieu-congres
organiseerde en heeft altijd democratisering en ontzuiling als belangrijke
strijdpunten gehad. Met de emotionele kant van het Vlaams-nationalisme (of
het Vlaamse emancipatie-streven) en het streven naar meer autonomie voor
Vlaanderen heeft D66 niets, maar mijn invalshoek in deze zaak is altijd een
typische D66-invalshoek geweest. Ik vind dat de overheid niet alleen
democratisch moet zijn, maar ook efficient.
Kan een D66-er zich voorstellen dat een Nederlandse minister zegt dat hij
vanwege een schandaal waarin hij betrokken is, zou aftreden in een ander
West-europees land, 'maar dit is Belgie, dus ik blijf'. In Belgie kon het,
nog maar een jaar of zes geleden. Kan een D66-er zich voorstellen dat er
zeer hardnekkige geruchten zijn dat hoge politie- en legerfunctionarissen
zeer nauw betrokken zijn bij talloze brute moordpartijen (de Bende van
Nijvel), met als doel de staat te ontwrichten, politieke hervormingen in de
kiem te smoren en meer geld voor de staatsveiligheidsdiensten zeker te
stellen? Smeergeld-affaires als Dassault en Agusta. Moord op een topman van
de Parti Socialiste (moord op Bram Peper of Ed van Thijn, dit ter
vergelijking) - opdrachtgevers niet achterhaald, maar zeer waarschijnlijk
PS-kopstukken (PvdA-kopstukken). Moord op een veterinair inspecteur (Karel
van Noppen) omwille van economische belangen van een vleessector die al
jarenlang zeer kwistig de hormonen-spuit hanteert. Een 'oorlog' (guerre de
flics) tussen de twee landelijke politie-diensten die zover ging dat
moordenaars als Dutroux jarenlang ongestoord hun gang kunnen, hetgeen met
een enigszins efficient politie-macht niet het geval had kunnen zijn.
Kortom, de Belgische overheid was niet democratisch en al zeker niet
efficient. Er is daarnaast nog een ander punt. De belangen van Vlaanderen
en Wallonie lopen steeds verder uiteen. Dat maakt Belgisch beleid op de
overheidstaken die (nog) niet gefederaliseerd zijn naar de deelstaten in
toenemende mate moeilijk. Op steeds meer terreinen zie je trouwens ook dat
Belgie moeite heeft een standpunt te bepalen in de Raden van Ministers van
de Europese Unie omdat Vlaanderen en Wallonie het fundamenteel oneens zijn.
Als D66-er denk ik dat er op een zo laag mogelijk niveau (dicht bij de
mensen om wie het gaat) bestuurd moet worden. In de Belgische context
betekent dat dat ik er niets tegen heb dat Vlaanderen en Wallonie meer
autonomie krijgen. Ik ben er trouwens van overtuigd dat de D66 Tweede
Kamerfractie, als je die ineens zou overplaatsen naar het Belgische
parlement, op 'communautair gebied' (de Vlaams-Waalse tegenstelling: meer
federalisering of niet) in grote lijnen dezelfde standpunten in zal nemen
als de Volksunie-fractie nu doet. Omdat efficientie van bestuur dat vraagt.

Nog even terzijde: sinds 1989 (en eigenlijk al daarvoor zelfs) hebben de JD
en VUJO zeer goede contacten en zijn er inmiddels tientallen gezamenlijke
studieweekeinden en studiereizen georganiseerd. Een paar jaar geleden zijn
er op bestuursniveau ook contacten geweest tussen D66 en de VU. De
conclusie van de toenmalige politieke driehoek in het D66-DB (Secretaris
Buitenland, Secretaris Politiek, Vice-voorzitter Politiek): de standpunten
van D66 en de VU liggen verbazingwekkend dicht bij elkaar.

Terug naar de IJzerbedevaart. Jan van Reusel suggereert dat het hier om een
politieke bijeenkomst gaat waar extreem-rechts goed op haar plaats is. Ter
ontkrachting hiervan enkele citaten uit de politieke speech die de
voorzitter van het organiserende comite tijdens de laatste bijeenkomst gaf:

-'In Vlaanderen moet speciale aandacht gaan naar de toegang tot onderwijs
en arbeidsmarkt voor kansarmen, autochtone zowel als allochtone.'
(overigens gevolgd door applaus).
-'De rijkere landen moeten dringend de schuldenlast van de Derde Wereld
verlichten.'
-'Wij blijven eisen dat de wapenproductie op korte termijn afgebouwd wordt,
ook in Vlaanderen en ook al kost dit ons arbeidsplaatsen.' (terzijde: Jan
van Reusel beweert dat wapenproductie vooral een Waalse aangelegenheid is
en dat Vlamingen dat dus makkelijk kunnen roepen. In werkelijkheid is de
Vlaamse militaire productie minstens even groot als de Waalse, en groeiend.
Het gaat hierbij echter om allerlei hoogtechnologisch materiaal en niet om
erg zichtbare handwapens. Het democratische Vlaams-nationalisme is in-en-in
pacifistisch en anti-militaristisch, dat zie je zowel bij de Volksunie als
op de IJzerbedevaart. Ter illustratie hiervan: de voorzitter van
IJzerbedevaartcomite vroeg zich in diezelfde speech af of Belgie nog wel
lid moest blijven van de NAVO aangezien dat in Joegoslavie een offensieve
organisatie was geworden die optreedt als het de Amerikanen uitkomt.
Persoonlijk ben ik het met dat laatste standpunt fundamenteel oneens, maar
het zegt wel iets over de mate waarin het pacifisme geworteld is.)

En dan is er natuurlijk nog de aanwezigheid van allerlei neo-nazi clubjes
die de jaarlijkse IJzerbedevaart proberen te misbruiken voor hun eigen
bijeenkomst(je). De eerste paar jaar dat ik als gast van VUJO op de
IJzerbedevaart aanwezig was, was dat een randverschijnsel. In feite
beperkte het zich tot een bier-avond die ze de avond ervoor aanrichten in
een cafe in Diksmuide (het stadje waar de IJzerbedevaart plaatsvindt). De
volgende ochtend, als de pacifistisch-nationalistische bijeenkomst begon,
lagen ze hun roes uit te slapen. Ze zouden trouwens sowieso niet toegelaten
zijn. Vijf, zes jaar geleden kwam er echter steeds meer nazi-tuig, uit zo'n
beetje alle landen van Europa (met een oververtegenwoordiging uit Nederland
en Duitsland). Tot frustratie van het IJzerbedevaart-comite trad de
Rijkswacht niet op. Toen in '95 openlijk de Hitlergroet gebracht werd (en
erger) en een grote groep neo-nazi's het politie-bureau probeerde te
bestormen om enkele gearresteerde 'kameraden' te bevrijden, was ook voor de
Rijkswacht de maat vol. Voor de goede orde: dit vond plaats de avond voor
de IJzerbedevaart, niet tijdens de plechtigheid zelf. In '96 heeft de
Rijkswacht vervolgens heel bewust zeer hard opgetreden (met grote
instemming van het IJzerbedevaart-comite; 'eindelijk', werd er daar
gezegd). Ook in '97 trad de Rijkswacht hard op. Met succes: vorig jaar
waren er al aanzienlijk minder neo-nazi's op hun 'kameraadschapsavond' en
dit jaar was hun aanwezigheid 'the night before' te verwaarlozen.

En dan is er nog het Vlaams Blok, een partij die zich nog
Vlaams-nationalistisch durft te noemen, maar die in feite 'gewoon'
extreem-rechts is. Gezien de citaten hierboven van de voorzitter van het
IJzerbedevaart-comite en gezien de oproepen tijdens de plechtigheid voor
een vrij, open en verdraagzaam Vlaanderen, hebben zij op de IJzerbedevaart
niets maar dan ook niets te zoeken. 'Politieke hoeren' noemde de voorzitter
van de Volksunie het Vlaams Blok toen haar parlementariers tijdens de
IJzerbedevaart van vorig jaar applaudiseerden voor een speech waarin
expliciet werd opgeroepen vluchtelingen ruimhartig op te vangen in
Vlaanderen. Ik heb daar niets aan toe te voegen. Behalve misschien nog een
kleine historische noot. Het Vlaams Blok is eind jaren zeventig ontstaan
uit de rechtervleugel van de Vlaamse Beweging. Halverwege de jaren tachtig
heeft de partij echter gekozen voor een radicaal anti-migranten standpunt.
Dit was gebaseerd op haar visie op nationalisme (Vlaanderen als etnisch
homogeen land), hetgeen in tegenstelling staat tot de visie van Volksunie
(Vlaanderen is er voor iedereen die in Vlaanderen woont, ook voor migranten
dus). Het heeft ze geen windeieren gelegd. Hun radicaal Vlaamse houding
(als een kip zonder kok roepen dat Vlaanderen onafhankelijk moet worden,
zonder aan te geven hoe dat dan wel zou moeten met Brussel, om maar een
voorbeeld te noemen) hebben ze daarnaast behouden. Niet alleen omdat er een
kleine groep Vlamingen is die zo radicaal anti-Belgisch is dat ze om het
even welke standpunten erbij nemen van de partij die de onafhankelijkheid
van Vlaanderen belooft. Maar vooral om hun respectabiliteit te behouden.
Het Vlaams Blok is qua imago niet alleen (maar wel voor een heel groot
deel) een anti-migranten partij, zoals extreem-rechts in Nederland dat wel is.

Mijn conclusie is dan ook 'een gans andere' (om het op z'n Vlaams te
zeggen) dan die van Jan van Reusel. De hoogdravende woorden, de
vlaggenparade, het zingen van het volkslied (doet het CDA overigens ook op
haar partijbijeenkomsten) en de symboliek van de IJzerbedevaart zijn
on-Nederlands. Maar met de politieke boodschap die op de IJzerbedevaart
verkondigd wordt, heb ik geen moeite.

Elwin Lammers




******************************************


>From: Jan Van Reusel <Jan.VanReusel at ping.be>
>Subject: Re: uit: VU-Nieuws heet van de naald - IJzerbedevaart
>Date: Sat, 28 Aug 99 21:43:50 PDT

>commentaar van jan van reusel uit maasmechelen
>op de Volksunie-nieuwsbrief
>gestuurd naar het d'66 discussienet
>door ramon barends uit nijmegen
>
><<<<
>Naam/functie: Patrik Vankrunkelsven, algemeen voorzitter
>VU&ID roept de Vlamingen op om nu zondag in Diksmuide te ijveren voor meer
>Vlaanderen, meer vrede en meer staat.
>>>>>
>
>comment:
>
>vooral dat "meer staat" klinkt verwonderlijk voor een progressief-liberale
klub die de volksunie wil zijn -zoals zusterpartij d'66-
>
>"meer vrede" begint met "vrede met de buren" en op de eerste plaats met
"vrede met zichzelf" (zie verder).......
>
>"meer vlaanderen": zo rijk en machtig als "vlaanderen" ny is, is het nog
nooit geweest.... wat wil je: nog rijker? nog machtiger? nog zelfgenoegzamer?
>
><<<<
>Voor VU-voorzitter Patrik
>Vankrunkelsven zijn er twee bijzondere redenen om de eisen van het
>IJzerbedevaartcomiti te ondersteunen :
>>>>>
>
>de nederlandse lezer zou eerst eens de geschiedenis van deze
ijzerbedevaart tot zich moeten nemen. het is helemaal niet zo logisch dat
moderne, demokratisch denkende mensen nog steeds aan die manifestatie
deelnemen....
>
>om kort te zijn: na de eerste wereldoorlog ontstond een (typisch
katolieke) jaarlijkse manifestatie in de ijzervlakte bij het westvlaamse
diksmuide om de talrijke vlaamse soldaten te gedenken die in die
verwoestende oorlog gevallen waren. deze slachtoffers en hun nabestaanden
werden niet als vlamingen erkend door de toenmalige starre, franstalige
overheid, die de vlamingen "niet eens zag zitten".
>al snel verzandt de ijzerbedevaart in extreem-rechts vaarwater in de
dertiger jaren. tijdens de nazi-bezetting wordt deze "bedevaart" een
"collaboratie-feest".
>ook nu nog -60 jaar later- vindt rp en rond de gedenkplaats van de ijzer
een verzameling plaats van extreem-rechtse en andere "bloed-en-bodem"-klubjes.
>
>de "slogans" van de bedevaart waren en zijn nog steeds "avv-vvk: alles
voor vlaanderen-vlaanderen voor kristus" en "nooit meer oorlog".
>
>in het bestuur van de ijzerbedevaart -"het ijzerbedevaartcomiti"- ontstond
enkele jaren geleden een "scheiding" tussen volksunie- en
vlaamsblok-aanhangers ("demokratisch" versus "uiterst-rechts") die
escaleerde en leidde tot iin bedevaart-met-flink-veel-geweld.
>wie dacht dat de uiterst-rechtse geweldenaars ("de vlaamsblokkers") toen
uit de organisatie werden gezet, vergist zich: "de plooien lijken
gladgestreken" en "men" zit weer bij elkaar na een "van de buitenwereld
afgeschermde verbroederingsoperatie". de vechtersbazen hoefden en hoeven
giin excuses aan te bieden voor het gebeurde. het geweld lijkt "vergeten".
"meer vrede"?
>
><<<<
>Vrede  - Onderdrukking en geweld zijn in vele gebieden in de wereld nog
>manifest aanwezig. De oorlog in Kosova heeft ons geleerd tot wat
>beschaving in staat is, zelfs in Europa, op de drempel van de 21ste eeuw.
>De onmiskenbare band tussen bewapening en onderontwikkeling moet worden
>doorgeknipt. In te veel landen dienen wapens slechts als middel om de
>bevolking te onderdrukken.
>>>>>
>
>comment:
>
>opvallend hoe de volksunie hier wijst naar "elders" zonder eerst de hand
in eigen boezem te steken.
>zelf vind ik het een vrij paternalistische redenering: "wij weten hoe het
moet, onderontwikkelde mensen/landen -zelfs in europa- weten het niet".
>
><<<<
>Dat de Belgische overheid via een laks controlebeleid op wapenhandel mee
>verantwoordelijk blijft voor wapenleveringen aan ondemocratische regimes
>is een feit. Nog geen twee jaar geleden werden  exportlicenties verleend
>voor landen die de mensenrechten schenden : Turkije, Marokko, Eritrea,
>Mexico, Peru en Indonesik. De huidige federale regering moet dan ook de
>wet op de wapenhandel drastisch verstrengen : versterking van de
>controlemogelijkheden van het parlement en een aanpassing van de criteria
>voor wapenuitvoer zijn een absolute must. Belgische bedrijven en burgers
>die zich in het buitenland schuldig maken aan illegale wapenhandel, zoals
>bepaald door internationale criteria, moeten kunnen vervolgd worden door
>de Belgische justitie ; d.w.z. dat het principe van de
>extra-territorialiteit moet uitgebreid worden naar illegale wapenhandel.
>Uitvoervergunningen voor Belgische nucleaire veiligheidssystemen naar
>landen die het non-proliferatieverdrag weigeren te ondertekenen, zoals
>Pakistan, zijn onaanvaardbaar. Bewapening en wapenwedloop leiden tot
>welvaartsverlies. De IJzerbedevaart is een manifestatie om de  Nooit Meer
>Oorlog  en de universele vredesgedachte gestalte te geven.
>>>>>
>
>comment:
>
>buitenlandse lezers die bovenstaande tekst lezen moeten weten dat de
laatste "klassieke" wapenfabrieken vooral in wallonik liggen en daar vaak
al generaties lang arbeidsplaatsen "verschaffen" met goedvinden en
medewerking van de waalse socialistische partij (de grootste partij) en
vakbond. er is nog altijd niet veel gebeurd om alternatieven te zoeken in
een deel van het land waar arbeidsplaatsen niet dik gezaaid zijn.
>
>ontwerpers en bouwers van moderne wapen"systemen" zijn heel wat moeilijker
"in te delen": er zijn ook heel wat bedrijven in vlaanderen.
>
>de volksunie lijkt "bewapening" echter vooral belangrijk en politiek
lonend te vinden als er een vlaams-waals aspect aan zit.
>
>de volksunie neemt deel aan de vlaamse regering, maar is niet
vertegenwoordigd in de -federale- belgische. het is belangrijk om te weten
dat het vooral de belgische regering is die handel en uitvoervergunningen
regelt. ook justitie is tot nader order een belgische aangelegenheid.
>
>de volksunie "eist" hier dus iin en ander van coalitiepartners, maar wil
zelf geen verantwoording dragen voor meerdere "niet-interessante" (want
federale) regeringsthemata.
>
><<<<
>  Zelfbestuur  - De toekomst van Vlaanderen wordt nog steeds geboycot door
>unitaire krachten. Een massale, positieve aanwezigheid op de
>IJzerbedevaart is het sterkste signaal om de Belgische regering aan te
>zetten tot verdere stappen in de staatshervorming op weg naar volwaardig
>zelfbestuur. Een Vlaamse Beweging die nog voor de start van een nieuwe
>dialoog van gemeenschap tot gemeenschap verstard en tegen beter weten in
>blijft vasthouden aan de strategie van een communautaire stellingenoorlog,
>verwijdert zich van die zelfbewuste Vlamingen die progressief en
>daadwerkelijk verder willen gaan in de uitbouw van het Vlaams zelfbestuur.
>>>>>
>
>comment:
>
>deze passage in de verklaring van volksunie-voorzitter vankrunkelsven
getuigt van niet-goed-weten-waar-naartoe-met-de-vlaamse-beweging.
>
>enerzijds wordt gezegd dat "de" vlamingen massaal en "positief" aan de
bedevaart moeten deelnemen om vlaamse issues op de regeringsagenda te krijgen.
anderzijds wordt gewaarschuwd tegen een stellingen-oorlog van vlamingen
tegen walen, die "ruimdenkende" vlamingen zou kunnen afschrikken.
>
>belangrijk is te weten dat de nieuwe paars-groene regering(en) anders
(willen) omgaan met de vlaams-waalse tegenstellingen en daar totnogtoe in
lukken. "er zijn immers andere katten te geselen": dioxine .....
>
>de volksunie echter besloot niet mee te doen in "paars-groen" toen
duidelijk werd dat er voor het eerst sinds lange tijd geen plaats meer
bleek voor nieuwe (grote) stappen op weg naar de volledige boedelscheiding
tussen nederlands- en franstalig belgik.
>
><<<<
>Maar ik ben er van overtuigd dat vooraanstaande figuren van de Vlaamse
>Beweging meer strategisch inzicht hebben en ik hoop dan ook dat de Vlaamse
>beweging, die de vrijheid geniet om zonder directe verantwoordelijkheid
>het Vlaamse project impulsen te geven, ons op een constructieve manier de
>kans geeft om via het instrument (de conferentie) dat we zelf hebben
>afgedwongen ditzelfde Vlaamse project te verwezenlijken. Alvast een totale
>communautaire blokkering en een hecht Franstalig afwijzingsfront werden
>tijdens de regeringsonderhandelingen doorbroken. Het is duidelijk dat in
>een serene en constructieve dialoog naar resultaten kan toegewerkt worden.
>>>>>
>
>comment:
>
>dit lijkt een "verzoek" aan die verstarde vlaamsblokkers en hun aanhang in
de vlaamse "culturele strijdverenigingen" om zich koest te houden. de
volksunie is wijs en handig genoeg om het helemaal "alleen" af te kunnen.
>
><<<<
>Samen met alle Vlamingen moeten we op de IJzerbedevaart  de Vlaamse eisen
>vastberaden en scherp benadrukken. Dit is het streefdoel waar we samen
>voor moeten ijveren.
>>>>>
>
>conclusie:
>
>"meer vrede" betekent in eigen land dat uiterst-rechts binnen de vlaamse
beweging kan blijven "meedoen",  "als ze zich maar koest houden".
>en dat zijn die vlaams-blokkers dan ook "hevig van plan".
>
>"meer vrede" betekent ook dat de belgische regering de (waalse)
wapenindustrie moet "tegenhouden".
>
>"meer vrede" betekent tenslotte ook dat we "elders" in europa en de wereld
een "taak" hebben, want dat zijn onwetende achterlijke landen en mensen.
>
>dit rijke vlaanderen is tegelijk ook een arm vlaanderen.
>