[Re: fiscalisering omroepbijdrage?? ja toch??]

Wed Jun 30 16:43:27 CEST 1999

Joost Boermans en ook Max Kok (bij wiens vraag wat Joost op de EO-dag deed ik
me graag aansluit, maar dit terzijde), stelden een vraag over de fiscalisering
van de omroepbijdrage. 

Het ziet er naar uit dat het kabinet aanstaande vrijdag over een wetsvoorstel
staat waarin die fiscalisering inderdaad geregeld wordt. Hoe staat D66 daar
tegenover, was de vraag.

De Tweede Kamerfractie heeft daarover nog geen standpunt bepaald. Des te
interessanter is het dus om ook van deze lijst enige input te krijgen voor die
discussie. Ik zal hieronder ingaan op de diverse overwegingen die hierbij een
rol spelen. Maar eerst dit: het is een misverstand te denken dat ons
verkiezingsprogramma zich uitspreekt voor fiscalisering: het programma 94/98
laat zich er niet over uit, het programma 1998/2002 zegt dit: "Met het oog op
de langere termijn wordt onderzocht of de omroepbijdrage als grondslag van
financiering van de publieke omroep geheel moet worden vervangen door
financiering uit de algemene middelen. Gelet op het feit dat inmiddels audio
en tv in vrijwel elke woning aanwezig zijn, zou het voordeel van financiering
uit de algemene middelen kunnen zijn dat de perceptiekosten voor het ophalen
van de omroepbijdragen vervallen, terwijl de individuele bijdrage via de
algemene middelen inkomensafhankelijk is."

Enkele overwegingen bij de discussie:

1. Integratie van de omroepbijdrage in de algemene belastingheffing leidt
natuurlijk tot spreiding van de bijdrage over alle belastingbetalers - en
binnen de inkomstenbelasting tot meer progressie. Het is de vraag of dit in
alle gevallen een voordeel is: er zijn wel meer dingen die we niet per
inkomstenbelasting doen. D66 heeft zelfs als standpunt altijd gehuldigd dat
tal van bijdragen, heffingen en subsidies zich juist minder lenen voor
(directe) inkomenspolitiek, zoals de kinderbijslag, de ziektekostenpremie (in
zeker opzicht), de omroepbijdrage, de eco-tax. Naar analogie van de
omroepbijdrage zou je ook de vergelijking kunnen trekken met het abonnement
voor de telefoon, voor de krant of voor de kabel. Denk verder ook aan de
Onroerend-zaakbelasting. Bovendien: alles wat via de belastingen gaat, is ook
weer onderhevig aan aftrekposten, die op zich weer uiteenlopen vanaf de
premieheffing voor de volksverzekeringen tot en met de hypotheekrente. 
Met andere woorden: het is niet zo dat heffing via de belastingen altijd de
voorkeur verdient, omdat er dan inkomenspolitiek mee kan worden bedreven. Dat
leidt ook nog tot een steeds ondoorzichtiger totaal aan heffingen en
bijdragen. Voorzover men echter inkomenspolitiek wil voeren, dan is de
belastingheffing (en met name de loon- en inkomstenbelasting) daarvoor
natuurlijk het aangewezen en primaire instrument.

2. Natuurlijk is het een voordeel dat de perceptiekosten (de inningskosten, de
controlekosten e.d.) vervallen. Dat scheelt ongeveer 60 miljoen, als je
althans de omroepbijdrage inderdaad volledig integreert in de
belastingheffing, dus er ook geen herkenbare omroepbijdrage meer overblijft.
Overigens is dit het argument waarom vorig jaar in het regeerakkoord is
afgesproken dat een onderzoek zal worden gedaan naar fiscalisering; eventuele
opbrengsten komen ten goede aan de jeugdzorg. Nou kan de jeugdzorg het geld
goed gebruiken, en dat moet er dan ook komen (toevallig ook 60 miljoen). Maar
het is zeer oneigenlijk om beide zaken aan elkaar te koppelen - die staan
natuurlijk volstrekt los van elkaar. 

3. De overwegingen van partijen om voor fiscalisering te zijn lopen sterk
uiteen: van inkomenspolitieke (pvda) tot overwegingen m.b.t. openbare
financien (jaarlijkse afweging mogelijk tussen geld voor omroep of voor
bejaardenhuizen), tot overwegingen van omroeppolitiek - via belastingmiddelen
is eenvoudiger te korten op de ruimte voor de publieke omroep.

4. Dat laatste is ook zeker reden voor de publieke omroep om voor handhaving
van de omroepbijdrage te zijn. Zij wijst op de lage omroepbijdrage in
Nederland (inderdaad: het laagst van Europa, Duitsland, Engeland heffen,
hoewel het ook nog veel grotere landen zijn, twee keer zoveel).

5. Maar er is nog een punt, en dat betreft de onafhankelijkheid van de omroep.
Overal in Europa wordt de omroep uit omroepbijdragen betaald - behalve in
Spanje, maar daar wil men er snel toe overgaan. Reden: politiek en omroep
horen op afstand van elkaar te staan. Ik was onlangs met een delegatie bij het
Duitse ZDF, en daar wees men met grote kracht op de noodzaak van die
onafhankelijkheid, met de ervaringen in het Derde Rijk als achtergrond.

Waar het toe leidt als onafhankelijkheid niet gewaarborgd is, zien we
bijvoorbeeld in Belgie, waar de benoeming van een omroepvoorzitter een
politieke zaak is, en bij wisseling van een regering de voorzitter ook
wisselt. Dat riekt natuurlijk naar beinvloeding van de berichtgeving door de
omroep. Dergelijke beinvloeding zien we telkenmale optreden, in tal van
landen. In het verleden ook in Nederland. En zelfs zeer onlangs ontstond een
discussie over de berichtgeving van Gerri Eickhof vanuit Belgrado. Eickhof had
veel meer begrip voor het Servische standpunt dan de meesten op dat moment.
Zijn berichtgeving leidde tot een journalistieke discussie in Hilversum. Dat
is op zich prima. In Engeland daarentegen leidde het tot een politieke
discussie of een soortgelijke BBC-verslaggever niet uit Belgrado moest worden
teruggehaald. 
Ook in Nederland hebben we in omroeppolitiek of in cultuurpolitiek
soortgelijke discussies gehad. In de jaren '80 wilde minister Brinkman de
PC-Hooftprijs niet toekennen aan Hugo Brandt Corstius, omdat diens denkbeelden
politiek niet correct genoeg waren. Nog eerder waren er tal van discussies
over Hoepla, Zo is het toevallig ook nog 'ns een keer, Sjef van Oekel en vele
andere programma's. 
Gelukkig lijkt die tijd in Nederland voorbij. Maar wie zegt ons dat over een
aantal jaren -wanneer het CDA weer eens in een kabinet zit- dergelijke
bewegingen niet opnieuw ontstaan. Bisschop Muskens riep laatst de politiek al
op om te bewerkstelligen dat er een wekelijks, 4 uur durend armoedeprogramma
zou komen op de publieke omroep.

Bij dit alles komt nog dat we en via de Concessiewet en via de Raad van
Bestuur toch al meer centrale opdrachten en centrale sturing regelen. Prima op
zich, maar het financiele instrument wordt daar dus nog eens aan toegevoegd.

Dit alles heeft mij nog niet geleid tot de conclusie dat we fiscalisering
moeten afwijzen, maar ook nog niet tot instemming. Met name zal van belang
zijn hoe we onafhankelijkheid ook in de toekomst kunnen garanderen, ongeacht
de financieringsvorm - of misschien is die financiering juist wel cruciaal.

Kortom: stof te over. Ik houd mij zeer aanbevolen voor commentaar, en zal te
zijner tijd over het standpunt van de fractie terug-communiceren.

Groeten (en een goede vakantie voor wie daar inmiddels aan toe is),

Bert Bakker.

____________________________________________________________________
Get free e-mail and a permanent address at http://www.netaddress.com/?N=1