Werk en (basis)inkomen

[Max Kok]

Beste Paul,

In jouw overzicht mis ik het standpunt dat ik verwoord heb, nl. dat het
basisinkomen weer een ander lapmiddel is voor de wanverdeling van arbeid. En
dat het het werkelijke probleem omzeilt.
Ik ben het van harte met je eens dat hierover binnen D66 gediscussieerd moet
worden. Maar laten we dan bij het begin beginnen (de oorzaak van het
probleem) en ons niet uitputten in het verzinnen en tot in alle details
uitwerken van een lapmiddel.


In mijn redenering leid ik het recht op arbeid rechtstreeks af uit de
primaire mensenrechten
Daarnaast impliceert een sociaal liberale houding mijns inziens dat je
erkent dat het "laisser-faire" op sociaal gebied van het gewone liberalisme
leidt tot niet te tolereren wantoestanden.
Derde element is dat er in een ongestructureerde liberale economie
centripetale krachten heersen, die het systeem inefficiënt maken. Bronnen
van inkomen hebben de neiging zich bij een steeds kleinere groep te
concentreren. Ik gaf het voorbeeld van n-1 werklozen aan het eind van een
spelletje monopoly. Je kunt ook aan de Middeleeuwse economie denken waarin
geld en macht geconcentreerd raakten bij de adel en de welvaartsontwikkeling
dus vrijwel stagneerde.
( In de literatuur vind ik de mooiste beschrijving van dit effect nog altijd
die van Maarten Toonder in de Bommel-bundel "Geld speelt geen rol", het
verhaal "De bovenbazen". Het idee erachter is dat het dubbeltje dat Tom Poes
terugbetaalt aan Heer Bommel diens vermogen over de kritische massa tilt,
waardoor het net als een zwart gat al het geld in z'n invloedssfeer
letterlijk naar zich toezuigt. )


Waarom wel de burger van overheidswege beschermen tegen de algemene vrijheid
van  burgers op het gebied van bv. gewone diefstal of wapengebruik maar niet
tegen de vrijheid je meer arbeid toe te eigenen dan je toekomt of het teveel
aan toegeigende arbeid verdedigen met beroepsorganisaties of onnodige
beroepskwalificaties.


Voorbeeld: gisteren in NOVA een rampverhaal over tekort aan
verpleegkundigen. Er zijn echter ZAT mensen die als verpleeghulp zouden
willen en kunnen werken. Het is bovendien onzin om dure en hoogopgeleide
gediplomeerde verpleegkundigen bedden te laten opmaken, kamerjassen te laten
aandoen, de keuken te laten opruimen, medicijnen uit te laten delen, etc.
Het zo gecreëerde "tekort" aan verpleegkundigen dient voornamelijk het doel
dat de overblijvenden veel te hoge looneisen kunnen stellen (en die ook nog
gehonoreerd krijgen).
Bedenk daarbij dat je voor het loon van 1 gediplomeerde inmiddels wel 2
verpleeghulpen kunt aanstellen en het zal duidelijk zijn hoe je heel simpel
zowel de ellende in de gezondheidszorg (wachtlijsten, overwerkte en
arbeidsongeschikte verpleegkundigen, gesloten bedden, kwalitaief slechte
zorg) als op de arbeidsmarkt (meer dan 1 miljoen mensen die ook willen
werken)  zou kunnen oplossen.


Volgens mij behoort er in dit kader hierover gediscussieerd te worden. Niet
over het afschepen van mensen die onnodig aan de kant staan met een nieuwe
vorm van christelijk/sociaal-democratisch paternalisme, namelijk het
basisloon.


Met vriendelijke groet,

Max Kok




>Allereerst: deze discussie is van het soort dat we in D66 vaker moesten
>voeren. Te vaak roepen we maar wat omdat een idee ons wel aardig lijkt,
>zonder veel te letten op de gevolgen en neveneffecten.
>Maar ingewikkeld is het wel, en ik heb net als Chido Houbraken behoefte aan
>een overzicht van de aspecten van het basisinkomen dat, inderdaad, niet
>naar het basisinkomen toeredeneert (Arie Dirkzwager, Robert Jan Jonker), of
>juist ervanaf (Emiel Stolp).
>
>Over de discussie tot nu toe:
>
>1. Emiel Stolp gaat naar mijn gevoel wat kort door de bocht met zijn
>afwijzing ("ik zie nadelen, dus ben ik tegen"), maar hij noemt wel een paar
>serieuze bezwaren. Sommige daarvan berusten echter vooral op de gekozen
>financieringsconstructie: werkgevers betalen f 1500 belasting voor elke
>werknemer. Als deze tamelijk willekeurig uitziende constructie (die
>bovendien de zelfstandigen vergeet) zulke nadelen heeft zou je gewoon een
>betere moeten kiezen die dat bezwaar niet heeft. Of zie ik dat te simpel?
>Overigens is het mij een raadsel waarom Arie Dirkzwager in Emiels bezwaren
>aanleiding ziet diens motieven in twijfel te trekken en onheus te worden.
>
>2. De effecten op het arbeidsaanbod.
>Volgens de gelovigen zullen die positief zijn, volgens de ongelovigen
>negatief. Maar zo te zien delen zij het achterliggende waardeoordeel dat
>dat "goed" resp. "slecht" is. Werk, werk, werk!
>Maar mij lijkt een van de interessante kanten van het basisinkomen nu juist
>dat het een minder krampachtige houding belichaamt tegenover het
>arbeidsethos. Jullie kennen het verhaal: we doen stelselmatig, en met
>succes, ons best de productiviteit te verhogen, waardoor de totale
>hoeveelheid werk slinkt; maar tegelijkertijd eisen we dat ieder die kan
>werken ook werkt. Dat wringt, en het wringt structureel. In feite is het
>dan een welkom verschijnsel dat sommige mensen niet zo nodig hoeven. Het
>basisinkomen komt daaraan tegemoet.
>Dat zou anders worden als we met zijn 15 miljoenen thuis zouden blijvn en
>maandelijks onze f 1500 hopen te incasseren. Dat zal niet gebeuren, maar de
>vraag is natuurlijk: hoevelen zullen dat doen? Ik zie daarover alleen
>gissingen, en dan nog niet eens gegiste aantallen. Is daar niets over
>bekend?
>
>3. De hoogte van het basisinkomen.
>Mark Giebels zegt:
>'[...] 1000 gulden per maand geschikter en realistischer. Daarmee wordt de
>stimulans tot werk weer groter.'
>Over de precieze bedragen wil ik niet twisten, maar -even aannemend dat je
>van f 1000 niet kunt rondkomen- denk ik dat je de boel een beetje voor de
>gek houdt wanneer je dat een basisinkomen noemt. Van een basisinkomen moet
>je, zoals van de AOW, kunnen zeggen dat je ervan kunt leven.
>Op zichzelf kun je een constructie verdedigen waarin je iedereen een
>forfaitair bedrag geeft om van een hoop administratieve peanuts af te zijn
>(zoals de belastingdienst dat bijv. doet met reiskosten). Maar dan heb je
>het wat mij betreft wel over iets anders dan een basisinkomen.
>
>4. Belastingen
>Robert Jan Jonker schrijft dat je het basisinkomen moet combineren met een
>verschuiving van de belasting op inkomen naar de belasting op uitgaven. Als
>hij dat nader uitlegt kan ik misschien begrijpen waarom dat zo is.
>Als hij gelijk heeft zou er wat mij betreft wel een probleem bijkomen. Het
>zou namelijk neerkomen op het loslaten -geheel of gedeeltelijk- van de
>belastingheffing naar draagkracht (dat wat je *kunt* uitgeven i.t.t. wat je
>feitelijk uitgeeft). Dat beginsel, "de sterkste schouders ...", heb ik
>altijd zeer billijk gevonden. En in elk geval is het een zeer politiek en
>zeer basaal uitgangspunt, dat grondige discussie verdient als je het wilt
>veranderen. Een belangrijk keuze-element ook in het spanningsveld tussen
>sociaal en liberaal.
>
>Paul Doucet
>