Werk en (basis)inkomen

[Arie Dirkzwager]

At 10:43 15-7-99 +0200, Paul Doucet wrote:
>Allereerst: deze discussie is van het soort dat we in D66 vaker moesten
>voeren.

        ... en niet alleen binnen D66 - als invoering van een basisinkomen
inderdaad zulke positieve effecten heeft als ik vermoed moet er een breed
draagvlak onder *alle* politieke partijen voor gevonden worden. Het zou D66
kunnen sieren als ze daarbij het voortouw nemen.

>Te vaak roepen we maar wat omdat een idee ons wel aardig lijkt,
>zonder veel te letten op de gevolgen en neveneffecten.

        Natuurlijk begin je altijd met een "aardig idee". Daarna moet je zo goed
mogelijk analyseren wat de gevolgen en neveneffecten zijn, maar je tevens
goed realiseren (analyseren) wat de feitelijke gevolgen en neveneffecten
zijn van het huidige systeem (dit wordt te vaak nagelaten omdat we er aan
gewend zijn) zodat je kan vergelijken of het aardige idee een verbetering
kan brengen. Natuurlijk moeten er risico's genomen worden als je wat
veranderd, ook die risico's kan je maar beter onder ogen zien en zo goed
mogelijk inschatten wat hun kansen van optreden zijn - daartoe dient o.a.
deze discussie. Maar je moet oppassen voor de houding van "je weet wat je
hebt en moet maar afwachten wat je krijgt", die is weinig productief.

>Maar ingewikkeld is het wel, en ik heb net als Chido Houbraken behoefte aan
>een overzicht van de aspecten van het basisinkomen dat, inderdaad, niet
>naar het basisinkomen toeredeneert (Arie Dirkzwager, Robert Jan Jonker), of
>juist ervanaf (Emiel Stolp).

        Ik bezie en weeg *alle* argumenten zo goed en objectief mogelijk en geloof
niet dat ik "naar het basisinkomen toeredeneer" (ik zou niet weten waarom
ik dat zou doen, ik ben er op geen enkele oneigenlijke manier toe
gemotiveerd voorzover ik weet, maar mijn zelfkennis kan natuurlijk te kort
schieten ;-), resultaat: ik vind het nog steeds een "aardig idee" evenals
bijv. Marc Giebels die me ook redelijk objectief lijkt.

>Over de discussie tot nu toe:
>
>1. Emiel Stolp gaat naar mijn gevoel wat kort door de bocht met zijn
>afwijzing ("ik zie nadelen, dus ben ik tegen"), maar hij noemt wel een paar
>serieuze bezwaren.

        Ik vond, zoals ik zei, zijn bezwaren berusten op drogredenen als zou het
huidig systeem uit economisch eigenbelang automatisch tot het betalen van
belastingen leiden en als zou invoering van een basisinkomen een
controle-apparaat noodzakelijk maken vergelijkbaar met het politieapparaat
nodig om drugshandel te bestrijden. Maar ik ben bereid te bezien of zijn
bezwaren misschien toch enig hout snijden:

>Sommige daarvan berusten echter vooral op de gekozen
>financieringsconstructie: werkgevers betalen f 1500 belasting voor elke
>werknemer. Als deze tamelijk willekeurig uitziende constructie (die
>bovendien de zelfstandigen vergeet) zulke nadelen heeft zou je gewoon een
>betere moeten kiezen die dat bezwaar niet heeft. Of zie ik dat te simpel?

        Zolang je geen voorstel voor een betere constructie hebt is het inderdaad
te simpel om te zeggen dat we een betere constructie moeten kiezen - dat
neemt niet weg dat mijn voorstel om de werkgever Fl. 1500 per werknemer
belasting te laten betalen (veel lager dan het nu verplichte minimumloon
dat dan zou vervallen) niet zo "willekeurig" maar mogelijk wellicht wel te
simpel is. Mogelijk moet die belasting afhankelijk zijn van de tijd dat de
werknemer in dienst was (voor part-time werk niet de volledige Fl. 1500).
Zelfstandigen zouden zelf als hun eigen werknemer beschouwd moeten worden
en dus in ieder geval (bij een eenmansbedrijf) voor een "werknemer" als
"werkgever" die belasting moeten betalen.

>Overigens is het mij een raadsel waarom Arie Dirkzwager in Emiels bezwaren
>aanleiding ziet diens motieven in twijfel te trekken en onheus te worden.

        Omdat ik mij afvraag waarom hij (m.i.) met drogredenen komt om zijn
bezwaren kracht bij te zetten - ik trek zijn motieven niet "in twijfel"
(ook eigenbelang kan een goed motief zijn) maar vroeg hem wat zijn motieven
waren. Het was zeker niet mijn bedoeling "onheus" te zijn. Een mogelijk
antwoord kon ook zijn aan te tonen dat het geen "drogredenen" waren - hij
reageerde echter met mij het karikatuur in de schoenen te schuiven dat ik
er van uit zou gaan dat iedereen "vanzelf" altijd eerlijk is zonder op
eigenbelang te letten. Dat is natuurlijk niet zo.

>2. De effecten op het arbeidsaanbod.
>Volgens de gelovigen zullen die positief zijn, volgens de ongelovigen
>negatief.

        Dat kwam in de discussie genuanceerder naar voren: voor sommige arbeid zal
het aanbod (waarschijnlijk) dalen en moeten de lonen dus stijgen, voor
andere arbeid blijft het aanbod gelijk of wordt het hoger (doordat
"werklozen" bij een basisinkomen de vrijheid hebben zich door studie voor
aantrekkelijker arbeid te bekwamen), waardoor daar de lonen wellicht omlaag
kunnen (zonder dat het loon "te" laag wordt: het inkomen daalt nooit
beneden het niveau van het basisinkomen). Ik dacht dat we het er over eens
waren dat onder het huidig systeem het "arbeidsaanbod" met dwang
(kunstmatig?) in stand gehouden wordt en er dus geen sprake is van een
"vrije arbeidsmarkt" (motto: "wie niet werkt zal ook niet eten", afgezwakt
met sociale voorzieningen, o.a. WW met verplichting tot niets-doen,
euphemistisch: "beschikbaar te blijven op de 'arbeidsmarkt'").

>Maar zo te zien delen zij het achterliggende waardeoordeel dat
>dat "goed" resp. "slecht" is. Werk, werk, werk!

        Zeker niet! (als tenminste met "werk" "betaald werk" bedoeld wordt). Ik
ben het van harte eens met wat je hierna zegt:

>Maar mij lijkt een van de interessante kanten van het basisinkomen nu juist
>dat het een minder krampachtige houding belichaamt tegenover het
>arbeidsethos. Jullie kennen het verhaal: we doen stelselmatig, en met
>succes, ons best de productiviteit te verhogen, waardoor de totale
>hoeveelheid werk slinkt; maar tegelijkertijd eisen we dat ieder die kan
>werken ook werkt. Dat wringt, en het wringt structureel. In feite is het
>dan een welkom verschijnsel dat sommige mensen niet zo nodig hoeven. Het
>basisinkomen komt daaraan tegemoet.
>Dat zou anders worden als we met zijn 15 miljoenen thuis zouden blijvn en
>maandelijks onze f 1500 hopen te incasseren. Dat zal niet gebeuren, maar de
>vraag is natuurlijk: hoevelen zullen dat doen? Ik zie daarover alleen
>gissingen, en dan nog niet eens gegiste aantallen. Is daar niets over
>bekend?

        Zie boven. Iedereen zal wel werk blijven doen, soms moeten zij daarvoor
"thuis blijven" (studie, huishouden, telewerken), soms buitenshuis. Bepaald
werk kan aantrekkelijker gemaakt worden door er een hoger loon voor uit te
keren maar ik denk dat dat in onze huidige maatschappij (waar veel
onaantrekkelijk werk geautomatiseerd is en steeds meer wordt en waar het
werk nodig voor productiviteit en economische groei van steeds hoger
niveau, en dus steeds aantrekkelijker, wordt) niet zo nodig is. In de
industriele maatschappij konden we ons inderdaad geen "basisloon"
veroorloven, nu is het wel mogelijk en zelfs uit sociaal oogpunt uitermate
gewenst om tot een werkelijk vrije arbeidsmarkt te komen.

>3. De hoogte van het basisinkomen.
>Mark Giebels zegt:
>'[...] 1000 gulden per maand geschikter en realistischer. Daarmee wordt de
>stimulans tot werk weer groter.'
>Over de precieze bedragen wil ik niet twisten, maar -even aannemend dat je
>van f 1000 niet kunt rondkomen- denk ik dat je de boel een beetje voor de
>gek houdt wanneer je dat een basisinkomen noemt. Van een basisinkomen moet
>je, zoals van de AOW, kunnen zeggen dat je ervan kunt leven.

        Helemaal mee eens.

>Op zichzelf kun je een constructie verdedigen waarin je iedereen een
>forfaitair bedrag geeft om van een hoop administratieve peanuts af te zijn
>(zoals de belastingdienst dat bijv. doet met reiskosten). Maar dan heb je
>het wat mij betreft wel over iets anders dan een basisinkomen.

        Mijn voorstel was een (aan het bevolkingsregister gekoppeld)
vol-automatisch systeem dat maandelijks Fl.1500 uitkeert aan- (uit de
staatskas overschrijft op giro-rekening van-) iedereen boven de 15.

>4. Belastingen
>Robert Jan Jonker schrijft dat je het basisinkomen moet combineren met een
>verschuiving van de belasting op inkomen naar de belasting op uitgaven. Als
>hij dat nader uitlegt kan ik misschien begrijpen waarom dat zo is.

        BTW tarieven ("belasting op uitgaven") kunnen een goed instrument zijn
door luxe artikelen en millieu-belastende artikelen zwaarder te belasten,
maar m.i. niet om basisinkomen te financieren, daar staat dit los van.

>Als hij gelijk heeft zou er wat mij betreft wel een probleem bijkomen. Het
>zou namelijk neerkomen op het loslaten -geheel of gedeeltelijk- van de
>belastingheffing naar draagkracht (dat wat je *kunt* uitgeven i.t.t. wat je
>feitelijk uitgeeft). Dat beginsel, "de sterkste schouders ...", heb ik
>altijd zeer billijk gevonden. En in elk geval is het een zeer politiek en
>zeer basaal uitgangspunt, dat grondige discussie verdient als je het wilt
>veranderen. Een belangrijk keuze-element ook in het spanningsveld tussen
>sociaal en liberaal.

        Kan zijn, maar het heeft niets met "basisinkomen" te maken (behalve dat
discussie hierover het invoeren van het basisinkomen -onnodig- kan
vertragen. In dat geval zie ik zo'n discussie als "sabotage".)

Hartelijke groet,

Arie Dirkzwager.


For discussions on political issues in the Netherlands join the PNYX,
http://www.db.nl/pnyx (language Dutch, all citizens and members of
parliament are represented there independent of their membership of any
political party).

 ===========================================================================
  Accept that some days you are the statue, and some days you are the bird.
 ===========================================================================
  To-day is to-morrow's "yesterday": build good memories and all evil will
be past.
 ===========================================================================
  Look for eternal life - it is at hand and within reach.
 ===========================================================================