Burgemeestersverkiezingen (was: Staatk. vernieuwing)

[Herman Beun]

Max Kok schreef:

> T.a.v. de gekozen burgermeester: hoe voorkom je dat straks in 30 van
> de 30 grote steden PvdA-burgermeesters worden gekozen (volgens NOVA
> zijn dat er nu 17 van de 30).

Men dient zich dan te realiseren dat de bedoeling van democratische
verkiezingen altijd moet zijn dat de kiezers zich door het
eindresultaat werkelijk vertegenwoordigd voelen.

Bij het kiezen van een gemeenteraad of parlement streven we daarvoor
naar een zo groot mogelijke diversiteit van (liefst uitgesproken)
meningen, opdat iedere kiezer in ieder geval iemand in het parlement
heeft zitten die enigszins een met de zijne overeenkomende mening
uitdraagt.

Bij het kiezen van een enkele persoon, bijvoorbeeld een burgemeester of
minister-president, moet die persoon het hele electoraat in zijn eentje
vertegenwoordigen. Het moet dus iemand zijn die met zijn mening in het
politieke midden staat, die in staat is uiteenlopende meningen met
elkaar te verzoenen en die bruggen weet te slaan. Een burgemeester of
premier is een compromiszoeker, geen politieke straatvechter zoals een
parlementslid dat dient te zijn. Daarom dient hij ook op een andere
manier gekozen te worden dan een parlementslid. En dat is niet bij
eenvoudige meerderheid van stemmen, want inderdaad, de kandidaat van de
grootste partij vertegenwoordigt nog steeds misschien maar zo'n 30% van
de kiezers. Een kandidaat van een wat kleinere partij kan voor een veel
grotere groep kiezers (als tweede keus, na de kandidaat van hun eigen
partij) wel veel aanvaardbaarder zijn.

Veel landen waar de president of burgemeester direct gekozen wordt
hanteren daarom een twee-rondensysteem, waarbij de twee kandidaten die
in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hebben in de tweede ronde
tegen elkaar strijden. Zo kan worden bepaald wie van deze twee de
breedste steun onder de bevolking heeft. De D66-commissie Michiels die
onlangs een rapport over de gekozen burgemeester gepubliceerd heeft
beveelt deze methode ook aan voor burgemeestersverkiezingen in
Nederland.

Het twee-rondensysteem heeft echter een aantal belangrijke nadelen. Zo
is een eindstrijd met slechts _twee_ kandidaten die in de eerste ronde
de meeste stemmen behaalden nauwelijks een betere garantie dat er
uiteindelijk een goede middenkandidaat gekozen wordt dan wanneer meteen
degene met de meeste stemmen als winnaar was aangewezen. Ernstiger is
nog dat het twee-rondensysteem volop ruimte geeft voor strategisch
stemmen (met de bijbehorende onzekere uitkomst) en voor het soort
onverkwikkelijk politiek handjeklap dat in bv. Frankrijk extreem-rechts
en "gewoon-rechts" steeds met elkaar spelen.

Veel beter is het te kiezen voor een intelligent kiessysteem, bestaande
uit slechts één ronde waarin de kiezer de kandidaten nummert. Dit wordt
binnen D66 ook toegepast voor allerlei soorten verkiezingen (bijv. van
de lijsttrekker). Er bestaan verschillende telsystemen om van de
genummerde lijstjes te komen tot een uitkomst, maar voor dit soort
verkiezingen van één enkele functionaris is het systeem van Condorcet
het fraaiste, met de Enkelvoudig Overdraagbare Stem (STV, zie bv. ook
http://www.adn-internet.com/eos.html) als goede tweede. Deze systemen
worden in verschillende landen in de wereld toegepast. Het gevolg is in
ieder geval dat de kandidaat die zich het meest in het politieke midden
bevindt (en dus het electoraat als geheel het beste vertegenwoordigt)
gekozen wordt, en dat is zeer zeker niet per definitie de kandidaat van
de grootste partij.

Het lijkt mij (zonder ironie) dat D66-ers in zo'n verkiezingsstrijd,
waarbij geselecteerd wordt op de meest aanvaardbare kandidaat voor
iedereen, een uiterst serieuze kans maken. De D66-eigen redelijkheid,
die bij de profilering in het parlement onze grootste handicap is, is
dan namelijk juist een kracht! Voorwaarde daarvoor is dus wel dat we
niet kiezen voor het twee-rondensysteem van de commissie Michiels, want
daarin maakt D66 inderdaad geen enkele kans ooit nog een burgemeester
te leveren.

Herman


-------------------------------------------------------------
Herman Beun              Arnhem, Gelderland, Nederland, EU
CHBeun at worldonline.nl    http://www.euronet.nl/~in000622/
-------------------------------------------------------------
Opschudding in D66: http://welcome.to/opschudding
-------------------------------------------------------------
Representative democracy is a contradiction in 4 year terms
-------------------------------------------------------------