Kandidaatstellingsbrief

[Lousewies van der Laan]

Beste lijsters,

Ik heb de laatste dagen veel vragen gehad of ik me zou kandideren. Ik ben
er niet aan toe gekomen om iedereen persoonlijk terug te mailen, dus ik
hoop dat alle anderen het mij niet kwalijk nemen als ik via deze weg even
collectief antwoort. Ik heb me gekandideerd en ik stuur jullie hierbij een
kopietje van mijn kandidaatstellingsbrief.

Hopelijk tot morgen op het congres!

Lousewies van der Laan.



Geachte leden van de Landelijke Verkiezingscommissie,

Een Europese aanpak voor Nederlandse problemen

De  komende vijf jaar staat de Europese Unie voor talloze uitdagingen, die
Nederland en de Nederlanders dagelijks raken. Een greep uit de
belangrijkste hiervan:

-       Een menswaardige en realistische oplossing voor het probleem van de
groter wordende stroom asielzoekers: een Europese oplossing
-       een gezamenlijke aanpak van internationale criminaliteit
-       krachtige aanpak van de grensoverschrijdende milieuvervuiling
-       samenwerken om de grotestedenproblematiek op te lossen
-       het mes in het milieu- en consument onvriendelijke landbouwbeleid
-       een zorgvuldige uitbreiding naar Oost Europa
-       effectief optreden van de Europese Unie in het buitenland, bijvoorbeeld
in Kosovo.

Ondanks deze reële vraagstukken is “Europa” verworden tot een abstractie.
Er wordt over gesproken als een autonoom gegeven dat ongrijpbaar is, niet
beïnvloedbaar en zeker niet aan echte democratische controle onderhevig.
In plaats van bovenstaande problemen lijkt Europa alleen nog maar te gaan
over fraude, vriendjespolitiek en tandenloze parlementariërs. Europa lijkt
alleen nog te gaan over Europa, niet over de problemen die in Europa
aangepakt moeten worden. Het resultaat is dat de burger zich van Europa
afkeert, wat leidt tot een versterking van de status-quo.

Zorgen om de democratie

Voor Democraten is dat een zorgwekkende ontwikkeling. Wij weten dat een
democratie alleen kan functioneren als de burgers erbij betrokken zijn.  In
zijn afscheidstribuut aan Hans van Mierlo zei Ralf Dahrendorf op 23 januari
jongstleden: “Arguably the greatest threat to democracy today is that which
one may call creeping authoritarianism. Authoritarianism means that
unaccountable powers take decisions and the people keep quiet”. Dit is wat
er dagelijks in Europa gebeurt.  Bij de vorige Europese verkiezingen vond
64% van de Nederlanders dat men inderdaad stil kon blijven. Na de
verwikkelingen van de afgelopen weken zal dat moeilijk meer kunnen. 

Het is aan D66 om duidelijk te maken dat er in Europa politieke keuzes
gemaakt worden die onze kwaliteit van leven beïnvloeden. Europa gáát ergens
over. Wij moeten duidelijk maken dat het een verschil maakt wanneer mensen
op D66 stemmen. Wij stellen onze hoogste prioriteit steeds weer bij die
democratie. Niet omdat het een hobby van ons is, maar omdat wij weten dat
democratie, het gevoel zelf controle te hebben over de beslissingen die er
over je genomen worden, wel degelijk bijdraagt aan de kwaliteit van leven.
Kwaliteit van leven, het gevoel dat je erbij hoort en meetelt, is niet iets
dat je in je portemonnee kunt stoppen. Het Europa van de kassa  zoals onze
liberale vrienden van de VVD dat voorstaan  zal het nooit halen. Dat Europa
is niet van de burgers. De euro wordt van ons allemaal en daar mogen we
best tevreden over zijn. De opdracht is nu om te zorgen dat ook Europa van
ons allemaal wordt. 

Meer macht door Europa

Daarvoor is het eerst nodig om de mythe uit de wereld te helpen dat het
Nederlands belang geschaad zou worden als meer besluitvorming naar het
Europese vlak zou verschuiven.  Het tegenovergestelde is waar. Vóór het
bestaan van de Europese Centrale Bank werd het Nederlands monetair beleid
beheerst door de Duitse Bundesbank.  De rente op de gulden werd in Bonn
bepaald.  Nu is Nederland echter een gelijkwaardige partner in de Europese
Centrale Bank.  Wij hebben nú meer zeggenschap over ons monetair beleid dan
daarvoor. De les is duidelijk: door samenwerking in Europa kan een klein
land haar macht vergroten en daardoor haar belangen beter behartigen. 

De samenwerking gaat vlot als het om economische vraagstukken gaat. Zo is
in korte tijd de interne markt voltooid en de euro ingevoerd. Helaas is die
samenwerking minder slagvaardig als het gaat om zaken zonder direct
financieel belang.  Een sterk buitenlands beleid waarin mensenrechten
centraal staan laat nog steeds op zich wachten. Europa staat machteloos in
zijn verdeeldheid. Samen zou alles mogelijk zijn; gedeeld valt er niets
wezenlijks te doen. We moeten samen een oplossing vinden voor de groeiende
stroom van asielzoekers die een beter leven zoeken in Europa. Als Europa er
in slaagt om in twee jaar tijd 270 miljoen mensen nieuwe munten in hun
portemonnee te geven, dan moet het toch ook mogelijk zijn om een
menswaardige oplossing te vinden voor de 60,000 asielzoekers in Nederland? 

De consequente Europese politiek van D66

De discussies in het Europees Parlement in januari over fraude en nepotisme
hebben de politieke scheidslijnen in alle duidelijkheid getrokken. Als
onderdeel van de Europese Socialisten heeft de PvdA haar geloofwaardigheid
ernstig ondermijnd door noch hun vertrouwen, noch hun wantrouwen in de
Europese Commissie uit te spreken. Als doekje voor het bloeden komen zij nu
met een comité van vijf wijzen, dat voor 15 maart boven water moet krijgen
wat de Europese Rekenkamer met 550 medewerkers in 1 jaar niet gelukt is.
Het Europees Parlement heeft mijns inziens een kans gemist om het
vertrouwen van de burgers in het Europese project te herstellen. Door de
voorkeur te geven aan de bescherming van haar politieke vrienden boven het
vertouwen van de burger in Europa, heeft de PvdA haar afstand tot ons
opnieuw vergroot.  Ook de Europese Christen-democraten hebben door hun
onthouding de Europese zaak geen goed gedaan.  Hebben ze dan echt geen
mening over de gang van zaken de afgelopen weken?

Het is kenmerkend voor de Europese politiek van vandaag. Als het gaat om
woorden stelt elke europarlementariër de hoogste prioriteit bij het
terugwinnen van het vertrouwen van de burger, het dichten van het
democratisch tekort. Als het op daden aankomt, blijkt toch weer waarom een
sterk D66 gewoonweg nodig is in Europa. De kiezer zoekt heldere
stellingnames en een duidelijke politiek. We hebben het aan de zittende
D66-eurofractie te danken dat we straks de campagne in kunnen gaan met een
geloofwaardig verhaal. D66 heeft in Europa immers steeds voor een
consequente lijn gekozen, voor politieke zuiverheid en democratische
controle. Dankzij het werk van de huidige Eurofractie zullen we een leuke
campagne tegemoet gaan.

Dat stemt mij ondanks de peilingen, die ons Europees nog maar net twee
zetels zouden geven, optimistisch. De komende Europese verkiezingen mogen
niet gedomineerd worden door verhalen over fraude en dure douches. Het
spreekt voor zich dat dit soort dingen aangepakt moeten worden, juist
omwille van het vertrouwen van de burger.  Maar dat is niet genoeg. Mensen
gaan niet naar de stembus voor “Europa” of de Europese instellingen. Die
instellingen zijn er om een doel te dienen. Europa gáát ergens over, en dat
moeten we duidelijk maken. Het beleid dat we dáár maken raakt de burgers hier. 

In D66 vindt de kiezer strijders voor een democratisch, tolerant en groen
Europa. In ons Europa staan individuele vrijheid, bescherming van de
mensenrechten en zorg voor het milieu centraal. Dit Europa kunnen we alleen
via democratische weg bereiken. Het bouwen van zo’n soort Europa en
democratisering zijn processen die hand in hand moeten gaan. Ze vullen
elkaar aan en kunnen niet zonder elkaar.

EP moet haar macht gebruiken

Hoe kan de burger in Europa geloven, als zelfs haar parlementariërs dat
niet meer doen?  We moeten koste wat kost voorkomen dat de
verkiezingscampagne voor Europa opnieuw verzandt in een klaagzang over
gebrek aan macht. Het is waar, het Europees Parlement heeft bij lange na
niet zoveel macht als zij zou moeten hebben. Maar wanneer politici dit feit
steeds weer als excuus aanvoeren om de huidige toestand van Europa te
verklaren dan maakt zij het langzaam maar zeker onmogelijk om de burger nog
naar de stembus te krijgen. Waarom zou je immers stemmen voor een parlement
dat toch geen macht heeft?

Dat is een tweede mythe die uit de wereld geholpen moet worden. Het
Europees Parlement heeft wel degelijk macht. De Europese politiek speelt
zich af in een machtsdriehoek: de Raad van Ministers, de Europese Commissie
en het Europees Parlement. De afgelopen vier jaar heb ik bij de Europese
Commissie gewerkt. De eerste twee jaar was ik verantwoordelijk voor de
betrekkingen met het EP. Twee maandelijks heb ik de plenaire sessies
meegemaakt, zowel in Brussel als in Straatburg. Ook de derde instelling, de
gesloten ministersvergaderingen heb ik van binnen uit meegemaakt. Tijdens
deze periode heb ik echter bedroefd moeten constateren dat het EP de macht
die ze heeft, niet altijd ten volle benut.  De sterkste troef van het EP is
het budgetrecht: het recht om over de Europese begroting te beslissen. Dat
budgetrecht moet het EP waar nodig opeisen en waar zij het al heeft tot in
het uiterste gebruiken.

1.      Het EP moet volledige medezeggenschap krijgen over het budget. Dat
betekent in de eerste plaats dat het ook het laatste woord moet krijgen
over de landbouwuitgaven, die bijna de helft van het budget opslokken maar
nog niet aan enige vorm van democratische controle onderhevig zijn.
Democraten mogen zich er nooit bij neerleggen dat de vijftien
landbouwministers in gesloten vergadering bijeen zonder enige democratische
legitimatie het beleid bepalen.

2.      Het EP moet haar budget recht gedurfder inzetten. Een goed voorbeeld was
het dreigen van onze fractie (destijds bij monde van budgetrapporteur
Brinkhorst) met het blokkeren van de reiskosten voor nationale ambtenaren,
als er geen inzicht zou komen in de agenda’s van die ambtenaren tijdens hun
besloten vergaderingen in Brussel. Het Parlement zegevierde.  Nu is het
makkelijker voor bijvoorbeeld de consumentenbond of de milieubewegingen om
te achterhalen wat er speelt in de geheime achterkamertjes van de
ministerraad. Zo kan ook hun stem worden meegewogen en niet alleen die van
bedrijven die zich dure lobbyisten kunnen permitteren.

3.      Het EP kan haar budgetrecht gebruiken om mee te praten over politieke
vraagstukken die de Europese Ministers tot nu toe tot hun exclusieve domein
willen houden. Het nieuwe Europese potje van 15 miljoen euro voor
asielzoekers is daar een goed voorbeeld van (en wederom een D66
verdienste!). Volgens het Verdrag hebben alleen de ministers het voor het
zeggen op dit gebied. Door het instellen van een begrotingslijn dwingt het
EP hen echter om die bevoegdheid te gaan delen. Dat is een belangrijke stap
vooruit en ook een goed voorbeeld van hoe het ook kan.

Van binnenuit de gevestigde orde doorbreken

Dit zijn slechts een paar voorbeelden van hoe D66 door kennis van Europese
zaken en procedures kan blijven bouwen aan een geloofwaardig Parlement en
een sterke Europese politiek.  Er is echter meer nodig: alleen mensen die
weten hoe Brussel echt werkt kunnen de agenda naar hun hand zetten. In mijn
werk bij de Europese Commissie had ik intensief contact met de andere
Europese instellingen. Ik heb dagelijks samengewerkt met de Raad van
Ministers en met het Europees Parlement. En overal viel mij op dat wie iets
wil bereiken, moet weten hoe Europa werkt. Een van de redenen dat Europa
nog steeds een kostbaar en milieuonvriendelijk landbouwbeleid kent, ligt in
het feit dat de landbouwlobby de mensen en mores in Brussel kent als geen
ander. Zo beïnvloeden zij het Europees beleid disproportioneel sterk. D66
is veel minder dan de andere partijen geworteld in de grote maatschappelijk
belangengroepen.  Daarom zijn wij de aangewezen partij om ook in Europa de
gevestigde machtsorde te doorbreken.

Prioriteiten stellen

Nederland toont al jaren royale solidariteit met de armere landen in de
Europese Unie. Zo is het bijvoorbeeld Spanje, Portugal en Italië gelukt -
mede dankzij onze steun via de Europese structuurfondsen - de EMU criteria
te halen. Nu wij echter worstelen met een asielprobleem, valt onze roep om
een Europese oplossing op dovemansoren.  Wij moeten vluchtelingen een
humane opvang blijven bieden.  Dit streven wordt echter ondermijnd door een
toevloed van asielzoekers die niet door ons systeem verwerkt kunnen worden.
Het is duidelijk dat dit probleem een Europese aanpak behoeft. Er moeten
snel goede Europese afspraken komen waardoor de lasten eerlijker verdeeld
worden. We hebben behoefte aan heldere afspraken waar asielzoekers niet de
dupe van worden.  Eén manier om dat te bereiken is door op Europees niveau
beter te  onderhandelen.  We moeten er niet voor terug deinzen om
vraagstukken aan elkaar te koppelen. Waar wij een prijs betalen om solidair
te zijn met de armere lidstaten, daar mogen wij van andere lidstaten vragen
om vooruitgang te boeken bij onderwerpen die voor ons van eminent belang
zijn, zoals een Europees asielbeleid.

Een zelfde geld voor de meest in het oog springende Europese aberratie: het
maandelijkse verhuiscircus naar Straatsburg. Geen kiezer die dat begrijpt.
Die verbijstering is mijns inziens terecht: het kost ieder jaar miljoenen
guldens,  is slecht voor het milieu en belemmert het effectief functioneren
van het EP. Een instelling die zo met zich laat sollen verdient het bijna
niet om serieus genomen te worden zullen vele kiezers redeneren. Als het
afschaffen van het verhuiscircus werkelijk prioriteit voor ons heeft, dan
moeten we dit op de agenda blijven zetten. Ook als de Franse nationale
trots zich daar tegen verzet dan moeten wij ons daar niet bij neerleggen.

Conclusie voor de komende verkiezingen
 
Om radicale democratisering van Europa te bereiken moeten we zorgen dat de
verkiezingen ergens over gaan.  

We moeten van binnen uit de gevestigde orde doorbreken en zorgen dat de
macht terug komt waar hij hoort: bij de burgers. We moeten burgers naar de
stembus krijgen, om daar op D66 te stemmen. Onze consequente Europese
politiek zal daarbij een handje helpen. We mogen niet toestaan dat mythes
over de onmacht van Europa of het gevaar van het verschuiven van macht naar
Brussel afleiden van de inhoudelijke vraagstukken. 

We gaan een spannende periode tegemoet. D66 kan het verschil kan maken in
het soort Europa waar wij in de 21ste eeuw in zullen wonen.  In mijn visie
moet dat een tolerant, groen en betrouwbaar Europa zijn, waarin alle
Europeanen zich kunnen herkennen. D66 is nodig voor een echt democratisch
Europa dat het vertrouwen van de burgers verdient. Met deze overwegingen in
mijn achterhoofd heb ik besloten mij te kandideren voor het
lijsttrekkerschap voor de Europese verkiezingen op 10 juni 1999.


Hoogachtend,

Lousewies van der Laan