de gekozen burgemeester

Fri Dec 31 14:56:03 CET 1999

De gekozen burgemeester. Het is langzamerhand een slogan geworden, waar je niet meer over nadenkt, omdat ie zo logisch lijkt. Op deze lijst lijkt het ook geen echt discussiepunt. Vraag een willekeurige burger op straat wie de baas is in zijn gemeente en 9 van de 10 keer zul je horen: de burgemeester. Logisch dat je zo'n man dan wil kiezen. Maar wat is de werkelijkheid?

1. de gemeenteraad is volgens de wet de baas in de gemeente 

2. de burgemeester heeft geen stem in de gemeenteraad; hij is slechts technisch voorzitter.

3. een burgemeester heeft formeel en praktisch geen of nauwelijks invloed op de politiek. In de meeste gemeenten heeft een burgemeester geen politiek gevoelige portefeuilles. Hij/zij doet niet mee aan het politieke spel dat voorafgaat aan de besluitvorming in de raad. Het machtscentrum in de gemeentepolitiek zijn de fracties, de burgemeester maakt daar geen deel van uit, zit daar niet bij. In het fractieberaad voorafgaand aan de raadsvergadering worden de standpunten bepaald. Een burgemeester wordt, anders dan een wethouder, ook nooit in "zijn" raadsfractie ter verantwoording geroepen.

4. de enige stem die de burgemeester heeft, is de stem in b. en w. Dat college is echter hoofdzakelijk een (de raadsbesluiten) uitvoerend orgaan. Ook in b. en w. worden belangrijke en politiek gevoelige raadsvoorstellen alleen maar behandeld na politiek vooroverleg in de raadsfracties. En daar is de burgemeester opnieuw een buitenstaander.

(De bevoegdheden van de burgemeester als zelfstandig bestuursorgaan op het gebied van openbare orde, politie e.d. zijn behoudens een enkele uitzondering politiek niet of nauwelijks interessant. Die blijven hier wat mij betreft buiten beschouwing.)

Kortom: we hebben het over een functionaris zonder politieke macht (als hij al een beetje macht heeft, dan is die niet ontleend aan zijn bevoegdheden, maar aan zijn persoon). De huidige rol van burgemeester als bewaker van de wet, de bestuurlijke processen, technisch voorzitter, receptieganger, directeur gemeentelijke felicitatiedienst, linten-doorknipper en -uitreiker vraagt op geen enkele manier om een verkiezing door het volk.

Vanwaar dan toch die roep om verkiezing? Ik denk dat de roep om verkiezing is gebaseerd op een sterke overschatting van (of zelfs onbekendheid met) de taak van een burgemeester. De ketting en de vele foto's in de krant hebben kennelijk hun werk gedaan.

Voorstanders van verkiezing van de burgemeester pleiten zonder dat erbij te zeggen (of te vermoeden?) voor een geheel andere taak van de burgemeester en tegelijkertijd voor het op zijn kop zetten van de gemeentelijke bestuurlijke constellatie.

Als je een burgemeester gaat kiezen, maak je van hem een 100% politieke figuur. Dan moet hij een politiek interessante portefeuille in b. en w., dan heeft hij een achterban, waarmee hij moet overleggen. Dan wil hij in de raad wat te vertellen hebben, meestemmen e.d.. Dan is er feitelijk geen verschil meer met een wethouder. Maar wat wordt zijn relatie met de raadsleden of de andere wethouders, waarvan de meerderheid uit dezelfde partij zal komen? Een super-wethouder met meer macht dan de andere? Waarom? Hoe? Het wordt een politiek rare, wat bungelende figuur, die niet past in de huidige constellatie. En dan wil ik het nog niet eens hebben over het Westbroek-risico. Ik ben overigens benieuwd of de commissie Elzinga deze problemen oplost, ervan uitgaande dat zij kiest voor een (deels?) gekozen burgemeester. Volgens mij zijn ze onoplosbaar.

Die huidige constellatie is eigenlijk heel helder en democratisch perfect: wij kiezen raadsleden, die zijn de baas; uit de raad worden wethouders gekozen voor de beleidsvoorbereiding en uitvoering en die kunnen in de raad ter verantwoording worden geroepen. Uit democratisch oogpunt is er op gemeentelijk niveau geen enkele behoefte aan nog een door het volk te kiezen bestuurlijk orgaan. Hoe kan zo'n politiek zwaardere figuur nu als voorzitter van b. en w. en de raad functioneren? Hij krijgt vijf petten op: hij is zowel zelfstandig bestuursorgaan (politie e.d.), lid van b. en w. en de raad en voorzitter van beide. Als dat niet fout loopt, weet ik het niet meer. Het wordt gegarandeerd een bestuurlijke janboel. Niks democratische verbetering.

Het enige dat eigenlijk een discussie over de burgemeester rechtvaardigt, is de wat rare, dubbele positie, die hij nu heeft. Zoals hiervoor al aangestipt: zelfstandig bestuursorgaan (misschien 10% van zijn taak) en voor de rest zetbaas van de Kroon (eigenlijk gewoon een ambtenaar), die dan ook nog eens lid met stemrecht is van b. en w. en lid zonder stemrecht van de raad. Een combinatie van (door de Kroon benoemde) ambtenaar en een beetje volksvertegenwoordiger, iets wat niet samengaat. Het gekke is dat de discussie daarover niet gaat, terwijl dat m.i. wel een betere invalshoek zou zijn. Dan kun je n.l. stellen: òf we maken hem 100%-volksvertegenwoordiger (dus laten kiezen door het volk) òf we ontpolitieken hem volledig en we maken van hem een functionaris zonder volksvertegenwoordigertrekken. Als D66'er in hart en nieren kies ik voor dat laatste. We moeten dan wel nadenken over een paar wijzigingen in zijn positie. Zoals bijv.: geen lid meer van b. en w. en in dat college geen enkele portefeuille en geen stem. Net als in de raad zou hij in b. en w. hooguit technisch voorzitter kunnen zijn. 

Wat doet hij verder: hij bewaakt de naleving van de wetten (geen Ceteco-affaires), hij is in de regelmatig wisselende samenstelling van met name b. en w. een continue, boven de politiek staande factor (kan kwaliteitsverhogend werken), hij zorgt voor een link naar de Kroon/de ministeries (handig en verstandig) en hij blijft voor de inwoners degene die de gemeente vertegenwoordigt bij alle niet-politieke zaken als feest, droefenis, jubilea, opening, lintjes etc.

Conclusies: kies voor de benoemde burgemeester, dat zou de nieuwe leuze voor D66 moeten worden. Een gekozen burgemeester tast de heldere, 100% democratische gemeentelijke bestuurlijke structuur aan en werkt democratisch gezien contra-productief. Er is uit democratisch oogpunt geen enkele behoefte aan een nieuw, verkiesbaar bestuursorgaan in de gemeente. De burgemeester is geen volksvertegenwoordiger en moet dat ook niet worden. Getrapt kiezen, door de raad, is ook kiezen, met dezelfde nadelen vandien.

Wie echt wat aan verbetering van de gemeentelijke democratie wil doen, is voor handhaving van de bestaande bestuursstructuur en richt zijn/haar pijlen op versterking van de positie van de gemeenteraad. Bijv.: meer dualisme, de raad het recht geven op het zelf houden van hoorzittingen met echte deskundigen, wellicht ook een "ontpolitiekte"  burgemeester e.d. 

De burger zit helemaal niet te wachten op een gekozen burgemeester. En er is ook uit een oogpunt van kwaliteit (van de huidige burgemeesters) geen enkele noodzaak om van benoeming af te stappen.

Heb ik nog medestanders of is de strijd al gestreden?

(sorry voor de lengte, maar ik moet het lijst-discussiëren nog leren )

mvg,

Ekko Krol

Wassenaar

---------------------------------------
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/19991231/3e99b419/attachment.html>