Leerlingen-Daar heb je wat

Fri Dec 10 18:40:42 CET 1999

You wrote:

>  1. In hoeverre is het studiehuis een verkapte bezuinigingsmaatregel
>  waardoor de ratio leerling/docent weer eens opschuift. Is dit weer eens
>  een gevolg van grootschaligheid of een reden om de grootschaligheid te
>  bestendigen.
>
>  2. Waarom moeten alle scholen in hetzelfde systeem meegaan, houdt de
>  vrijheid van onderwijs ook niet in dat er meer klassikale systemen naast
>  meer interactieve systemen, waarom een sjabloon van Feijenoord tot
>  Valkenburg en van Amstelveen tot Stadskanaal. In Belgie kon je tenminste
>  nog echt kiezen: wilde je stampen dan ging je naar een Rijkslyceum,
>  wilde je opsluiting dan ging je naar het katholieke onderwijs en wilde
>  je ontdekken dan ging je naar het vrije (niet-confessionele) onderwijs.
>
>  3. Waarom houden Kamerleden zich bezig met de uren huiswerk van
>  leerlingen en met de vraag hoe lang ze aan een vak moeten zitten. Dat
>  kunnen ouders, leerlingen, docenten in gemeen overleg toch ook wel
>  bepalen.
>
>  Kortom het wordt tijd dat de school terug van de leerling en de docent
>  worden. Dat zijn vrije scholen en kleine scholen waar men elkaar kent.
>  De voorlieden in de klas weten beter wat goed voor ze is dan de
>  democratisch centralisten in Zoetermeer. ursi lambrenchts, ga zo door
>  maar wees radicaal, Dit is het moment.
>
>  Nu eens boos,
>
>  Michiel Scheffer

Beste Michiel,

Allereerst hartelijk dank voor je steun. Voor ik je vragen ga beantwoorden, wil
even zeggen dat ik het gevoel krijg dat we langzamerhand ook in de maatschappij
meer support krijgen voor ons standpunt. SP, Groenlinks, het CDA en nu, na het
nieuwste schandaal (Zie HP/DE TIjd van deze week "Het rapport dat verzwegen
moest worden"), ook de VVD steunen ons in de kritiek op de overladenheid van de
tweede fase en het studiehuisconcept. Of we nog op tijd zijn om een ramp af te
wenden weet ik echter nog niet zo zeker, omdat deze partijen politiek nog zullen
moeten draaien en dat wel eens langzaam zou kunnen gaan uit angst voor
gezichtsverlies.

Allereerst wat achtergrondinformatie. In 1991-92 gaf staatssecretaris Wallage
mevr. Clan Visser 't Hooft opdracht een nieuwe vorm van middelbaar onderwijs op
te zetten. Alle partijen, ook D66, hebben dat intiatief onderschreven. Zo is de
Tweede fase in het regeerakkoord van 1994 gekomen, waarin werd opgenomen dat de
tweede fase voor 1998 zou worden ingevoerd. Dat zinnetje heeft in 1997 de
doorslag gegeven toen Kok en Netelenbos koste wat kost de Tweede fase
doordrukten.
D66 heeft in 1997 gepleit voor uitstel tot er zicht was op de experimenten met
het studiehuis. Daarin stonden we aanvankelijk alleen. Uiteindelijk is het ons
toch nog gelukt om een jaar uitstel te krijgen voor scholen die dat wilden
(80%). Ik heb de staatsecretaris gevraagd dat jaar uitstel te gebruiken voor
goede evaluaties van de voorhoede en waar nodig bijstellingen voor de
hoofdgroep. Die kans is, ook al bazuint de staatssecretaris overal rond dat ze
dat gedaan heeft, niet goed benut, met de bekende gevolgen.

Dan je vragen.

Ad 1.
Het was en is nooit de bedoeling geweest om op het middelbaar onderwijs te
bezuinigen. Het ging om het kwalitatief verbeteren van ons middelbaar onderwijs.
Voor de Tweede Fase is zelfs 100 miljoen extra uitgetrokken, met daarnaast nog
incidentele middelen voor bijscholing en ICT. In de uitvoering van de Tweede
fase zitten echter wel een aantal elementen die scholen dwingen te fuseren.
Grootschaligheid is hier dus een onbedoeld neveneffect. D66 heeft zich daar
altijd heftig tegen verzet en vindt nog steeds dat de andere partijen het gevaar
van deze fusies onderschatten.

Ad 2.
In de wet staat niet dat alle scholen hetzelfde concept moeten hanteren. In de
wet is alleen opgenomen dat er 4 profielen zijn. In theorie zijn ze dus vrij om
voor klassikaal lesgeven te kiezen. In de praktijk is dat echter een illusie. De
exameneisen zijn zo geformuleerd dat wel degelijk het studiehuis meteen al
ingevoerd moet worden en dat leerlingen al vanaf het begin in staat moeten zijn
zelfstandig te leren en te plannen. Immers ze moeten al na enkele maanden
schoolexamens doen die studiehuisvaardigheden vereisen. Bovendien wordt het
eindcijger voor 50% bepaald door vaardigheden, wat wederom betekent dat
leerlingen van af het begin en frequent voor een groot deel zelfwerkzaamheid
zullen moeten ontplooien in de vorm van verslagen en werkstukken. Voorts zijn de
methodes die voor het studiehuis zijn ontwikkeld allemaal op die
zelfwerkzaamheid ingericht. Tot slot is het zo dat als een school ervoor kiest
voorlopig gewoon klassikaal les te geven en niet de leerlingen zelf te laten
werken aan hun opdrachten, de leerlingen op een andere manier in de problemen
komen omdat ze dan vervolgens thuis nog al die opdrachten zullen moeten maken.
Werkstukken vormen namelijk een groot deel van het examen.

Ad 3.
Wij, als Kamerleden, maar ook alle andere uitvoerders, hebben ons veel te weinig
bezig gehouden met de totale werklast. In de wet Tweede fase staat dat er
gebruik gemaakt moet worden van een studielastbenadering. Waarbij er van uit
gegaan werd dat een lestabelbenadering van 30 lesuren van 50 minuten overeen zou
komen met een studielast van 40 klokuren. Tot zover dus nog weinig problemen,
maar wederom is in de uitvoering zo'n studielast benadering nooit goed beproefd
en hebben de vakontwikkelgroepen gedacht dat ze 40 uur mochten vullen. Met het
bekende resultaat. Het pakket is mede zo zwaar geworden door de lobby van VSNU,
HBO raad en allerlei vakgroepen (Deze brieven heb ik zorgvuldig in een kluis
opgeborgen met het oog op een toekomstige parlementaire enquete). Op mijn vraag
wat zij dachten dat er elders af zou kunnen werd nooit antwoord gegeven

Wat nu:

We zitten nu in een soort patstelling omdat van de vakontwikelgroepen en de
schooldirecties niet goed verwacht kan worden dat zij de keuzes maken wat er uit
de lesstof geschrapt moetn worden. Daar zal toch echt door de politiek een
opdracht toe gegeven moeten worden. En die opdracht zal aan duidelijkheid niets
te wensen over mogen laten. Anders krijgen we weer dezelfde situatie als 3 jaar
geleden waarbij 50% voor een vak is en 50% tegen, de helft voor
spreekvaardigeheid in het taalonderwijs en de  helft tegen, een groep voor
verlaging van de exameneisen en de andere groep voor schrappen van vakken.

Punten verhogen is een schijnoplossing, omdat je daar de negatieve
leerervaringen van kinderen niet mee wegneent en er bovendien grote verschillen
tussen scholen onderling zullen ontstaan. En daarmee haal je ook de
hoofddoelstelling namelijk het verbeteren van het onderwijs weg.

De lijn van D66 is nu:
1) erkennen dat er van overladenheid en versnippering sprake is waardoor veel
kinderen zullen afvallen (ik ben benieuwd hoe de VSNU en de HBO raad het vinden
als over enkele jaren zich nog maar een fractie van het huidige aantal eerste
jaars zal aandienen. Het merendeel is dan immers allang afgevloeid naar MBO of
werkt. En dat terwijl Nederland al het minst aantal hoger opgeleiden kent van de
westerse wereld)
2) Op de korte termijn schrappen van lesstof (25 % is een educated guess en mijn
voorstel voor een beter)
3) Een (internationale) commissie (en niet PMVO of onderwijsinspectie) laten
kijken naar ons middelbaar onderwijs en het schoein op het Internationaal
Baccalaureaat dat 8 tot 10 vakken kent en in 65 landen wordt erkend. Wat voor
die landen goed genoeg is moet voor ons ook goed genoeg zijn.
Wat nu vergeten dreigt te worden is dat de onderwijsvernieuwing ook bedoeld was
om het onderwijs afwisselender en interessanter te maken voor zowel leerling als
leraar. De overladenheid maakt het onderwijs voor de meesten er bepaald niet
leuker op. Je zou toch kunnen zeggen dat aan het eind van het voortgezet
onderwijs er uiteindelijk geen hoger doel bereikt kan worden dan dat leerlingen
geinspireerd zijn geworden en met enthousiasme verder willen studeren.

Het is allemaal heel beknopt wat ik hier schrijf, ik zou er nog wel uren over
kunnen doorgaan, want er zijn nog veel meer dingen mis gegaan met de invoering
van de tweede fase, waaronder de inrichting van het taalonderwijs, de methodes,
de boeken en de aansluitproblemen, maar helaas ontbreekt mij de tijd om daar op
in te gaan en je zou waarschijnlijk ook allang afhaken.

Toch wil ik nog een ding kwijt. Er dreigt nog een veel grotere ramp in het
onderwijs, namenlijk bij de vernieuwing van VBO en Mavo (de VMBO-operatie). Daar
maken we wederom dezelfde fouten als we gemaakt hebben bij de Tweede fase. De
gevolgen zullen veel ernstiger zijn omdat de groep veel groter is en het
leerlingen betreft die niet zullen gaan staken maar drop-outs zullen worden.
Ik ben er dan eigenlijk ook wel een beetje trots op dat mijn fractie een motie
heeft durven indienen (ofschoon we heel goed wisten dat die het totaal niet zou
halen) die pleit voor een pas op de plaats met de VMBO-operatie, op zijn minst
tot we weten hoe het met de tweede fase verloopt en vervolgens een gefaseerde
invoering van onderop. Helaas staan we daarin nog steeds alleen. Triest.
Ik probeer nu de Kamer mee te krijgen om hoorzittinegen over het VMBO te
organiseren.

MvG
Ursie Lambrechts