[D66] Voor de stadse Havermelkelite is een brood van 8 euro heel normaal

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Je weet niet wat je leest]

Bron:    Folia
          Universiteit van Amsterdam
Datum:   10 september 2024
Auteur:  Jip Koene
URL:     
https://www.folia.nl/nl/actueel/163050/voor-de-stadse-havermelkelite-is-een-brood-van-8-euro-heel-normaal
Podcast: https://podcastluisteren.nl/pod/Havermelkelite
          https://open.spotify.com/show/6s7y7SrsQZ7D27TZ1vsJWp


'Voor de stadse Havermelkelite is een brood van 8 euro heel normaal'
--------------------------------------------------------------------

Het wordt ook wel de 'Havermelkelite' (HME) genoemd: een nieuwe 
Randstedelijke klasse die zuurdesembroden eet, oranjewijn drinkt, 
rondrijdt op een e-bike en elke dag koffie met plantaardige (haver)melk 
buiten de deur haalt. UvA-alumnus en journalist Jonas Kooyman bedacht de 
naam voor deze eliteclub. Folia sprak hem over de obsessies van de 
Havermelkelite, de zoektocht naar identiteit, en de nadelen van 
gentrificatie.

De 34-jarige Kooyman is een geboren en getogen Amsterdammer. Zijn moeder 
komt uit een arm immigrantengezin uit Israel, zijn vader was een 
eerstegeneratiestudent uit de Achterhoek. Kooyman groeide op in 
Oud-Zuid, tussen rijkeluiskinderen en mediaprominenten. Van een buurt 
met een groente- en sigarenboer zag hij de wijk veranderen in een soort 
Manhattan waarin welvaart en expats de boventoon voeren. Zijn fascinatie 
voor hoe mensen leven en consumeren zou daar zijn ontstaan. Inmiddels 
schrijft hij wekelijks over de nieuwste trends en statussymbolen die de 
Havermelkelite (HME) bezighoudt. Sinds afgelopen voorjaar startte hij de 
HME-podcast en schreef hij een boek over deze Randstedelingen.


Wat is de Havermelkelite precies?

'De Havermelkelite bestaat, zoals ik het definieer, uit twintigers en 
dertigers uit de stedelijke middenklasse. Ze zijn academisch geschoold, 
werkzaam in kennisberoepen en bezig met lifestyle, consumptie en smaak. 
Dat is het zwaartepunt van hun bestaan. Ze hebben bijvoorbeeld een 
e-bike, komen in restaurants die natuurwijn schenken, eten 
zuurdesembrood, dragen Salomon-sneakers en drinken - zoals de naam al 
doet vermoeden - hun cappuccino met havermelk.'


Hoe groot is die groep?

'De laatste jaren wordt het aantal academisch geschoolden in Amsterdam, 
en dus ook deze groep, groter. Eerder was 18 procent van de 
Amsterdammers academisch geschoold, nu is dat zo'n 31 procent. Dat is 
een gigantische stijging. Vroeger, in de nineties en zeroes, waren 
yuppen - young urban professionals - een kleine groep. Nu hebben ze een 
dominante positie in het stadsleven en zie je dat bijna alle nieuwe 
bedrijvigheid in Amsterdam (horeca, sportscholen, winkels) gericht is op 
deze groep. Maar hoe groot de Havermelkelite daadwerkelijk is, daarop 
moet ik het antwoord schuldig blijven.'


Je onderscheidt binnen de Havermelkelite ook verschillende groepen.

'Klopt, je hebt allereerst de streefklasse. Daarmee bedoel ik de armere, 
creatieve, linksgeorienteerde Havermelkelite. Ze huren hun woning, zijn 
vooral intellectueel bezig met cultuur en drinken graag dure cocktails 
in Amsterdam-Noord. Toch is het de meer kwetsbare groep; het zijn vaak 
freelancers. Daarnaast heb je de 'Henry's, de 'high earners not rich 
yet'. Ze hebben een corporateberoep en kunnen - wel met moeite - een 
woning kopen. Ze stemmen meer richting het midden dan superlinks. 
Ondanks hun hoge inkomen zijn ze vaak aan het eind van de maand blut. Ze 
doen mee aan een stadsleven vol horeca, gaan naar nieuwste restaurants 
en zien producten als statussymbolen zoals Dyson-stofzuigers of 
Aesop-zeep.'

'In beide groepen zien we een hypocriete tegenstelling: aan de ene kant 
willen ze het goed doen voor de wereld en dat uitstralen, maar 
tegelijkertijd lukt dat niet. Om een clichevoorbeeld te geven: mijn 
telefoon is gemaakt van mineralen uit kobaltmijnen waar mensen onder 
slechte arbeidsomstandigheden werken. Op een of andere manier doe je 
toch wel ergens mee aan een slecht systeem.'


Herken je jezelf daarin?

'Jazeker! Maar wel met ambivalente gevoelens. Ik heb een HME-checklist 
gemaakt en op de meeste punten scoor ik. Kom je in restaurants met 
natuurwijn? Ja. Sta je in het weekend in de rij voor zuurdesembrood? Ja. 
Lees je vooral media als De Groene Amsterdammer, NRC of de Volkskrant? 
Ja. Ken je steden in het buitenland beter dan de regio in Nederland? Ja. 
Heb je een pufferjas? Van de Uniqlo!'

'De afgelopen jaren ben ik van de streefklasse naar de Henry's 
gemigreerd. Niet politiek gezien, maar qua inkomen. Ik spaar veel, maar 
ben tegelijkertijd ook meer uit eten gegaan en gaan reizen. Een paar 
jaar geleden was ik nog die freelancejournalist die echt wel 
strugglede.'


In eerdere interviews geef je aan een haat-liefdeverhouding te hebben 
met de Havermelkelite. Waar zit dat hem in?

'Aan de buitenkant lijkt het een aantrekkelijke, smaakvolle levensstijl. 
Daar wordt ook van alle kanten op ingespeeld. Neem de obsessie met 
zuurdesembroden. Sinds enkele jaren zie je dat de zuurdesembakkercultuur 
in Amsterdam upcoming is; in oude volksbuurten openen hippe bakkers die 
cruffins - combinatie van croissant en muffins - en zuurdesembroden 
verkopen. In de schappen staan mooie flessen natuurwijn. Op het eerste 
gezicht een leuke, smaakvolle plek, die diep in het ambacht zit en bezig 
is met bewust leven. Maar als je iets meer onder de oppervlakte kijkt, 
zijn de bakkerijen vaak opgericht door mensen uit de marketingindustrie 
of academisch geschoolden die hun leven hebben omgegooid. Ook mensen in 
de rij zijn bijna uitsluitend mensen uit een bepaalde sociaaleconomische 
klasse, yuppen. En de broden kosten gemiddeld 7 a 8 euro. Het kan 
intimiderend zijn om daar zomaar binnen te stappen.'

'De stad verandert naar de behoeftes van deze dominante 
kapitaalkrachtige Havermelkelite. Je kunt je afvragen of dat een stad is 
waarin je wilt wonen, waar een groep heel dominant is en langzaam alles 
onbetaalbaar maakt. Nou is het ook heel makkelijk om deze groep de 
schuld daarvan te geven. Jarenlang hebben gemeentebeleid en 
projectontwikkelaars deze stad die kant opgestuurd. Een deel van het 
gemeentebeleid is bijvoorbeeld geinspireerd door het werk van socioloog 
Richard Florida, die stelt dat je een stad aantrekkelijk moet maken voor 
hoogopgeleide creatieve kosmopolitische mensen.'


Neigen zuurdesembroden van 8 euro ook niet naar gekte, naar 
overdrijving?

'Jazeker. Iedere zondagavond mogen volgers hun meest 
Havermelkelite-achtige-actie aan mij opbiechten, die ik vervolgens deel 
op Instagram. Honderden mensen sturen de meest bizarre dingen: 'We 
hebben onze eigen wijnglazen meegenomen naar een cafe omdat de glazen 
daar niet esthetisch genoeg zijn', 'Bijna huilen tijdens hug yourself 
bij yoga door gebrek aan intimiteit door Zuidas-baan', of 'Restje MDMA 
van m'n vinger gelikt, vergeten dat ik naar een beoordelingsgesprek 
moest'. Die uitwassen hebben voor mij een onderstroom van leegte, 
overconsumptie en decadentie. Het getuigt ook soort nihilisme of 'na ons 
de zondvloed' - het probleem komt pas als ik er niet meer ben.'


Iets anders... veel studenten komen naar deze Havermelkelite-stad. Heb 
je tips voor deze studenten om zich hierin staande te houden en hun 
zoektocht naar identiteit en lifestyle te vergemakkelijken?

'Tijdens mijn early twenties was ik zoekende en ging ik van identiteit 
naar identiteit. Als ik terugkijk, haalde ik veel uit literatuur, films, 
en kunst. Die vertelden mij steeds wat het betekent om mens te zijn. Ik 
zou zoveel mogelijk hiervan absorberen. Het kan leuk zijn om dingen met 
een Amsterdams haakje te lezen of te kijken, maar kijk ook over de 
grenzen heen. Ik herinner me bijvoorbeeld nog goed hoe een roman me 
maandenlang kon beinvloeden in mijn wereldbeeld. Daarna las ik weer iets 
anders en dat stuurde me weer de andere kant op.'

'Tegelijkertijd wil ik benadrukken dat het in deze tijd, met algoritmes, 
moeilijk is om je eigen smaak te ontdekken of vast te houden. Daardoor 
consumeert iedereen, net als de Havermelkelite, dezelfde producten, 
statussymbolen, en mode. Koop eens vintage of in tweedehandswinkels, in 
plaats van de zoveelste microtrend van TikTok te volgen. Dat is ook 
goedkoper. Leef meer offline en probeer daarin naar je eigen stem te 
luisteren.'

--------
(c) 2024 UvA