<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body text="#000000" bgcolor="#f9f9fa">
<p> </p>
<div id="toolbar" class="toolbar-container"> </div>
<div class="container" style="--line-height: 1.6em;" dir="ltr"
lang="nl">
<div class="header reader-header reader-show-element"> <a
class="domain reader-domain"
href="https://libertaireorde.wordpress.com/2022/08/10/politieke-partijen-rechts-noch-links-en-willekeurig-inwisselbaar/">libertaireorde.wordpress.com</a>
<h1 class="reader-title">Politieke Partijen – Rechts Noch Links
En Willekeurig Inwisselbaar</h1>
<div class="meta-data">
<div class="reader-estimated-time" dir="ltr">9-12 minutes</div>
</div>
</div>
<hr>
<div class="content">
<div class="moz-reader-content reader-show-element">
<div id="readability-page-1" class="page">
<div>
<div>
<figure><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/bankster-chess1.jpg"><img
data-attachment-id="10250"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2022/08/10/politieke-partijen-rechts-noch-links-en-willekeurig-inwisselbaar/bankster-chess1-2/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/bankster-chess1.jpg"
data-orig-size="257,369" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"0"}"
data-image-title="bankster-chess1"
data-image-description="" data-image-caption=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/bankster-chess1.jpg?w=209"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/bankster-chess1.jpg?w=257"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/bankster-chess1.jpg?w=257"
alt="" class="moz-reader-block-img" width="193"
height="277"></a></figure>
</div>
<p><em>De tekst is al meer dan een halve eeuw oud, maar
kan nog steeds gelezen worden, te weten: </em>De
transformatie van de democratie<em> (1967, Nederlandse
vertaling 1971) van de hand van Duits-Italiaanse
ketterse marxistische politicoloog Johannes Agnoli
(1925-2003). Hij verwoordt daarin onder meer het
volgende: ‘Het parlementaire regeringsstelstel is de
weerspiegeling van de reducering van antagonisme
[fundamentele belangentegenstellingen] tot
pluralisme’(p.26). ‘Dit pluralisme formaliseert zich
en de politieke partijen worden willekeurig
verwisselbaar’ (p. 41)..</em></p>
<p><em>Deze zienswijze vormt het uitgangspunt van mijn
‘lezing’ van twee actuele teksten. De ene is van een
Franse politicoloog en docent aan de universiteit van
Lille, Rémi Lefebvre, met als titel </em>Les mots des
partis politiques<em> (Woorden waarmee politieke
partijen beschreven worden). De andere trof ik aan op
de site </em><a
href="https://www.socialisme-libertaire.fr/2022/06/droite-gauche-il-n-y-a-rien-a-depasser.html"><em>Socialisme
libertaire</em></a><em>, ‘Links noch Rechts – Voor
de sociale revolutie’. Allemaal woorden?</em> [ThH]</p>
<p><strong><em>Allemaal woorden</em></strong></p>
<div>
<figure><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/voorkant.lefebvre.jpg"><img
data-attachment-id="10252"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2022/08/10/politieke-partijen-rechts-noch-links-en-willekeurig-inwisselbaar/voorkant-lefebvre/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/voorkant.lefebvre.jpg"
data-orig-size="400,805" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"1638867621","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="voorkant.lefebvre"
data-image-description="" data-image-caption=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/voorkant.lefebvre.jpg?w=149"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/voorkant.lefebvre.jpg?w=400"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/voorkant.lefebvre.jpg?w=400"
alt="" class="moz-reader-block-img" width="200"
height="403"></a></figure>
</div>
<p>In de korte (anderhalve pagina) inleiding bij zijn boek
over woorden waarmee politieke partijen worden
beschreven, treft men enkele statistische resultaten aan
over de manier waarop mensen over politieke partijen
denken. Zo heeft 85% van de Fransen geen vertrouwen meer
in die partijen. De overheersende opvatting van de
ondervraagden is duidelijk: partijen dienen alleen de
ambities van de leiders. En wat partijen bezighoudt, is
vooral het machtsspel waarbij ze een steriele of
kunstmatige oppositie cultiveren. Het blijkt, zo geeft
Lefebvre weer, dat er een diskrediet zonder weerga
heerst aangaande politieke professionals. De
legitimiteit van de representatieve democratie en het
verkiezingssysteem wordt meer en meer aangevreten.</p>
<p>Lefebvre merkt daarbij op dat deze kritiek op politieke
partijen niet nieuw is. Ze is geradicaliseerd. Hij werkt
dit niet verder uit en constateert kennelijk los van het
voorgaande, dat het moeilijk is de representatieve
democratie zonder politieke partijen te zien. Hij gaat
dan onvervaard over tot het beschrijven van termen,
concepten, instituties die de garnering vormen voor de
discours over politieke partijen. Dit is in alfabetische
volgorde verwerkt. Het aantal opgevoerde trefwoorden is
beperkt. Een woord als ‘direct’ bij democratie vindt men
niet en al evenmin ‘subversief’. Ook treft men niet de
woorden ‘links’ en ‘rechts’ aan in het alfabetische
rijtje. Daarvoor moeten we op de site van <em>Socialisme
libertaire</em>zijn, waarnaar ik nu overstap.</p>
<p><strong><em>Links noch rechts</em></strong></p>
<p>‘De traditionele rechts-linkse oppositie van de
institutionele, politieke spanningsboog die het
parlementaire leven meer dan honderd jaar heeft gekend,
is in de loop der jaren steeds minder waarneembaar
geworden. Als gevolg hiervan hebben wisselingen van de
politieke macht geleidelijk aan hun bestaansreden
verloren.</p>
<p>Je hoeft geen al te scherpzinnig ‘duider’ te zijn om op
te merken dat het politieke aanbod van links reeds
decennia lang leek op dat van rechts. Als er al enige
sporen overbleven van de oorsprong van de
arbeidersbeweging, werden die sporen onzichtbaar toen
die beweging eenmaal parlementair aan de macht kwam. Het
gevoerde beleid was het beleid dat de bazen en de
bourgeoisie nodig hadden [ik hoor het de Franse
socialistische politica Ségolène Royal, als kandidaat
voor de presidentsverkiezingen van 2007, nog zeggen: ‘De
markt zit in ons bloed’; thh.].</p>
<p>Van ‘weten hoe een staking te beëindigen’ in 1936 tot
de ‘draai naar andere tijden’ in 1983 [maatregelen van
de Franse socialistische president Mitterrand om de
productie en consumptie te stimuleren, zie <a
href="https://easynomics.fr/2020/04/02/mitterrand-et-le-tournant-de-la-rigueur/">Online</a> ;
thh.] en de al eerder ingezette ‘sociaal-liberale
wending’ in 1974, werd deze linkerzijde vertegenwoordigd
eerst door de SFIO (Franse sectie van de
arbeiders-internationale) en vervolgens door haar
opvolger, de PS (Parti socialiste). De werkgevers
begrepen dat zij geen risico liepen door aan hen het
bestuur van het land toe te vertrouwen.’</p>
<p><strong><em>Terug naar de bron</em></strong></p>
<p>‘Het gemeenschappelijke punt van alle socialistische
tendensen die aan het einde van de 19e eeuw ontstonden
binnen de arbeidersbeweging was om het kapitalisme te
vernietigen en een samenleving te vestigen zonder
klassen of staat. Al snel deed zich de eerste splitsing
voor over de strategie om dit te bereiken. Enerzijds
waren de revolutionairen van mening dat het noodzakelijk
was de burgerlijke staat ten val te brengen door een
praktijk van zuivere breuk met de bestaande
instellingen. Verder moest er gewerkt worden aan het
creëren van min of meer opstandige momenten waarop de
verschillende componenten van het proletariaat hun
verzet konden richten tegen de bestaande orde :
bewerkstelligen van een revolutie.</p>
<div>
<figure><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/ni-droite-ni-gauche-cnt-ait.jpg"><img
data-attachment-id="10254"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2022/08/10/politieke-partijen-rechts-noch-links-en-willekeurig-inwisselbaar/ni-droite-ni-gauche-cnt-ait/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/ni-droite-ni-gauche-cnt-ait.jpg"
data-orig-size="500,271" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="ni-droite-ni-gauche-cnt-ait"
data-image-description="" data-image-caption=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/ni-droite-ni-gauche-cnt-ait.jpg?w=300"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/ni-droite-ni-gauche-cnt-ait.jpg?w=500"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/ni-droite-ni-gauche-cnt-ait.jpg?w=500"
alt="" class="moz-reader-block-img" width="250"
height="136"></a></figure>
</div>
<p>Anderzijds geloofden de reformisten (de socialisten)
dat er een lange mars nodig was door staatsinstellingen
om een interventionistische staat te vormen ten behoeve
van de zwaksten. Theoretisch bleven de doelen min of
meer gelijk. Een tweede splitsing verdeelde de
revolutionairen tussen (a) marxistisch-leninisten
volgens wie de oude burgerlijke staat tijdelijk moest
worden vervangen door een proletarische staat geleid
door een gelijknamige partij, en (b) de revolutionaire
anarchisten die de revolutie begrepen als de
onmiddellijke vernietiging van de staat en de
onbemiddelde overname van de sociale organisatie door
alle bevolkingsgroepen. De anarchisten plaatsten zich
daarmee buiten het parlementaire spel; zij bleven daar,
terwijl de marxistisch-leninisten van hun kant er al
snel plezier in hadden (de PC – communistische partij).</p>
<p>De parlementaire linkerzijde (in Frankrijk de SFIO/PS
en PC) liet geleidelijk haar aanvankelijke doelstelling
om het kapitalisme af te schaffen, vallen. Het ging er
slechts om de verkiezingen te gebruiken om macht te
verwerven en hervormingen door te voeren ten gunste van
de meest behoeftigen, door middel van een
interventionistische staat. Aldus richtte het zich tegen
een zogenaamd ‘liberaal rechts’ dat, van zijn kant, van
mening was dat staatsinterventie moest worden beperkt
tot soevereine functies (zoals politie, rechtspraak,
leger) en dat het kapitalisme zichzelf had te reguleren
(markt).’</p>
<p><strong><em>Links/rechts niet langer passend</em></strong></p>
<p>‘De verdere ontwikkelingen leren hoe ‘links’ de meest
liberale maatregelen nam ten gunste van het
bedrijfsleven en recentelijk hoe ‘rechts’ liberale
geloofsovertuigingen vertrapt om de economie te redden.
De termijn van vijf jaar van Macron is een duidelijke
illustratie dat economische doctrines slechts nuances
zijn die alleen degenen aangaan die erin geloven en die
niet zwaar wegen tegen de belangen van het Kapitaal.
[Onder Rutte & Co zagen we in Nederland hetzelfde;
thh.]. In een paar dagen tijd, geconfronteerd met de
Covid-crisis, was het een alles-dirigerende staat die,
om de handel te redden, de miljarden ophaalde die
voorheen niet beschikbaar waren om zorgverleners in te
huren.</p>
<p>Het spektakel van de grote partijen met hun vermeende
verschillen levert slechts een compromis op. De
klassieke afwisselingen op basis van de
rechts/links-verdeling lijken niet langer passend. Na
systemisch een nuttige rol te hebben gespeeld, zijn ze
niet langer onmisbaar [zoals we ook zien met de PvdA in
Nederland; maar hoe klein ook PvdA blijft zich verkopen
aan ‘rechts’, zie nu weer de medeplichtigheid van deze
partij in het kader van het omstreden handelsverdrag
CETA, <a
href="https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/pvda-helpt-kabinet-omstreden-handelsverdrag-ceta-door-te-voeren">Online</a>;
thh.]. [Tot hier mijn vertaling van het artikel
‘Links/Rechts’ op de site van <a
href="https://www.socialisme-libertaire.fr/2022/06/droite-gauche-il-n-y-a-rien-a-depasser.html"><em>Socialisme
libertaire</em></a>; thh.]</p>
<p><strong><em>Representatie van de macht</em></strong></p>
<div>
<figure><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/agnoli.transformatie.jpg"><img
data-attachment-id="10256"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2022/08/10/politieke-partijen-rechts-noch-links-en-willekeurig-inwisselbaar/agnoli-transformatie/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/agnoli.transformatie.jpg"
data-orig-size="500,743" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="agnoli.transformatie"
data-image-description="" data-image-caption=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/agnoli.transformatie.jpg?w=202"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/agnoli.transformatie.jpg?w=500"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2022/08/agnoli.transformatie.jpg?w=500"
alt="" class="moz-reader-block-img" width="250"
height="372"></a></figure>
</div>
<p>De dwarsdoorsnede die <em>Socialisme libertaire</em> hierboven
geeft, komt men op een politicologische manier verwerkt
al tegen bij Agnoli in zijn reeds geciteerde tekst. Aan
het boek van Rémi Lefebvre ontbreekt een dergelijk
kader. Aan de door hem opgevoerde bepalende trefwoorden
in de discours over politieke partijen ontbreekt dus een
matrix, een duidingskader. Wat hij in zijn inleiding
opmerkt over de vertrouwensbreuk van een groot deel van
de bevolking in het parlementaire systeem is wel
herkenbaar maar dat vormt op zich geen matrix. Daarvoor
is meer nodig om die te ontwikkelen. Agnoli geeft aan
dat in zo’n geval inderdaad al een eeuw kan worden
teruggegaan.</p>
<p>Agnoli: ‘Het parlement vertegenwoordigt historisch van
meet af aan de fictie van een volksvrijheid die door
middel van volksvertegenwoordigers verwezenlijkt werd’.
Opmerkelijk is dat Agnoli hier als een getuige voor die
visie oproept de grote Weense jurist Hans Kelsen
(1881-1973), verwijzend naar diens <em>Vom Wesen und
Wert der Demokratie</em> (2<sup>de</sup> druk,
Tübingen 1929, p. 25 en 30; geciteerd bij Agnoli, p.
59). In het idee van de oude liberale staat, zo gaat
Agnoli verder, ‘lag besloten, dat het hele volk daarin
vertegenwoordigd was; het parlement constitueerde zich
immers als belichaming van de volkssoevereiniteit’. Maar
wie zaten in werkelijkheid in het parlement, vraagt hij
retorisch. De vertegenwoordigers van een bepaalde,
numeriek kleine maar qua macht sterke klasse: de
grootbourgeoisie, is zijn antwoord.</p>
<p>‘De lagere volksklassen, het vulgus, bleven buiten de
sfeer van de staat. Niet het representatieve karakter
van het parlement was dus fictief, maar de aanspraak dat
het het hele volk representeerde’ (Agnoli, p. 59).</p>
<p>De zaak van het volk is dekmantel voor al die belangen
anders dan van het ‘vulgus’, vraag het maar aan Rutte en
al die lui ‘rechts’ en ‘rechtser’ van hem…</p>
<p>Thom Holterman</p>
<p><strong>Lefebvre</strong>, Rémi, <em>Les mots des
partis politiques</em>, Presses universitaires du
Midi, Toulouse, 2022, 129 blz., prijs 10 euro.</p>
</div>
</div>
</div>
</div>
<div> </div>
</div>
</body>
</html>