<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body text="#000000" bgcolor="#f9f9fa">
<div class="js-update-text" style="font-size: 18px;">
<div class="LB-container">
<header class="LB-container__inner">
<header>
<address class="LB-headline LB-headline--large">limburger.nl:</address>
<p>15/7<br>
</p>
<h1 class="LB-headline LB-headline--large">Waarom risico dat
Limburger ontspoort groter is</h1>
</header>
</header>
<div class="LB-container__inner">
<div class="LB-introduction LB-introduction--default">
<p><font size="-1">De bestuurscultuur staat volop ter
discussie. In Den Haag, maar zeker ook in het roerige
Limburg. Stof tot nadenken in de vorm van een drieluik.
Aflevering 3: Politicoloog Nico Baakman over haperende
kompassen en de schaduwkanten van onze democratie. </font></p>
<font size="-1"> </font></div>
<font size="-1"> </font>
<div class="LB-byline">
<p class="author-description"><font size="-1">Door Hans
Goossen en Bjorn Oostra</font></p>
<p class="location"><font size="-1">Maastricht </font></p>
</div>
<font size="-1"> </font>
<div class="LB-body"><font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Een Limburger is qua inborst niet
corrupter dan de gemiddelde medemens uit een andere
provincie. Was getekend: politicoloog Nico Baakman (67),
tot vorig jaar verbonden aan de universiteit van
Maastricht. </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Overal vliegen mensen uit de bocht, niet
alleen in het zuiden des lands. Een constatering die
niet tot de conclusie mag leiden dat er geen verschillen
zijn. „Dit is wel Limburg en niet Noord-Holland. Limburg
heeft in traditie een beetje hetzelfde als wat Italië
heeft, namelijk dat contacten met mensen belangrijker
zijn dan formele regels. Het is wat de oude sociologen <i>Gesellschaft</i>
versus <i>Gemeinschaft</i> noemden. <i>Gesellschaft</i>
zijn de regels en de formele criteria, <i>Gemeinschaft</i>
is ‘ik ken jou en ik ken jouw vader ook en natuurlijk
help ik jou. En over een tijdje heb ik jou misschien
nodig en dan help je mij’. Let wel, dat is geen
corruptie, maar gewoon een andere manier om de
samenleving vorm te geven.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Hij zal nog een paar keer benadrukken dat
<i>Gemeinschaft</i> en corruptie geen synoniemen zijn.
„Maar het is wel een manier die corruptie eerder in de
hand kan werken. Een systeem van waaruit je
gemakkelijker ontspoort.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<blockquote class="LB-quote">
<div class="LB--quote__text"><font size="-1">De kiezer
brengt zijn stem op een persoon uit, maar de partij
bepaalt wie een zetel krijgt. Ik ben een groot
voorstander van een kiesstelsel waarbij je als
Kamerlid je zetel zelf moet verdienen. </font></div>
</blockquote>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">‘Zo doen we dit niet’</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Baakman waagt zich niet aan een
diepgaande analyse van de recente integriteitskwesties
in Limburg. Daarvoor heeft hij zich onvoldoende verdiept
in de materie. Dat wil niet zeggen dat die kwesties geen
vragen bij hem oproepen. Neem de spraakmakende affaire
rond landschapsbeheerder IKL met – tot voor kort –
voormalig CDA-gedeputeerde Herman Vrehen aan het hoofd.
„Wat ik me dan afvraag is: heeft er dan niemand ooit
tegen die Vrehen gezegd ‘hé vriend, zo doen we dat
niet?’ Dat is toch raar?” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Mensen hebben hun eigen moreel kompas.
„Als dat kompas je in de steek laat, heb je een omgeving
nodig die je tot de orde roept. Iemand moet zijn stem
verheffen en zeggen ‘zo gaat dat niet’. Of: ‘als het zo
moet, ben ik vertrokken’. Het kan natuurlijk zijn dat
mensen hun mond houden omdat ze aan hun hypotheek denken
of aan de kinderen die op paardrijles zitten, maar als
niemand iets zegt hebben we wel een probleem.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Selectie</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">De mensen in de samenleving zijn een
gegeven, daar doe je niks aan, stelt Baakman. „Maar voor
een organisatie, ook voor het openbaar bestuur word je
geselecteerd. Daar functioneert een
rekruteringsmechanisme. Kennelijk werkt dat nu zo dat
er vooral mensen geselecteerd worden die het laten gaan,
die het goed vinden. Aan die selectie kun je natuurlijk
wel wat doen.” Met andere woorden: tegenmacht kun je
organiseren. Op ambtelijk niveau, maar zeker ook op
politiek vlak. In Limburg, maar zeker ook op het
Binnenhof. </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Tegenmacht is voor Baakman de kurk waarop
een goed functionerende democratie drijft. Een kurk
waarvoor hij zijn hart vasthoudt. „Ik ben een gelukkig
mens, maar als ik naar de problemen kijk die op ons
bordje liggen, word ik wel een beetje somber. Die
problemen zijn groot en belangrijk, het klimaat
bijvoorbeeld. Zoals het nu functioneert, kan ons
politieke bestel dat niet goed aan.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Balans</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Politici hebben volgens hem de neiging
Nederland als dé democratie te beschouwen. „Dat is
onzin. Ons stelsel is niet dé democratie, maar een
uitruil van drie basiselementen. Voorop staat het mooie
principe van volksinvloed, maar er spelen nog twee
dingen mee. Het eerste is regeerbaarheid. Je moet
natuurlijk ook een beetje een efficiënt en effectief
bestuur hebben. En we hebben de rechtstaat. Dat zijn de
drie zaken waarom het draait: rechtstaat, regeerbaarheid
en volksinvloed. Je kunt ze geen van drieën volledig
realiseren. Volledige democratie betekent bijvoorbeeld
alle Nederlanders overal bij betrekken. Dat maakt het
land onregeerbaar, dan krijg je 17,3 miljoen ministers.
Het gaat erom dat je een gezonde balans tussen die drie
elementen weet te vinden.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Die balans is momenteel zoek, luidt het
oordeel van Baakman. „De nadruk is in de loop van de
tijd te zeer op de regeerbaarheid komen te liggen.
Minister betekent eigenlijk dienaar. Het systeem werkt
nu zo dat de dienaar de baas is. Je zou toch verwachten
dat in een democratie de volksvertegenwoordigers dé
mensen zijn. Die zouden het meeste aanzien moeten
hebben. Maar dat is niet zo. Aanzien heb je niet als
volksvertegenwoordiger, maar als minister. Of als
gedeputeerde, commissaris van de Koning. Dat zegt wel
iets over ons stelsel.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Het zou naar zijn mening al helpen als
volksvertegenwoordigers hun eigen zetel ook zelf
verdienen. Baakman is een verklaard voorstander van het
doorbreken van de macht van politieke partijen. „In
Nederland zijn meer mensen lid van de korfbalbond dan
van politieke partijen. Waarom zitten er niet meer
Omtzigtjes in de Tweede Kamer? Aan hen is al jarenlang
een groot gebrek. Het antwoord is simpel. Ze komen niet
op de lijst. Partijen hebben geen behoefte aan mensen
die lastig zijn. Die worden al van tevoren eruit
gefilterd. Als er dan toch eentje doorheen glipt, wordt
die zo gauw het weer kan opzijgeschoven of
gesensibiliseerd, zoals ze dat noemden.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Campagnemachines</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Omtzigt is eerder de uitzondering dan de
regel. „Hij kan doen wat hij deed omdat hij zich
verzekerd wist van de steun van eigen kiezers. Mensen
die hem persoonlijk hadden gekozen. Maar hoeveel
Kamerleden kunnen dat zeggen? En Statenleden? Ik ken
geen precieze stemmenaantallen, maar ik betwijfel of er
in het provinciehuis veel Statenleden rondlopen die
kunnen bogen op een grote achterban. Uiteindelijk
betekent het dat de vertegenwoordigende organen gevuld
zijn met mensen die goed binnen de partij liggen. Omdat
ze daar hun contacten en netwerk, daar hun vriendjes
hebben. Waar ligt dan je loyaliteit? Waarschijnlijk meer
bij die partij dan bij de eigen kiezers die je niet
hebt.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Laten we de boel of
gaan we renoveren? </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Politieke partijen zijn geen
maatschappelijke organisaties meer, maar instituties,
stelt Baakman. „Campagnemachines, met hun eigen
belangen. En die lopen te vaak niet meer parallel met de
belangen van de kiezers. We zien steeds meer
persoonspartijen. D66 deed het ook al. Niet team-D66,
maar team-Kaag. En wat is de VVD zonder Rutte? 34 van de
36 VVD-Kamerleden zijn via stemmen op hem en niet op
eigen kracht in de Tweede Kamer gekomen. Wie gelooft dat
die Kamerleden Rutte als premier bij de les gaan houden?
Je kunt zelfs gekozen worden zonder een stem te krijgen.
Als je maar hoog genoeg op de lijst staat. De kiezer
brengt zijn stem op een persoon uit, maar de partij
bepaalt wie een zetel krijgt. Ik ben een groot
voorstander van een kiesstelsel waarbij je als Kamerlid
je zetel zelf moet verdienen. Bij de kiezer en niet bij
de partij. Hoe hoger mensen nu op de lijst staan, hoe
dichter bij de partij en hoe meer verbonden met die
partij. Het is toch opzienbarend dat die mevrouw Hermans
bij de VVD zo vanuit het niets op de derde plek kwam.
Zij was de politiek assistent van Rutte. Geen kiezer
kende haar.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Slippendragers</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Sloop de kies- en voorkeursdrempel, is
het devies van de gepensioneerde politicoloog, die bezig
is met een boek over de vraag hoe democratisch Nederland
nog is. „Dan komen de 150 kandidaten die de meeste
stemmen op hun persoon hebben gehaald in de Tweede
Kamer. Een partij krijgt dan zetels op basis van het
aantal leden dat genoeg stemmen heeft gehaald om bij die
150 te zitten. Je voorkomt zo ook dat partijen
plotseling vanuit het niets heel groot kunnen worden.
Louter op basis van de populariteit van één man. Neem de
PVV. Dat is toch alleen maar Wilders? Die zou dan ook in
de Kamer komen, maar slechts met een zetel, niet met
zestien slippendragers die voor hun positie van hem
afhankelijk zijn.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Eigen vlees</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Je hoeft Baakman niet te vertellen dat
het onderuithalen van het huidige kiesstelsel niet snel
zal gebeuren. „Wie beslist daarover? Juist, de politieke
partijen zelf en die gaan echt niet in hun eigen vlees
snijden. Het zou ook het einde van de macht van
politieke partijen betekenen. Die macht is gebaseerd op
hun controle over de samenstelling van de fractie.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Met een zelf verdiende zetel zou een
Kamerlid ook een meer eigenstandige positie in kunnen
nemen, betoogt Baakman. „Natuurlijk mag je verwachten
dat iemand die op de lijst van de PvdA gaat staan ook
achter de standpunten van die partij staat en vanuit die
geest handelt. Maar je krijgt als Kamerlid meer ruimte
en de fractiediscipline wordt een stuk minder.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p class="title-text"><font size="-1">Liegende premier</font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Het zou ook een stapje naar het herstel
van het vertrouwen van het publiek in de politiek kunnen
zijn. „Zoals het nu gaat, neemt het vertrouwen alleen
maar af. Een liegende premier…. Er moet iets gebeuren.
Het gekke is dat de meeste Nederlanders voor onze
democratie en ons parlementair stelsel zijn. Daar
geloven ze in, maar vervolgens roepen ze dat de mensen
die het waar moeten maken niet deugen. Zakkenvullers,
plucheklevers en ladelichters. We moeten wel weer
vertrouwen kunnen hebben in de mensen die het namens ons
doen. Zonder vertrouwen functioneert niets.” </font></p>
<font size="-1"> </font>
<p><font size="-1">Het is niet de enige tegenstrijdigheid
die Baakman signaleert. „Sinds begin vorige eeuw is de
gemiddelde Nederlander beter geschoold. Hij heeft meer
vrije tijd en meer geld. Informatie is volop
beschikbaar en de communicatiemogelijkheden zijn alleen
maar toegenomen. De mogelijkheden voor meer
burgerbetrokkenheid zijn groter dan ooit, maar dat geldt
niet voor de invloed van de kiezer. Het algemeen
kiesrecht is ingevoerd en daar is het bij gebleven. Geen
referendum, geen gekozen burgemeester. De macht over wie
hem vertegenwoordigt, is alleen maar minder geworden.
Nederland mag wel wat democratischer. En als dat ten
koste gaat van efficiënt bestuur en regeerbaarheid, dan
moet dat maar.” </font></p>
</div>
</div>
</div>
</div>
</body>
</html>