<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body text="#000000" bgcolor="#f9f9fa">
<header class="h15ky94r">
<h1 class="agrq4zn">We hebben onze handen misschien voor niets
‘stuk gewassen’, maar niemand die het hardop zegt</h1>
<div class="a1ryita6">
<div class="b5fas5x">By</div>
<div class="a10bb9a5"><span class="awkz85g">Maarten Keulemans </span></div>
<div class="d1slxp1m">de Volkskrant</div>
<div class="t1wtd119">3 min</div>
</div>
<div class="p1kdv8ol"><a id="reader.external-link.view-original"
data-cy="view-original" class="vvqu6of"
href="https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/we-hebben-onze-handen-misschien-voor-niets-stuk-gewassen-maar-niemand-die-het-hardop-zegt~bfb947d8/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free"
target="_blank">View Original</a></div>
</header>
<article class="c3dczqn h15il40k">
<div id="RIL_container">
<div id="RIL_body">
<div id="RIL_less">
<div lang="nl">
<p> Mededeling op een briefje dat ik zag bij de tandarts:
‘In verband met de coronamaatregelen kunnen wij helaas
geen lectuur aanbieden’. Het vermaledijde virus zal
immers toch maar via zo’n oude <i>Privé</i>, hup, je
neus in kruipen, nietwaar? </p>
<p> Inderdaad, niet waar. Vorige week heeft het RIVM <a
href="https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/verspreiding"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-2">zijn publieksteksten
aangepast</a>, en daar staat nu iets nieuws: ‘De kans
dat het coronavirus sars-cov-2 zich verspreidt via
pakketjes of oppervlakken (bijvoorbeeld een deurklink,
winkelwagen of toetsenbord) lijkt klein.’ We hebben al
die bureaus, toetsenborden, deurklinken, winkelmandjes
en liftknopjes voor niks gepoetst! Dat was al min of
meer bekend, maar het is voor het eerst dat het RIVM het
met zoveel woorden opschrijft. </p>
<p> Maar wacht eens. ‘Waarom blijft handen wassen dan zo
belangrijk?’, vroeg onder meer lezer Annemarie Nobel
zich af. Elkaar de hand drukken doen we immers al ruim
een jaar niet meer. En als het virus zich ook nog eens
nauwelijks verspreidt via zaken zoals tijdschriften en
winkelwagentjes, wordt al dat gewas van de handen een
nogal nutteloze bezigheid. </p>
<p> In de wetenschappelijke literatuur zul je inderdaad
geen enkel geval tegenkomen van iemand bij wie het
coronavirus onomstotelijk via de handen is overgedragen,
blijkt na wat speurwerk. ‘Daarvoor moet je eigenlijk een
zogeheten uitdagingsexperiment doen, waarbij een
geïnfecteerd persoon zijn snot aan de handen van
vrijwilligers afveegt, waarna die hun vingers aflikken
of in de neus stoppen’, zegt hoogleraar klinische
microbiologie Heiman Wertheim (Radboud UMC) als ik hem
ernaar vraag. Een experiment dat gelukkig niet snel
langs de ethische commissie zal komen. </p>
<p> Met onschuldiger luchtwegvirussen deden wetenschappers
zoiets wel. In de VS lieten onderzoekers gezonde
vrijwilligers eens <a
href="https://academic.oup.com/jid/article-abstract/156/3/442/806507?redirectedFrom=fulltext"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-3">12 uur lang pokeren</a>
met donoren die zich vooraf hadden laten besmetten met
een verkoudheidsvirus. De helft van de proefpersonen
raakte geïnfecteerd. Maar toen een verse club gezonde
proefpersonen hetzelfde deed met, jawel, een plastic
kraag om zodat ze niet meer aan hun gezicht konden
zitten, raakte óók de helft geïnfecteerd. Raar. </p>
<p> Daarna gooide men het over een andere boeg. De
verkouden donoren hoestten en snotterden de pokerchips
en kaarten onder, waarna een derde groep gezonde
vrijwilligers in een andere kamer ermee ging pokeren,
terwijl ze voortdurend aan hun neus en mond zaten.
Niemand raakte besmet. Bewijs dat luchtwegvirussen zich
niet zozeer via de handen, maar ‘hoofdzakelijk via de
aerosolroute’ verspreiden, noteerde het team. </p>
<p> Wat? Dus al dat ‘je handen stuk wassen’ sloeg
misschien nergens op? Dat ‘behoeft nader onderzoek’,
lees ik in een net verschenen <a
href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7100395/"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-4">kritische academische
analyse</a>. ‘Aangezien er geen overtuigend bewijs is
dat dit preventiemiddel effectief is geweest in de
sars-cov-2 epidemie.’ Een Canadees onderzoeksteam keek
intussen naar hoeveel bewijs er inmiddels is <a
href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6461122/"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-5">dat handhygiëne helpt
tegen griep</a>. Het team vond zeven goede
onderzoeken. Twee vonden een bescheiden effect, vijf
niet. </p>
<p> Waarmee niet is gezegd dat handen wassen helemaal
niets uitmaakt. Goedkoop, eenvoudig, ‘en algemene
hygiëne is sowieso gunstig’, zegt Wertheim. Sinds de
dagen van Ignas Semmelweis, de legendarische Hongaarse
arts die aantoonde dat handhygiëne <a
href="https://www.deutschestextarchiv.de/book/show/semmelweis_kindbettfieber_1861"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-6">kraamvrouwenkoorts
voorkomt</a>, weet iedere infectioloog dat handen
wassen een slok op een borrel kan schelen. Bij
bacteriële infecties en darmziektes staat dat ook als
een <a href="https://www.mdpi.com/1660-4601/8/1/97/pdf"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-7">paal boven water</a>.
</p>
<p> Maar een beetje een reflex is het ook. Uit <a
href="https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/"
target="_blank" rel="noopener noreferrer"
id="reader.external-link.num-8">deze week vrijgegeven
beleidsstukken</a>, van begin vorig jaar, blijkt dat
‘handen wassen!’ het allereerste was dat het RIVM het
ministerie aanraadde – mét uitroepteken erbij. Op twee:
houd plekken schoon waar mensen met hun handen aan
zitten. En op drie: gebruik handalcohol, en neem extra
maatregelen in het ziekenhuis. </p>
<p> Handen wassen hoort er nu eenmaal bij, het is ‘een
totaalpakket’, zegt Wertheim. Maar vraag het hem op de
man af, en ook hij ziet heus wel in dat de zaak ‘best
genuanceerd’ ligt. Al helemaal in een wereld waar we ook
al in de elleboog niezen en elkaars handen niet eens
meer aanraken. ‘In de<i> scale of things</i>’, zegt hij
op zijn Hollands, ‘acht ik het belang van zoveel
mogelijk thuisblijven, afstand houden en bij klachten
laten testen groter.’ </p>
</div>
</div>
</div>
</div>
</article>
</body>
</html>