<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body text="#000000" bgcolor="#f9f9fa">
<div class="post-header">
<address><a class="moz-txt-link-freetext" href="https://libertaireorde.wordpress.com/2021/03/21/de-machine-staat-stil/">https://libertaireorde.wordpress.com/2021/03/21/de-machine-staat-stil/</a><br>
</address>
<h1>De Machine Staat Stil</h1>
<div id="single-date" class="date">21/03/2021</div>
</div>
<div class="meta clear">
<div class="tags">tags: <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/dystopie/"
rel="tag">dystopie</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/machine/"
rel="tag">machine</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/technologie/"
rel="tag">technologie</a></div>
<div class="author"> </div>
</div>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignleft size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/forster-tekening.jpg"><img
data-attachment-id="8628"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/forster-tekening/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/forster-tekening.jpg"
data-orig-size="250,301" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="forster-tekening"
data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/forster-tekening.jpg?w=249"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/forster-tekening.jpg?w=250"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/forster-tekening.jpg?w=250"
alt="" class="wp-image-8628" width="188" height="226"></a></figure>
</div>
<p class="has-medium-font-size"><em>In 1909 publiceerde de Engelse
schrijver E.M. Forster (1871-1970) een novelle met een
dystopisch karakter. De novelle droeg de titel </em>The Machine
Stops<em>: hoe de wereld eruit ziet, zoals we dat niet zouden
willen. Het probleem is: onze wereld heeft er inmiddels heel wat
trekken van. De Franse vertaling van het boek verscheen in 2020,
met een voorwoord van de Franse journalist Pierre Thiesset. De
titel luidt </em>La Machine s’arrête<em>. Onlangs verscheen er
een Nederlandse vertaling van, getiteld </em>De Machine staat
stil<em>. Johny Lenaerts vertaalde het boek van Forster evenals
het voorwoord van Thiesset. Hieronder treft u dat voorwoord aan</em>.
[ThH]</p>
<p class="has-medium-font-size">De novelle <em>De Machine staat stil</em> die
E.M. Forster (1879-1970) meer dan een eeuw geleden geschreven
heeft, lijkt een reusachtige voorafschaduwing van onze hedendaagse
technologische maatschappij, een duidelijke waarschuwing tegenover
het verval van het menselijke in een wereld van machines. Het valt
op hoezeer de novelle verwant is met wat wij momenteel beleven.
Tussen de beschaving die de auteur uitbeeldt, waarin de
geïsoleerde individuen zich in de greep van een almachtige Machine
bevinden, en onze hedendaagse wereld die door schermen overwoekerd
wordt.</p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="aligncenter size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.nederlands.jpg"><img
data-attachment-id="8630"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/voorkant-forster-nederlands/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.nederlands.jpg"
data-orig-size="400,572" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="voorkant.forster.nederlands"
data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.nederlands.jpg?w=210"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.nederlands.jpg?w=400"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.nederlands.jpg?w=400"
alt="" class="wp-image-8630" width="300" height="429"></a></figure>
</div>
<p class="has-medium-font-size">Maar indien <em>De Machine staat
stil</em> momenteel bewonderd wordt als een meesterwerk van de
sciencefictionliteratuur, dan riep het bij het begin van de
twintigste eeuw geen algemene bijval op. Toen ze in 1928 in de
bundel <em>The Eternal Moment</em>verscheen – negentien jaar na
haar eerste publicatie in <em>The Oxford and Cambridge Review</em> –,
vonden verschillende critici deze novelle ‘weinig overtuigend’.
Een beschaving die in zo’n grote mate geautomatiseerd zou zijn,
dat konden ze zich niet voorstellen en stond veel te ver van de
toenmalige levensomstandigheden af. Door de industriële
ontwikkeling op de spits te drijven had E.M. Forster een
voorsprong op zijn tijd genomen. De realiteit heeft zich
sedertdien in verregaande mate bij de fictie aangesloten.</p>
<p class="has-medium-font-size">De voorgevoelens van de schrijver
zijn evenwel niet het product van een geïsoleerd genie: in die
tijd waarin de toepassingen van de wetenschap de levenswijze van
de mensen overhoop haalden, beeldden vele sciencefictionteksten
zeer artificiële maatschappijen uit. Het is als tegenwicht voor
optimistische voorspellingen die de Vooruitgang prijzen, dat
Forster <em>De Machine staat stil</em> schrijft. Want hij meent
dat de groei van de productiekrachten niet naar het hoogste geluk
leidt maar naar een ontmenselijking: ‘Voor een deel omwille van de
technische uitvindingen, zijn alle dingen waar ik gehecht aan ben
in verval. De kunsten – meer bepaald de kunst der letteren – gaan
achteruit, het platteland wordt vernietigd, de intermenselijke
contacten verslechteren, en wij zijn daartegenover getuige van de
triomf – door shockmethodes van de reclame en psychische letsels –
van datgene wat men ooit de Mammon noemde en wat men momenteel de
Britse Handel noemt’.</p>
<p class="has-medium-font-size">De triomf van de Mammon laat zijn
sporen na op de Engelse middenklassen, die calculerende
kleinburgers die de auteur ‘hypocrieten’ met een ‘onontwikkeld’
hart noemt. Dezen profiteren van de economische evolutie en van de
opkomst van het machinesysteem, terwijl Forster een ‘afkeer’ heeft
voor dit industriesysteem dat leidt naar de uitschakeling van de
landbouwers en de rurale gemeenschappen, naar de centralisering,
naar de bureaucratische organisatie van de maatschappij, naar de
machtsovername door een kaste van technocraten. Hij betreurt
hartgrondig de verdwijning van het platteland, de transformatie
van de landschappen en het onomkeerbaar verlies van de biologische
diversiteit. Zijn twee toneelstukken over de geschiedenis van het
rurale Engeland lopen uit op een oproep om het te beschermen
tegenover het oprukken van eentonige voorsteden en van de
wildgroei van vermorzelende auto’s.</p>
<p class="has-medium-font-size">Dit gevoelen voor de natuur en deze
opvatting van de mens als ‘maat van alle dingen’ is steeds een van
de centrale bekommernissen van Forster geweest. In heel zijn
oeuvre, zowel in zijn romans, zijn essays, zijn krantenartikelen
als in zijn bijdrages voor de BBC en in zijn publieke
stellingnames, heeft deze grote stem van het humanisme de hoogste
waarde van het individu en van de menselijke relaties verdedigd.
Tegenover de opkomst van de totalitarismen is hij steeds de
vrijheid, de tolerantie en de waardigheid van de mens blijven
verdedigen.</p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignright size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.engels.jpg"><img
data-attachment-id="8632"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/voorkant-forster-engels/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.engels.jpg"
data-orig-size="333,500" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"1"}"
data-image-title="voorkant.forster.engels"
data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.engels.jpg?w=200"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.engels.jpg?w=333"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.engels.jpg?w=333"
alt="" class="wp-image-8632" width="250" height="375"></a></figure>
</div>
<p class="has-medium-font-size">Maar de ‘universele mechanisering’
en de ongebreidelde zucht naar wetenschappelijk bepaald comfort
staan haaks op dit ideaal van een vrij en waardig leven, in
harmonie met het milieu, in een wereld op menselijke maat en met
authentieke relaties, van aangezicht tot aangezicht. <em>De
Machine staat stil</em> toont ons een bevolking die totaal
afhankelijk is van een reusachtige technische infrastructuur, waar
ze geen greep op heeft. Al haar behoeften – voedsel, kleding,
huisvesting, ontspanning, onderwijs, tot aan de sociale relaties –
worden ter hand genomen door de Machine. Het volstaat op een knop
te drukken. Gereduceerd tot een bestaan waarin de druk op een knop
centraal komt te staan, worden de lichamen achterhaald, de spieren
en de zintuigen verzwakken, de kracht om iets te doen sterft af.
Teruggetrokken in hun kamers ontmoeten de individuen elkaar niet
meer en hebben ze geen contact meer met een extreem uitgebuite
natuur. Ze sluiten zich op in cerebrale activiteiten en worden
overgeleverd aan de apparatuur, die ze vereren.</p>
<p class="has-medium-font-size">Hoe kunnen we niet de vergelijking
maken met onze hedendaagse toestand? In onze steeds meer
vertechniseerde wereld levert het industrieel syteem ons alles:
elektriciteit 24 uur op 24, verwarming, water, in plastic verpakt
voedsel uit de andere kant van de wereld, aan huis geleverde
ontspanning, gemotoriseerde rijtuigen om ons zonder inspanning te
vervoeren, draagbare schermpjes waarop we vanop afstand kunnen
communiceren, informatie uit heel de wereld kunnen consulteren,
beelden zien voorbijtrekken… Vooral internet is die almachtige
Machine geworden waar we een ware cultus aan wijden. ‘Wie brengt
momenteel de nodige waardering op voor de universele
toegankelijkheid, <em>in real time</em>, op elke plaats, voor
iedereen, van elke informatie, voor de onmiddellijkheid van elke
communicatie en soms van de verzadiging?’ vraagt een filosoof van
de <em>Académie française</em> zich af. Volgens deze geestdriftige
voorstander van technologische innovaties levert de Machine ons
alle kennis in onze broekzak en brengt ze de nieuwe mens voort die
veel meer ontwikkeld zou zijn dan de mens van de vorige
generaties.</p>
<p class="has-medium-font-size">Deze nieuwe mens wordt zodanig door
deze digitale machinerie gekneveld dat hij momenteel een groot
gedeelte van zijn tijd doorbrengt voor een scherm en steeds minder
slaapt. Een dergelijke greep transformeert op een diepgaande
manier het individu en de menselijke relaties. Het sedentair leven
is zo ingrijpend dat de fysieke capaciteiten afnemen en dat de
overheid regelmatig berichten uitstuurt waarin ze de mensen
aanraden hun spieren minstens een half uur per dag te gebruiken.
Dokters constateren ook een verarming van het gehoor en een
ontwikkeling van de bijzienheid. De intellectuele functies gaan
achteruit: versnippering van de aandacht, concentratieverlies,
beperkte taalcapaciteit, verzwakking van het geheugen,
leermoeilijkheden en beperkte capaciteiten om gedachten te
formuleren. De onophoudelijke prikkeling van de schermen en het
informatiebombardement belegeren de hersenen.</p>
<div class="wp-block-image">
<figure class="alignleft size-large is-resized"><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.frans_.png"><img
data-attachment-id="8634"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/voorkant-forster-frans_/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.frans_.png"
data-orig-size="500,727" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":"","orientation":"0"}"
data-image-title="voorkant.forster.frans_"
data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.frans_.png?w=206"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.frans_.png?w=500"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2021/03/voorkant.forster.frans_.png?w=500"
alt="" class="wp-image-8634" width="250" height="364"></a></figure>
</div>
<p class="has-medium-font-size">Studies onthullen bij de steeds
talrijker wordende afhankelijke personen ontregelingen van het
gedrag, agressiviteit, angst, verlies van empathie,
onmachtsgevoelens, impulsiviteit, intolerantie tegenover de
frustratie. Maar ook een algemene wilsverzwakking, een afname van
de levensdrift, een toegenomen passiviteit, een aangetaste geest…
Wanneer de tijd voor het scherm verkwist wordt, dan worden andere,
veel verrijkender activiteiten verwaarloosd, en de menselijke
relaties kwijnen weg door de centrale rol van deze technologieën,
die het anders-zijn ondermijnen. Het geconnecteerde leven, dat
steeds meer aan de Machine onderworpen wordt, is een geslonken
leven. Het volstaat op straat even te kijken naar die
spookgestalten die voor de anderen en voor wat hen omringt niet
bestaan, opgeslorpt als ze worden door het scherm van hun
mobieltje, om zich daar bewust van te worden. ‘Ongetwijfeld werd
er in de geschiedenis van de mensheid nooit eerder op zo’n grote
schaal een dergelijke ervaring van onthersening doorgevoerd,’
stelt de neurowetenschapper Michel Desmurget. </p>
<p class="has-medium-font-size">Deze tendens naar een geatomiseerde
en gecomputeriseerde wereld heeft zich enkel maar versterkt in
het jaar 2020, dat gekenmerkt werd door de integrale afzondering
van de bevolking, opgelegd om de epidemie van het coronavirus te
beperken. Iedereen in zijn eigen huis, met een internetconnectie
bij wijze van sociale band. Gedurende de weken van lockdown was
alles gericht op de Machine: veralgemening van het telewerk,
vergaderingen via videoconferentie, digitale school, toegenomen
consumptie van series, van videospelletjes, van een massacultuur
die aan huis geleverd wordt, ontwikkeling van een elektronisch
bestuur, van de online medische raadpleging, van de online handel,
van de communicatie op afstand <em>via</em> de zogenaamde
‘sociale’ netwerken. Alles verwijdert zich in een voorstelling.
Verbod op samenkomsten en op bezoek van vrienden, iedereen wordt
aangemaand op te passen voor de anderen en contacten te beperken,
terwijl op straat drones voorbijvliegen en de mensen bevelen terug
naar huis te gaan. Lijkt dat niet sprekend op die tegen-utopie van
E.M. Forster?</p>
<p class="has-medium-font-size">Tegenover deze technologische
nachtmerrie, die enkel maar groter wordt, hebben wij besloten deze
novelle te vertalen en uit te geven. In de hoop dat de lezer zich
identificeert met Kuno. Dat ieder van ons, zoals de hoofdfiguur in
dit verhaal, ernaar zou streven zich van deze verstikkende Machine
te bevrijden. In de hoop dat men de blik zou afwenden van de
schermen en dat men met volle teugen van de buitenlucht zou gaan
genieten. Om terug in contact te treden met de anderen, met de
natuur, met de realiteit, met het leven… en terug mens te worden,
van aangezicht tot aangezicht.</p>
<p class="has-medium-font-size"><strong>Pierre Thiesset</strong> (Vertaling:
Johny Lenaerts.)</p>
<p class="has-medium-font-size">[De Franse uitgever is <a
href="https://www.lechappee.org/collections/le-pas-de-cote/la-machine-arrete">Éditions
L’échappée</a>, Paris; de Nederlandse editie is te bestellen
bij <a href="http://kelderuitgeverij.nl/?p=f">Kelderuitgeverij</a> te
Utrecht.]</p>
</body>
</html>