<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
trouw 13/3/21:<br>
<h1 class="title largetitle capitalizefirstletter">'En toch
versnelde ze!'</h1>
<h1 class="subtitle">Sterrenkunde recensie</h1>
<div id="landscapeSlides" class="slides-container landscape">
<div class="slides" style="overflow: hidden;">
<div class="slidesjs-container" style="overflow: hidden;
position: relative; width: 872px; height: 582px;">
<div class="slidesjs-control" style="position: relative; left:
0px; width: 872px; height: 582px;">
<div class="slideimage imagecontent
top-large-image-container landscape slidesjs-slide"
data-image-weight="2" style="position: absolute; top: 0px;
left: 0px; width: 100%; z-index: 10; display: block;
backface-visibility: hidden;"><img
src="https://visiolink-persgroep.akamaized.net/v1/data/trouw/1199/www/assets/a352745987i0020_max1024x.jpg"
alt=""></div>
</div>
</div>
</div>
<div class="slides-progressbar" style="visibility: visible;"><span
class="slides-progressbar-elm slides-progressbar-elm-0"
style="background: rgb(170, 170, 170) none repeat scroll 0%
0%;"></span><span class="slides-progressbar-spacer"></span><span
class="slides-progressbar-elm slides-progressbar-elm-1"
style="background-color: rgb(20, 64, 132);"></span></div>
</div>
<div class="content content-blurb">Avi Loeb kreeg de hele wetenschap
over zich heen toen hij beweerde dat het object dat in 2017 het
zonnestelsel had doorkruist, van buitenaardse makelij was. In zijn
repliek noemt hij zijn collega's kortzichtig.</div>
<div class="byline">JOEP ENGELS</div>
<div class="content">
<div id="portraitSlides" class="slides-container portrait"
style="display: block;">
<div class="slides">
<div class="slideimage imagecontent top-large-image-container
portrait large" data-image-weight="3"><img
src="https://visiolink-persgroep.akamaized.net/v1/data/trouw/1199/www/assets/a352745987i0025_max1024x.jpg"
alt="" width="332" height="525"></div>
</div>
</div>
<div class="content-body">
<p class="drop-cap">Op 19 oktober 2017 ontdekten astronomen op
Hawaï tussen de gegevens van hun telescoop een lichtpuntje dat
zich met grote snelheid langs het hemelgewelf had bewogen. Al
snel werd duidelijk dat ze de eersten waren geweest die een
object hadden waargenomen dat vanuit de interstellaire ruimte
een bezoek had gebracht aan het zonnestelsel. En wat voor een
object!<br>
<br>
'Oumuamua werd de bezoeker gedoopt (de apostrof is onderdeel
van de naam), Hawaïaans voor 'verkenner'. Hij stelde de
wetenschap voor tal van raadsels. Hij weerkaatste het zonlicht
alsof hij van glimmend metaal was. De weerspiegeling varieerde
zo enorm dat hij geen gladde bol kon zijn, maar een zeer
asymmetrisch object dat snel om zijn as tolde. Een sigaar of
een pannenkoek.<br>
<br>
En er was iets geks met zijn baan. 'Oumuamua was het vlak van
het zonnestelsel vrijwel loodrecht genaderd, had dicht langs
de zon gescheerd en was toen weer vertrokken (de meeste
sterrenkundigen hebben alleen het staartje van het bezoek
gezien, in de wetenschap dat we 'Oumuamua nooit meer zullen
kunnen bestuderen). Zo'n traject wordt gedefinieerd door
eenvoudige formules die meer dan drie eeuwen geleden door
Isaac Newton zijn opgesteld. Maar 'Oumuamua week van die baan
af. Terwijl het object zich van de zon verwijderde, versnelde
het, tegen de zwaartekracht van de zon in. Alsof het werd
voortgestuwd.<br>
<br>
Dan moet het een soort komeet zijn geweest, luidde de
conclusie. Als een komeet in de buurt van de zon komt,
verdampt zijn ijsachtige kern. Als die gassen er aan één kant
uitkomen, fungeren ze als een straalmotor. Er was één
probleem: 'Oumuamua had geen kometenstaart. Sterrenkundigen
moesten zich in allerlei bochten wringen om hier een
verklaring voor te vinden. Wellicht bestond zijn kern enkel
uit waterstof; dat gas zien de infraroodcamera's van de
telescopen niet.</p>
<div class="h3">Flinterdun scherm</div>
<p>Ho eens even, moet de Amerikaanse astrofysicus Avi Loeb op
een gegeven moment hebben gedacht. Voor elke curiositeit van
'Oumuamua is wel een verklaring te bedenken, maar de kans dat
een willekeurig ruimteobject al die eigenaardigheden in zich
verenigt is één op quadriljoen (een quadriljoen is een biljoen
maal een biljoen). Als de wetenschap zoiets buitenissigs een
geloofwaardige hypothese vond, dan wist Loeb er ook nog wel
een: 'Oumuamua is een zonnezeil, vervaardigd door intelligente
buitenaardse wezens.<br>
<br>
Een flinterdun scherm, ultralicht, dat wordt voortgestuwd door
het licht van de zon. Dat verklaart de versnelling, én de
vreemde reflecties. Het hoeft geen compleet ruimteschip te
zijn geweest. Misschien is het gewoon een brokstuk ervan, dat
al millennialang door de ruimte zweeft terwijl de beschaving
die het voortbracht allang is uitgestorven. Of misschien was
het een baken in de kosmos, ooit neergezet door zo'n zelfde
intelligente beschaving.<br>
<br>
Want dat was nog zo'n curiositeit aan 'Oumuamua: vergeleken
met alle andere sterren aan het firmament stond het stil.
'Oumuamua vloog niet door het zonnestelsel, het zonnestelsel
botste op een boei die daar sinds tijden hing. Hoogst
onwaarschijnlijk dat het eerste interstellaire object dat wij
waarnemen, een natuurlijke oorsprong heeft en deze gemiddelde
snelheid per toeval heeft gekregen.<br>
<br>
Dat heeft hij geweten. De academische gemeenschap viel over
Loeb, een gerenommeerde hoogleraar van de universiteit van
Harvard, heen. Zijn hypothese werd niet transparant genoemd,
misleidend, gevaarlijk zelfs. Een jaar na de publicatie van
Loeb rekenden ze met hem af. In het vakblad Nature Astronomy
liepen ze alle curiositeiten nog eens langs en concludeerden
ze dat de bezoeker een natuurlijke oorsprong had gehad.<br>
<br>
Maar Loeb laat zich niet uit het veld slaan. In het boek
Buitenaards zet hij zijn gedachtengang nog eens uiteen. In een
prettig leesbare stijl legt hij uit hoe vergezocht hij de
wetenschappelijke verklaringen voor een natuurlijke oorsprong
vindt. Zijn redenering is een exercitie in de traditie van
Sherlock Holmes, schrijft hij: 'Wat er na eliminatie van het
onmogelijke nog overblijft moet, hoe onwaarschijnlijk ook, wel
de waarheid zijn'. De lezer kan zich laten overtuigen. Of
niet, en toch concluderen dat Loebs sprong naar een laten we
zeggen minder gangbare hypothese net zo onmogelijk is.</p>
<div class="h3">Nieuwe hypothese</div>
<p>Daar gaat het hem niet eens om. In de wetenschap zoek je
volgens Loeb een verklaring voor de dingen die je waarneemt.
En als zich iets voordoet wat zich niet door die verklaring
laat beschrijven, moet je haar verwerpen en een nieuwe
hypothese opstellen. Bij zo'n nieuwe, onverwachte gebeurtenis
zou elke wetenschapper moeten opveren, vindt hij.<br>
<br>
''Oumuamua heeft ons geconfronteerd met feiten die we niet
goed kunnen verklaren', schrijft hij. 'Over die feiten is
iedereen het eens. En dus is het onze taak om hypotheses op te
stellen die een zo volledig mogelijke verklaring leveren voor
de gegevens waar we over beschikken. Helaas is dat niet wat de
meeste wetenschappers lijken te hebben besloten. Er is niets
aan de hand, beweren zij. We hebben ervan geleerd wat we ervan
konden leren en we kunnen nu allemaal het best maar weer
gewoon verdergaan met waar we eerder mee bezig waren.'<br>
<br>
In zijn enthousiasme spiegelt hij zich soms aan Galilei. De
Italiaanse wetenschapper moest ook opboksen tegen een
gevestigde orde die weigerde afstand te doen van het
dogmatische idee dat de aarde het middelpunt van het heelal
was. Kijk dan toch door mijn telescoop, moet Galilei
regelmatig hebben uitgeroepen, en zie dat de aarde beweegt.
Kijk dan toch naar de baan van 'Oumuamua, roept Loeb hem na,
en zie dat ze versnelt.<br>
<br>
Het conservatisme in de wetenschap ergert hem. Hoe vaak heeft
hij niet gezien dat jonge studenten de kans ontnomen wordt om
hun nieuwsgierigheid de vrije loop te gunnen en ze het advies
krijgen om op de gebaande paden te blijven. Om vooral geen
grootse, dwarse vragen te willen beantwoorden.</p>
<div class="h3">Heliocentrisme</div>
<p>Is de grootste vraag van allemaal niet of wij alleen zijn in
dit universum, gaat Loeb verder. Het antwoord - of het nu ja
of nee is - zou onze kijk op onze positie in het heelal
drastisch veranderen. Het zou een grotere schok zijn dan het
heliocentrisme van Copernicus en Galilei, of de evolutie van
Darwin. Het besef dat er wezens bestaan, veel intelligenter
dan wij, of veel verder in hun ontwikkeling, zou ons pas echt
op onze plaats wijzen, schrijft Loeb. Maar de vraag is eerst:
zijn wij, gezien onze houding ten opzichte van 'Oumuamua, wel
in staat om een buitenaardse intelligentie te herkennen?<br>
<br>
Waarom zijn we zo huiverig voor een hypothese over buitenaards
leven? Aan het eind van zijn boek haalt Loeb de weddenschap
van de zeventiende-eeuwse filosoof en wiskundige Blaise Pascal
aan. Moet je als mens ervan uitgaan dat God bestaat of kun je
gokken van niet. Het is verstandiger om te leven met het
perspectief dat God bestaat, betoogt Pascal. De genoegens en
ondeugden die je je daarvoor in dit korte leven moet
ontzeggen, wegen niet op tegen het eeuwigdurende branden in de
hel als er toch een Laatste Oordeel komt.</p>
<div class="h3">Het Grote Filter</div>
<p>Zoiets geldt ook voor buitenaards leven, vindt Loeb. Het is
niet ondenkbaar dat onze beschaving zichzelf de komende vijf
eeuwen vernietigt. Door klimaatverandering of een nucleaire
oorlog. Het is wat hij 'het Grote Filter' noemt. Beschavingen
die grote technologische vooruitgang boeken, lopen grote kans
daarmee hun eigen einde in te luiden. Dat zou verklaren waarom
we nooit door intelligente wezens zijn bezocht. Als we nu zelf
op zoek gaan naar zulke (uitgestorven) beschavingen leren we
misschien hoe we dat Grote Filter kunnen vermijden.<br>
<br>
Het is een wat wild slot van zijn betoog. Zoals gezegd, je
hoeft het niet met hem eens te zijn. Als je je maar blijft
openstellen voor verklaringen die buiten je vertrouwde zone
vallen. Loeb heeft die boodschap 250 bladzijden lang met
zoveel overtuigingskracht gebracht, dat je het in dat laatste
hoofdstuk niet meer waagt een 'Ho eens even!' te slaken.<br>
<br>
Avi Loeb: Buitenaards. Uitgeverij Prometheus, 272 pag. Prijs:
€ 21,99 ISBN: 978 90 446 4326 8<br>
<br>
Een getekende impressie van het interstellaire object
'Oumuamua, dat in het Hawaïaans verkenner betekent. foto afp</p>
</div>
</div>
</body>
</html>