<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<p>(De rechtsstaat in hollandland is al overleden)</p>
<p><br>
</p>
<ul class="art-meta">
<li>10 Feb 2021</li>
<li>De Standaard</li>
<li>Xavier Van Gils, Paul Lefebvre en Peter Callens
©</li>
<li>Voorzitter van de Ordre des barreaux francophones et
germanophone, stafhouder van de Orde van Advocaten bij het Hof
van Cassatie, voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies</li>
</ul>
<h1>Moet ook de rechtsstaat straks aan de beademing?<br>
<a class="button b-translate b-exp"><span></span></a><span
class="slider"><span></span></span></h1>
<div class="clear">
<div class="art-layout-a-2x" id="testArtCol_a">
<h2>De rechtsstaat kampt met een acuut zuurstoftekort. De
vertegenwoordigers van de Belgische advocaten vragen een
democratisch debat over de vrijheidsbeperkende coronaregels.</h2>
<p class="art-annotation">De explosieve cocktail van
coronanormen leidt tot een perceptie van rechteloosheid en
willekeur, en vormt een kweekvijver voor populisme en
complottheorieën</p>
<p>
Naarmate de tijd vordert, wordt de maatschappelijke malaise
over de vrijheidsbeperkende coronaregels er niet kleiner op.
De zenuwachtigheid van de beleidsmakers, handhavers en burgers
is groot. Deze ontwikkeling, bijna een jaar na het begin van
de gezondheidscrisis, noopt ons tot enkele overwegingen over
de plaats van die maatregelen in de rechtsstaat, en over de
rol die de advocatuur daarin te spelen heeft. </p>
<p>
Als vertegenwoordigers van de Belgische advocatuur kunnen wij
er niet om heen dat de commotie over de uiteenlopende
coronarechtspraak niet bijdraagt tot de algemene gemoedsrust.
De ene rechter legt zware boetes op en zelfs
gevangenisstraffen voor corona-inbreuken, soms met een stevige
dosis moraliserende commentaar. Voor gelijkaardige feiten
spreekt de andere rechter de verdachte vrij, omdat er naar
zijn oordeel geen wettelijke grondslag bestaat voor
bestraffing. </p>
<p>
Juridische verwarring </p>
<p>
In de rechtsstaat kan niemand bestraft worden, tenzij er een
duidelijke wet is die het vergrijp strafbaar stelt en daarvoor
ook een straf bepaalt. Als die wet er niet is, dan spreekt de
rechter vrij. Zo eenvoudig is dat. Advocaten zijn er om hun
cliënten te verdedigen. Als zij met overtuiging pleiten dat
een ministerieel besluit geen wettelijke grondslag heeft, en
dus niet kan leiden tot bestraffing, dan doen zij niet meer
dan hun werk. Ze gaan voluit voor de belangen van hun cliënt,
met alle juridische argumenten die voorhanden zijn. Advocaten
behartigen de van hun cliënt, zo nodig tegen de uitvoerende
macht in. Dat is wat de cliënt van zijn of haar advocaat
verwacht, en dat is de rol van de advocaat in ons
rechtsbestel. </p>
<p>
Als de rechter vervolgens oordeelt dat de redenering van de
advocaat klopt, en dat het ministerieel besluit geen
rechtsgrond heeft, dan ligt de fout niet bij de rechter of bij
de advocaat, maar bij de uitvoerende macht die de regelgeving
zo opgezet heeft. Wij doen hier geen uitspraak over de vraag
of rechters die corona-overtreders vrijspreken, gelijk of
ongelijk hebben. Wij stellen aan de kaak dat die juridische
verwarring kon ontstaan en voortduurt. </p>
<p>
Spelregels volgen </p>
<p>
Sommigen lijken nog te geloven dat je een maatschappelijke
ordening kunt bijstellen, gewoon omdat wetenschappers of
beleidsmakers vanuit hun perspectief dat als noodzakelijk of
wenselijk beschouwen, of omdat de redelijkheid dat vraagt. Zij
vergissen zich deerlijk. De maatschappelijke ordening is
gebaseerd op juridische normen die zich ontwikkelen in een
vooraf bestaand rechtskader, op basis van de grondwet en
verdragsrechtelijke bepalingen. Die ordening kun je aanpassen,
maar dan volgens de regels van datzelfde rechtskader. Wie dat
anders ziet, betreedt het domein van willekeur en
machtsmisbruik, die uiteindelijk kunnen uitmonden in tirannie.
</p>
</div>
<div class="art-layout-b-2x" id="testArtCol_b">
<p> Normen die de grondrechten en vrijheden van de burger
beknotten, zijn in deze crisis onmiskenbaar tijdelijk nodig
voor de volksgezondheid, maar zo’n vrijheidsbeperking zal
alleen afdwingbaar zijn als die er komt volgens de juridische
spelregels. In de democratische rechtsstaat moeten zulke
tijdelijke vrijheidsbeperkingen tot stand komen in het
parlement, of op grond van door het parlement vastgelegde,
duidelijke en eenvormige criteria, nadat de nodige adviezen
zijn ingewonnen bij de Raad van State en andere instanties.
Dat kan dus niet in de wandelgangen van, bijvoorbeeld, het
ministerie van Binnenlandse Zaken, hoe verstandig en geleerd
de initiatiefnemers ook mogen zijn, en hoe goed hun
bedoelingen ook mogen zijn. </p>
<p> Te wankele basis </p>
<p> Bij dit alles komt nog de vaststelling dat de coronanormen
vaak veranderen en dus nauwelijks te volgen zijn. Ze
sanctioneren gedrag, terwijl datzelfde gedrag korte tijd later
als gevolg van voortschrijdend inzicht niet langer bestraft
wordt. Ze vertonen symptomen van haastwerk en zijn niet zelden
onduidelijk of incoherent. Ze geven aanleiding tot sancties
die buiten elke normale verhouding staan tot het vergrijp dat
zij beteugelen, en ze stellen de draagkracht van vooral
jongeren en minder kapitaalkrachtige burgers disproportioneel
op de proef. Tot slot kun je ze onmogelijk efficiënt en
eenvormig handhaven. Deze explosieve cocktail leidt
onvermijdelijk tot een perceptie van rechteloosheid en
willekeur, en vormt een kweekvijver voor populisme en
complottheorieën. </p>
<p> Wij zijn uitermate bezorgd over deze afbrokkeling van de
rechtsstaat. De coronaregels wijzigen voortbelangen </p>
<p> durend en steunen op een te wankele juridische basis. Dit
kan, bij inbreuken op die regels, aanleiding geven tot een
ongelijke behandeling. Het ‘nieuwe normaal’ waarmee wij om de
oren worden geslagen, kan nooit een reden zijn om de
fundamenten van onze rechten en vrijheden uit te hollen. </p>
<p> In regeringskringen zou een noodwet of een pandemiewet – of
beide? – in voorbereiding zijn. Dat zo’n wet uitgerekend nu,
lange tijd na het ontstaan van de crisis, nodig zou zijn,
versterkt het argument dat de huidige wet onvoldoende
grondslag biedt voor de heersende maatregelen, in
tegenstelling tot wat ons wordt voorgehouden. Dat is zeer
zorgwekkend. </p>
<span class="art-object" id="artObjectWrap2"><span
class="art-moreimages clear" id="artObject2"><a><img
src="https://t.prcdn.co/img?regionguid=3198c7b2-9304-4647-aa11-6e8048d9a370&scale=27&file=32142021021000000000001001®ionKey=2wvlEz2b7d2mmBdkWbWing%3d%3d"></a></span></span>
<p> Vrijheidsbeperkende maatregelen over zo’n lange termijn
kunnen alleen als zij het resultaat zijn van een behoorlijk en
diepgaand, democratisch parlementair debat, waarin méér speelt
dan alleen partijdiscipline. Het is de allerhoogste tijd om
dit debat te voeren. De rechtsstaat kampt met een acuut
zuurstoftekort. </p>
</div>
</div>
</body>
</html>