<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<div class="articlecontent articleview" style="font-size: 16px;
user-select: text;">
<h1 class="title largetitle capitalizefirstletter">trouw.nl:</h1>
<p>5/2/21<br>
</p>
<h1 class="title largetitle capitalizefirstletter">Een verwoeste
planeet? We kunnen er met ons hoofd niet bij</h1>
<h1 class="subtitle">Klimaatpsychologie</h1>
<div id="landscapeSlides" class="slides-container landscape"
style="display: block;">
<div class="slides">
<div class="slideimage imagecontent top-large-image-container
landscape large" data-image-weight="1"><img
src="https://visiolink-persgroep.akamaized.net/v1/data/trouw/1168/www/assets/a343004384i0016_max1024x.jpg"
alt="Foto HH, Eyevine"></div>
</div>
<div class="slides-captions" style="min-height: 36px;">
<div class="slides-captions-elm-0 caption">Foto HH, Eyevine</div>
</div>
</div>
<div class="content content-blurb">Denken op de lange termijn is
niet de sterkste kant van de mens. Dat is te verklaren, maar wel
lastig. Want om gevaarlijke opwarming te voorkomen is het nodig
decennia vooruit te kijken.</div>
<div class="byline">ESTHER BIJLO</div>
<div class="content">
<div class="content-body">
<p class="drop-cap">We hebben al te lang gewacht om iets aan
de klimaatcrisis te doen, we kunnen niet langer wachten."
Haast is geboden, zei de nieuwe Amerikaanse president Joe
Biden vorige week, terwijl hij een stapel besluiten voor de
camera van een handtekening voorzag. Nu de Verenigde Staten
weer meedoen in de strijd tegen gevaarlijke opwarming,
groeit de hoop dat de wereld dit wel kan oplossen.
Klimaatverandering is een 'existentiële bedreiging', zei
Biden ook. "We zien het met onze eigen ogen, we voelen het
in onze botten."<br>
<br>
Gloedvolle woorden, maar het is de vraag of we het echt zien
en voelen. Even voor Bidens acties, kwam een groep
wetenschappers met een schrille alarmkreet. De planeet wacht
'een verschrikkelijke toekomst'. De uitdagingen zijn zo
groot, dat ze nauwelijks te bevatten zijn, stelt een groep
van vooral ecologen in een publicatie in Frontiers in
Conservation Science. Verontruste geluiden klinken weliswaar
regelmatig: een miljoen soorten staat op uitsterven, de
aarde stevent af op meer dan twee graden opwarming. Aan
onderzoek daarover ontbreekt het niet, maar de
wetenschappers zien veel te weinig actie om er wat aan te
doen. De verschillende crises - biodiversiteit, klimaat en
gezondheid - versterken elkaar en zetten het welzijn van de
mens op het spel.<br>
<br>
Dat dringt onvoldoende door, constateren zij, waardoor er
tot nu toe veel te weinig actie wordt ondernomen om het
onheil te keren. Het gaat allemaal veel te traag. Dat valt
deels te verklaren uit het onvermogen van de mens om op de
lange termijn te denken, om zich echt te realiseren dat
uitstoot en vervuiling nu, tot grote, niet meer te repareren
schade later leidt. We voelen het dus niet genoeg in onze
botten, is de stelling van de ecologen, daarom wacht een
toekomst met massale migratie door klimaatverandering, meer
pandemieën en conflicten over grondstoffen.</p>
<div class="h3">Traagheid</div>
<p>Er zijn allerlei soorten van onwil waarom de reparatie van
klimaat en natuur niet opschiet - belangen, geld, systemen -
maar waar de ecologen ook op willen wijzen is het onbeholpen
ontwerp van het creatuur mens. Die is mentaal niet gebouwd
om met de lange termijn om te gaan. Het lange wachten, de
traagheid: het is de mens eigen. Dat is volgens hen een
onderbelicht aspect van het aanpakken van de uitstoot van
broeikasgassen.<br>
<br>
Dat zien ook de psychologen Anna Laura Huckelba en Paul van
Lange, van de Vrije Universiteit Amsterdam, die er recent
een artikel over publiceerden met de veelbetekende titel 'De
stille moordenaar'. Er zijn een hoop technologische
oplossingen in de maak, maar het psychologische perspectief
ontbreekt nog. Terwijl dat wel kan helpen om verder te
komen.<br>
<br>
Klimaatverandering levert een levensgroot dilemma op,
schrijven zij. De mens moet de strijd aangaan tussen het
eigenbelang op de korte termijn en het langetermijnbelang
dat over iedereen gaat, over niet nader bepaalde gebieden,
over de hele wereld. Het is daarmee een enorm 'sociaal
dilemma', het grootst denkbare in zijn soort, constateren de
psychologen. Mensen weten dat ze als individu slecht
overleven, kunnen daarom goed samenwerken en hun individuele
belang opzijzetten voor het collectieve doel. Maar hoe
groter de groep, des te lastiger dat mechanisme werkt. Wat
als het collectieve belang zeven miljard aardbewoners
betreft, ook nog eens met allerlei verschillende talen en
culturen?<br>
<br>
De factor tijd is daarnaast een grote hindernis. De
menselijke waarneming van tijd is niet lineair. Het is al
heel moeilijk te bedenken hoe je leven er over drie jaar
uitziet, en is het verder weg dan wordt dat exponentieel
moeilijker. Door die gemankeerde tijdbeleving lijkt
klimaatverandering psychologisch ver weg. Wie vandaag in een
auto rijdt of het vliegtuig neemt, beseft niet wat die
uitgestoten moleculen CO2 over tientallen jaren aanrichten.
Dat geldt niet alleen voor individuen, ook bedrijven hebben
geen goed beeld van de toekomst.</p>
<div class="h3">Milieudoofheid</div>
<p>Het aanpakken van klimaatverandering - samenwerken in grote
groepen om een ramp ergens ver weg te voorkomen - tart het
evolutionaire DNA van de mens, constateren de
wetenschappers. Daarnaast is er nog een reeks andere
mechanismen die in de weg zitten. Gebrek aan bewustzijn
bijvoorbeeld. Volgens onderzoek van een aantal jaren geleden
heeft ongeveer 65 procent van de inwoners van landen als
Egypte, Bangladesh, Nigeria en India nog nooit gehoord van
het begrip klimaatverandering. Hoe kunnen zij dan actie
ondernemen of hun overheden daartoe aanzetten? Armoede
creëert daarnaast 'milieudoofheid'. Er is geen ruimte in het
hoofd om met klimaat of vervuiling bezig te zijn als de
eerste uitdaging overleven is. Klimaatdoofheid kan ook
ontstaan als iedere keer dezelfde negatieve boodschap wordt
afgevuurd. Dan wordt het een soort achtergrondruis die zijn
doel voorbijschiet.<br>
<br>
De lijst hobbels gaat verder. Mensen hechten aan de status
quo, zijn gewoontedieren, hebben de neiging risico's te laag
in te schatten, komen pas in actie als anderen dat ook doen,
liften graag gratis mee en zoeken zondebokken. Georganiseerd
in groepen opereren ze bovendien competitiever dan als
individuen. Stuk voor stuk verklaarbare psychologische
processen die ieder voor zich een functie hebben, maar niet
handig als antwoord op dat mega sociale dilemma.<br>
<br>
Dit wetende, is ook juist gebruik te maken van het feit dat
mensen sociale wezens zijn, stellen Huckelba en Van Lange.
Groepen burgers die zich in hun eigen omgeving om natuur en
klimaat bekommeren, kunnen een wereld van verschil maken.
Dat kan klein beginnen, met afval recyclen, zonnepanelen
leggen of bomen planten. Het maakt de psychologische afstand
tot het grote probleem kleiner, creëert bewustzijn en sluit
aan bij de menselijke neiging mee te willen doen. Zo
ontstaat een basis voor grotere veranderingen.</p>
<div class="h3">Collectieve actie</div>
<p>Omdat klimaatverandering en natuurvernietiging collectieve
problemen zijn, werkt het ook als collectieven in actie
komen, denken de psychologen. Als duizenden demonstranten
aandringen op meer klimaatbeleid, kan dat politici en
bedrijven aanzetten hun kortetermijn- denken opzij te
zetten. Wat jongeren doen in hun klimaatacties over de hele
wereld, appelleert daarnaast aan een aspect dat ook diep
ingebakken zit in de mens: de neiging om voor verwanten
harder te vechten dan voor anderen. Zij wijzen erop dat
klimaatverandering voor toekomstige generaties desastreus
is, dat zijn zijzelf en hun kinderen, zij voelen het meer
dan de generatie die aan de macht is. Zo'n benadering
verkleint de psychologische afstand, zo ver weg is het
allemaal niet.</p>
<div class="h3">Fatalisme voorkomen</div>
<p>Mensen zijn sociale dieren, opereren in netwerken en kijken
naar elkaar: maak daar gebruik van, willen de wetenschappers
maar zeggen. Zo bezien is de terugkeer van de VS naar het
klimaatakkoord van Parijs belangrijk. Als de op een na
grootste uitstoter weer aan boord is en robuuste maatregelen
wil nemen, trekt dat andere leiders weer mee en geeft het
kleine landen minder excuus zich als passieve omstander te
gedragen. "We kunnen het doen, we moeten het doen en we
zullen het doen", zei president Joe Biden.<br>
<br>
Ook de ecologen die een 'verschrikkelijke toekomst' aan zien
komen, geloven er nog in. Ze wippen heen en weer tussen
wakker schudden met een koude plens water en niet
'fatalistisch' willen zijn. Zeg waar het op staat, dringen
ze aan, er is geen tijd om de zaken mooier voor te stellen
dan ze zijn, maar voorkom overmatige gevoelens van angst en
wanhoop.<br>
<br>
O</p>
<div class="h3">zongat boven Antarctica</div>
<p>Satellietbeeld van het gat in de ozonlaag boven Antarctica
uit oktober 2020. Op dat moment in het jaar is het gat op
zijn grootst. Deels is dat een seizoensfenomeen. In december
sluit het zich weer. Gassen zoals chloor en broom
veroorzaken afbraak van ozon. Die uitstoot is wel sterk
verminderd door internationale afspraken, maar deze stoffen
zweven nog in de atmosfeer.<br>
<br>
Klimaatonderzoekers denken dat broeikasgassen als CO2 ook
debet zijn aan het gat. De dikte van de ozonlaag wordt
gemeten in Dobson Units, hoe blauwer, hoe dunner de laag.</p>
</div>
</div>
</div>
</body>
</html>