<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<p>(Om kribbig van te worden, die obsessie met de macht van taal...)</p>
<p><br>
</p>
<p>trouw.nl:</p>
<h1 class="title largetitle capitalizefirstletter">Europa moet
armpje drukken met politieke krachtpatsers</h1>
<h1 class="subtitle">Autocraten interview</h1>
<div id="landscapeSlides" class="slides-container landscape">
<div class="slides-progressbar" style="visibility: visible;"><span
class="slides-progressbar-elm slides-progressbar-elm-0"
style="background: rgb(170, 170, 170) none repeat scroll 0%
0%;"><br>
</span><span class="slides-progressbar-spacer"></span><span
class="slides-progressbar-elm slides-progressbar-elm-1"
style="background-color: rgb(170, 170, 170);"></span><span
class="slides-progressbar-spacer"></span><span
class="slides-progressbar-elm slides-progressbar-elm-2"
style="background-color: rgb(20, 64, 132);"></span><span
class="slides-progressbar-spacer"></span><span
class="slides-progressbar-elm slides-progressbar-elm-3"></span></div>
<div class="slides-captions" style="min-height: 36px;">
<div class="slides-captions-elm-2 caption">Hollandse Hoogte /
Panos Pictures</div>
</div>
</div>
<div class="content content-blurb">Europese leiders halen opgelucht
adem na het vertrek van Donald Trump. Maar zij moeten beseffen dat
zulke sterke leiders in opkomst zijn, stelt politiek filosoof Hans
Kribbe in zijn nieuwe boek The Strongmen. Leer de taal van de
macht, raadt hij aan.</div>
<div class="byline">PIETERNEL GRUPPEN</div>
<div class="content">
<div id="portraitSlides" class="slides-container portrait"
style="display: block;">
<div class="slides">
<div class="slideimage imagecontent top-large-image-container
portrait large" data-image-weight="1"><img
src="https://visiolink-persgroep.akamaized.net/v1/data/trouw/1156/www/assets/a339963678i0008_max1024x.jpg"
alt="Hans Kribbe." width="84" height="126"></div>
</div>
<div class="slides-captions" style="min-height: 36px;">
<div class="slides-captions-elm-0 caption">Hans Kribbe.</div>
</div>
</div>
<div class="content-body">
<p class="drop-cap">Het was maar een korte passage in Joe Bidens
inaugurele rede, maar de Europese leiders zullen hun oren
hebben gespitst toen de kersverse Amerikaanse president zich
woensdag tot de rest van de wereld richtte. "We zullen onze
banden herstellen en weer betrokken zijn bij de wereld", zei
hij.<br>
<br>
De komst van Joe Biden is zeker goed nieuws voor Europa, denkt
politiek filosoof Hans Kribbe. "Maar de wereld zoals die was,
komt niet meer terug, ook niet met het vertrek van Donald
Trump." Kribbe zegt het stellig vanuit Brussel, waar hij woont
en als consultant werkt. Onlangs publiceerde hij het boek The
Strongmen. "Een lastig te vertalen term inderdaad. Ik bedoel
daar sterke leiders mee, autocraten zo je wilt, of nog beter
krachtpatsers."<br>
<br>
Ze zijn in opkomst, stelt de politiek filosoof vast, en niet
alleen in Azië en Afrika maar ook in het Westen zelf. Europa
kan het zich daarom niet langer permitteren deze leiders weg
te zetten als psychopaten in schimmige landen, maar moet er
een antwoord op formuleren. Helemaal omdat de Verenigde Staten
Europa niet meer automatisch bescherming bieden tegen
autocratische leiders als Poetin, Xi of Erdogan.<br>
<br>
Viel die bescherming weg op het moment dat het Witte Huis met
Trump zelf zo'n 'sterke leider' kreeg?<br>
<br>
"Die ontwikkeling is al veel langer gaande. Ook vorige
Amerikaanse presidenten waren al minder bereid om Europa te
helpen als het in het Midden-Oosten of in Afrika in de
problemen raakte. Toch hadden we in Europa onder president
Obama nog wel het idee dat we samen op trokken tegen sterke
leiders; dat was wel een comfortabele gedachte. Trump heeft
die illusie doorgeprikt en drukte ons op een heel brute manier
met de neus op de feiten. De Europese Unie bestempelde hij als
vijand en hij schaarde zich achter de brexit. Die houding
voelde voor veel Europese leiders als een koude douche, maar
was tegelijkertijd een wake-up call."<br>
<br>
In welk opzicht moesten Europese leiders worden wakker
geschud?<br>
<br>
"Autocraten voelen dat hun moment gekomen is en daar zullen
Europeanen een antwoord op moeten zien te geven. De wereld is
afgelopen dertig jaar veranderd. Na de Koude Oorlog ontstond
hier het beeld dat het Westen als winnaar uit die strijd was
gekomen. Europa en de VS stonden bovenaan de mondiale pikorde,
dachten we. Langzaam zouden andere landen net zo liberaal en
democratisch worden als wij. Maar dat gebeurde lang niet
overal. China werd niet veel democratischer, maar wel
economisch en politiek sterker. De balans in de wereld, met
het Westen aan de top, is weg. Europa en de VS zijn niet meer
sterk genoeg om hun wil op te leggen aan Rusland, China en
zelfs niet meer aan een land als Turkije."<br>
<br>
Hun wil opleggen?<br>
<br>
"Europese leiders hebben lang gedacht dat ze de waarden die ze
hoog achten - respect voor mensenrechten, liberalisme,
democratie - aan leiders elders konden opleggen. Na de twee
wereldoorlogen zijn die waarden via verschillende
wereldorganisaties en instituties vastgelegd in regels en
verdragen. Als iedereen zich maar aan die regels en
protocollen houdt, zou de vrede en welvaart in de wereld zich
vanzelf langzaam uitbreiden. Een hopeloos naïeve gedachte."<br>
<br>
Waarom naïef?<br>
<br>
"Je kunt anderen niet altijd van positie laten veranderen,
kijk maar naar Rusland of China. Ik denk dat we in Europa op
het punt gekomen zijn dat we ons moeten afvragen of we de
juiste buitenlandse politiek voeren.<br>
<br>
"Het is duidelijk dat we bepaalde landen niet zullen
overtuigen. De leermeester uithangen die op de regels wijst en
met verdragen wappert, heeft dan geen zin. Dat levert alleen
maar spanningen op. Toch vervallen veel Europese leiders nog
altijd in de rol van schoolmeester."<br>
<br>
Moeten we de waarden waar Europa zegt voor te staan dan maar
opgeven?<br>
<br>
"Begrijp mij niet verkeerd, het gaat om waarden waar ik ook
voor sta. Maar Europa moet beseffen dat macht een bepalende
factor is in de wereld. We worden weggespeeld van het
wereldtoneel als we dat, met de beste idealistische
bedoelingen, niet onder ogen zien. Het belang van regels,
protocollen en instituties neemt af als wereldmachten als
China zich eraan onttrekken, omdat die een product van het
Westen zouden zijn. We moeten beter begrijpen dat Europa
tegenover wereldmachten staat die onze waarden en regels niet
delen. We moeten de taal van de macht leren spreken."<br>
<br>
Met die taal van de macht maakte u kennis toen u als adviseur
voor het Kremlin in Moskou werkte. Wat deed u daar?<br>
<br>
"Ik zat niet met Poetin zelf aan tafel hoor, maar met
medewerkers van zijn media-afdeling. Dat was rond 2006 toen
Poetin voorzitter was van de G8 (de groep van de zeven
grootste industrielanden en de EU, red.). Voor hem was dat een
heel belangrijk moment waarop hij zijn status als leider van
een groot land wilde bewijzen.<br>
<br>
"Destijds bestond de ambitie nog om Rusland te integreren in
de wereldorde zoals die door het Westen werd gezien. Mijn
collega's en ik hadden de taak om uit te leggen hoe Rusland in
de wereld werd gezien. In Moskou begreep men niet goed waar de
EU precies voor stond. Achter de taal van de regels schuilt
toch ook macht, zeiden ze."<br>
<br>
Hadden de Russen daar niet een punt?<br>
<br>
"Macht speelt uiteraard ook in Brussel een rol, maar dat mag
niet worden uitgesproken. Dat merkte ik toen ik voor mijn
vertrek naar Moskou op de burelen van de Europese Commissie
werkte, onder andere in het kantoor van Eurocommissaris Frits
Bolkestein. In Brussel spreekt men bijna geobsedeerd over het
uitvoeren van regels en verdragen. De taal van de macht is -
mede om historische redenen - taboe.<br>
<br>
"Veel Europese politici schuwen die taal bovendien omdat er
een electorale prijs op kan staan. Dat heeft de Duitse
bondskanselier Merkel gemerkt toen ze een paar jaar geleden
een belangrijke rol speelde bij de EU-Turkijedeal. In
Duitsland werd Merkel destijds weggezet als een verlengstuk
van de Turkse president Erdogan; ze zou naar zijn pijpen
dansen.<br>
<br>
"In Moskou hoef je je er niet voor te schamen dat je groot en
sterk bent. Die taal van de macht is niet verenigbaar met die
van de regels."<br>
<br>
U was dus een soort vertaler van die verschillende
perspectieven?<br>
<br>
"Ik heb zowel in Brussel als in Moskou de vertaalslag proberen
te maken, maar dat kwam aan beide kanten niet aan. De
gebeurtenissen in Oekraïne waren in dat opzicht voor mij de
echte eye-opener. Het protest op het Maidan-plein in 2014
zagen wij in het Westen vooral als een democratische opstand
van een volk dat het niet langer pikt, dat een corrupte
dictator wil verdrijven en vecht voor een vrije samenleving.
Een strijd tussen goed en kwaad, tussen onderdrukking en
vrijheid dus. Een soort Franse revolutie in Oost-Europa.<br>
<br>
"Maar Moskou ging uit van een geopolitiek Oost-West verhaal;
van een vorm van landjepik aangewakkerd door Westerse
krachten. Vanuit Moskou gezien was dat niet alleen
propagandapraat. Rusland werd in dat perspectief bevestigd
doordat Westerse politici, zoals Europarlementariërs Guy
Verhofstadt en Hans van Baalen, de menigte op het Maidanplein
enthousiast toespraken."<br>
<br>
Waarom zouden Europese politici in de huid van autocratische
leiders moeten kruipen als ze het niet met hen eens zijn?<br>
<br>
"Als ze zich in deze leiders kunnen verplaatsen kunnen ze ook
beter anticiperen. Mensen als Xi, Trump, Erdogan en Poetin
hebben zo hun eigen idee over hoe de wereld georganiseerd zou
moeten worden.<br>
<br>
"Bij de botsingen met de Turkse president Erdogan wordt Europa
geconfronteerd met opvattingen over 'de grens'. Grenzen
behoren tot de belangrijke zaken in de wereld die op macht is
gebaseerd, maar in Brussel rustte er lange tijd een taboe op.
De EU kon zijn grenzen nooit echt aangeven, wilde altijd maar
uitbreiden en groter worden.<br>
<br>
"Door de aanvaringen met Erdogan wordt Europa gedwongen
duidelijker te maken waar de grenzen liggen. Brussel zou
moeten zeggen: hier ergens bij Turkije houdt de Europese,
liberale, democratische ruimte op. Ik denk dat het beter is om
die ruimte goed af te bakenen, te consolideren en te
beschermen tegen invloeden van buitenaf. Daar hebben we al
genoeg problemen mee.<br>
<br>
"Zo is China een enorme macht aan het ontplooien aan onze
oostgrens, gaat daar allerlei bilaterale betrekkingen aan en
investeert flink in de infrastructuur op de Balkan. In plaats
van naar China te gaan om de maatschappij daar radicaal te
veranderen, kan Europa er beter voor zorgen dat de eigen regio
liberaal en democratisch blijft."<br>
<br>
Dat lijkt al moeilijk genoeg. Binnen de eigen EU ontpopt de
Hongaarse premier Orban zich zelf tot 'krachtpatser' en hij
kijkt de kunst af bij Erdogan en Poetin.<br>
<br>
"Dat is een behoorlijk zorgelijke ontwikkeling. Orban is
onderdeel van onze Europese ruimte van democratie en
rechtsstaat. Daar moet hij binnen blijven passen. Hongarije is
binnen de context van de EU geen buitenland. Als in Friesland
de rechtsstaat wordt bedreigd, zou daar ook tegen opgetreden
moeten worden. Het is een heel problematisch verhaal."<br>
<br>
Naar buiten toe moet de EU meer de taal van de macht spreken,
zegt u. Welke Europese leider beheerst die taal het beste?<br>
<br>
"Dat is de Franse president Macron. Niet zo gek, want
Frankrijk kent een geopolitieke traditie die elders ontbreekt.
Bovendien heeft Macron een uniek talent voor politiek theater
en choreografie. Hij voelt haarfijn aan wat er nodig is om met
krachtpatsers diplomatie te bedrijven. Hij kan de ander in de
arena bestrijden, maar daarbuiten respect tonen. Dat is de
sleutel. Voor Donald Trump was relatie met Macron de enige
relatie met een Europese leider die echt klopte, die
gelijkwaardig was."<br>
<br>
Waar leidt u dat uit af?<br>
<br>
"Dat zag je al aan hun handdruk toen ze elkaar ontmoetten.
Vergis je niet, zo'n begroeting is niet triviaal, het is een
symbool van kracht, ook een soort duel. Macron gaf de
Amerikaanse president een heel krachtige handdruk - volgens
journalisten die erbij waren werden Trumps knokkels wit - en
daarmee zei hij iets heel belangrijks: jij bent een
krachtpatser maar ik ook, jij bent niet beter of minder dan
ik, we hebben respect voor elkaar."<br>
<br>
Toch kon Macron geen handelsdeal sluiten met Trump. Hij
vertegenwoordigt immers maar één lidstaat en niet de hele
Europese Unie.<br>
<br>
"Dat klopt, maar de enige manier om Europa's macht op dit
moment naar de buitenwereld te projecteren is door de leiders
van de grootste landen, Duitsland en Frankrijk, naar voren te
schuiven.<br>
<br>
"Maar zij kunnen het inderdaad niet alleen doen. Ze hebben
daar de leiders in Brussel, de voorzitters van de Europese
Commissie en van de Europese Raad bij nodig."<br>
<br>
Kan Europa ooit krachtig op het wereldtoneel opereren als het
in eigen huis telkens compromissen tussen de lidstaten moet
sluiten?<br>
<br>
"Dat is inderdaad een belemmering en die kunnen we niet
wegdenken, daar zullen we mee moeten leren omgaan.<br>
<br>
"Het maakt het niet makkelijker, compromissen sluiten maakt
Europa trager, maar het kan wel. En die belemmering geldt
trouwens niet alleen voor de EU. Achter alles wat de Chinese
president Xi doet, schuilt ook een enorme onzichtbare strijd
tussen allerlei facties binnen dat land."<br>
<br>
De taal van de macht is wellicht makkelijker aan te leren als
je de beschikking hebt over flinke militaire middelen.<br>
<br>
"Klopt, en in die fase bevindt Europa zich nog lang niet.
Europa moet volwassen worden; dat opgroeien kost tijd en kent
verschillende fasen. Eerst moeten er allerlei vragen worden
beantwoord. Hoe kunnen we eenheid krijgen in de Unie? Wat is
onze eigen identiteit, onze plek in de wereld, hoe gaan we om
met macht? Pas aan het eind van die ontwikkeling kun je
uitkomen bij een leger."<br>
<br>
Ziet u al de eerste tekenen van zo'n omslag? Stelt de Europese
Unie zich al meer als krachtpatser op?<br>
<br>
"Voorzitter Ursula von der Leyen heeft terecht gezegd dat de
Europese Commissie een 'geopolitieke commissie' moet worden.
Die stem moet zij internationaal nog meer laten doorklinken.<br>
<br>
"Gelukkig hebben we als Europa door het vertrek van Donald
Trump en de komst van president Biden iets meer tijd gekregen
om die machtsstem te ontwikkelen. Die tijd moeten we goed
benutten."<br>
<br>
Hans Kribbe, The Strongmen, European Encounters with
Souvereign Power. Uitgeverij Agenda Publishing. Prijs: € 29,99</p>
<div class="h3">Wie is Hans Kribbe?</div>
<p>Hans Kribbe (1970, Hazerswoude) is politiek filosoof. Hij is
mede-oprichter van Shearwater, een nieuw adviesbureau in
Brussel. Kribbe promoveerde aan de London School of Economics.
Daarna werkte hij in Brussel voor de eurocommissarissen Frits
Bolkestein en Neelie Kroes. Tot 2015 adviseerde hij het
Kremlin in Moskou over publieke diplomatie en communicatie.</p>
</div>
</div>
</body>
</html>