<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<br>
<ul class="art-meta">
<li>14 Nov 2020</li>
<li>NRC Handelsblad</li>
<li>Door onze redacteur Hendrik Spiering</li>
</ul>
<h1>Mevrouw de Jager is overal<a class="button b-translate b-exp"><span></span></a><span
class="slider"><span></span></span></h1>
<div class="clear">
<div class="art-layout-a-2x" id="testArtCol_a">
<h2>De man jaagt, de vrouw zorgt – is dat de universele
rolverdeling? Dat beeld staat op zijn kop na een recente
vondst in Peru. „Er is veel meer flexibiliteit en wisseling
tussen de genders. En dat ga je zien als je anders denkt.”</h2>
<p> <a class="from">From page W1</a>
DDit was nog nooit vertoond: een prehistorische vrouwelijke
jager op groot wild, in een 9.000 jaar oud graf in Peru. Zo
verrast waren de betrokken onderzoekers, schrijven ze in
Science Advances (4 november), dat ze andere graven opnieuw
gingen onderzoeken om te zien of deze vrouw, ‘Wikamaya Oatja 6
’genoemd, echt een uitzondering was. </p>
<span class="art-object art-mainimage" id="artObjectWrap"
style="height: 35.2em;"><a><img
src="https://i.prcdn.co/img?regionguid=1936cc5c-a58b-4cf3-a90e-3d5279de6cbc&scale=326&file=32112020111400000000001001®ionKey=jSuXop5us7cqdieeO7snfA%3d%3d"
style="width:100%;" id="artObject"></a></span>
<p>
Nee dus. ze ontdekten dat er eigenlijk nóg eens tien
Amerikaanse graven van vrouwelijke jagers uit ongeveer
dezelfde tijd bekend waren. Maar daar was niet veel aandacht
voor geweest. </p>
<p>
Al sinds het onder antropologen beroemde congres Man the
Hunter uit 1966 geldt dat overal ter wereld, vroeger en nu, de
traditionele arbeidsverdeling bestaat: mannen jagen (en
vechten) en vrouwen verzamelen en zorgen. Mannen zijn in
beweging, vrouwen blijven bij de kinderen, dat leek de
natuurlijke toestand. </p>
<p>
Niettemin komt de ontdekking in Peru niet uit de lucht vallen.
Er worden al decennia lang vragen gesteld bij dit nog altijd
algemene beeld. Want wat is het bewijs? Die arbeidsverdeling
is geen regel, betogen drie antropologen die onlangs over dit
onderwerp publiceerden. </p>
<p>
„Gaaf hoor, deze vondst”, zegt Pamela L. Geller. „Maar dat die
standaardarbeidsverdeling een verzinsel is dat teruggaat op de
achttiende eeuw wisten we dertig jaar geleden ook al.”
Antropoloog Geller, verbonden aan de Universiteit van Miami,
publiceerde er in 2017 een lijvig boek over: The
Bioarchaeology of Socio-sexual Lives. „Het wetenschappelijke
denken tijdens de Verlichting ging steeds sterker de nadruk
leggen op de huiselijkheid van vrouwen. Ik denk weleens dat de
uitvinding van het concept ‘zoogdier’ door de bioloog Lineaus
in de achttiende eeuw ook een belangrijke factor was. Ineens
was toen het zogen van kinderen een soort kerneigenschap van
vrouwen geworden.” </p>
</div>
<div class="art-layout-b-2x" id="testArtCol_b">
<p>
In de patriarchale culturen van de Middeleeuwen en eerder
bestonden ook allerlei vooroordelen tegen vrouwen, maar „in
het rommelige en moeilijke leven van alledag gingen vrouwen
natuurlijk wel gewoon buitenshuis werken, overleven stond
voorop”, zegt Geller over een videoverbinding vanuit Miami. Er
is geen biologische vanzelfsprekendheid, de arbeidsverdeling
is bovenal cultureel bepaald. „Natuurlijk is het een
biologisch feit dat alleen vrouwen zwanger kunnen worden, maar
hoe vervolgens de zorg voor de kinderen wordt vormgegeven is
een cultureel feit. Dat gebeurt in werkelijkheid op allerlei
verschillende manieren. En trouwens: het is ook echt een fout
om te denken dat iedere vrouw zwanger wordt.” </p>
<p> Graven van echte krijgers </p>
<p> In haar boek beschrijft Geller haar eigen analyse van
negentiende-eeuwse indiaanse botten. Uit drie graven van echte
krijgers kwamen schedels van vrouwen – iets wat in de
negentiende eeuw helemaal niet werd opgemerkt. „Voor Samuel G.
Morton [1799-1851, de arts die de indiaanse bottencollectie
ooit samenstelde] zou het moeilijk, zo niet onmogelijk, zijn
geweest om dit soort gendervariatie te begrijpen, omdat daar
in zijn tijd helemaal geen plaats voor was”, schrijft ze. De
maatschappelijke genderverhoudingen en arbeidsverdeling waren
zo vanzelfsprekend dat afwijkingen niet eens werden opgemerkt.
</p>
<p> En vanuit Korea reageert antropoloog Sang-hee Lee, die
verbonden is aan de Universiteit van Californië in Riverside.
„Ik waardeer echt wat die onderzoekers in Peru hebben
gevonden, want dat tast aan wat nog altijd veel mensen als een
onaantastbaar feit van de menselijke evolutie beschouwen: dat
vrouwen verzamelden en mannen de jacht deden. Alsof dat in het
dna is vastgelegd!” </p>
<p> Lee voerde vorig jaar de redactie over de bundel Evaluating
Evidence in Biological Anthropology. Zelf nam zij daarin, met
co-auteur Danae G. Khorasani het hoofdstuk over de terugkeer
van de vrouw in de menselijke evolutie voor haar rekening. Lee
en Khorasani gaan daarin de geschiedenis na van de Man the
Hunter-hypothese, die ze „waarschijnlijk een van de meest
invloedrijke modellen in het debat over menselijke evolutie”
noemt. Ze citeren een stuk van een Amerikaanse sportjager uit
1948, in het blad Outdoor Life, die onbekommerd schrijft: „Ik
houd er gewoon van om dieren dood te schieten.” Het opvallende
is dat deze jager een vrouw is, en dat gender in haar stuk
geen rol speelt. Pas later, in de jaren vijftig, wordt de
sfeer in de VS masculiener, waarschijnlijk als reactie op de
grotere rol van vrouwen in de fabrieken in de Tweede
Wereldoorlog, schrijven ze. </p>
<p> Afhankelijke kinderen </p>
<p> In de wetenschap bestond een vergelijkbare ontwikkeling.
Voortbouwend op negentiende-eeuwse woorden van Charles Darwin
(„de man is moediger, strijdlustiger en energieker dan de
vrouw”) en de vroeg-twintigste-eeuwse theorie van Raymond Dart
van de moderne mens als killer ape, ontstond dus eind jaren
zestig het invloedrijke beeld van Man the Hunter. De motor van
de menselijke evolutie was de jagende man die zijn vrouw in
ruil voor seks voorzag van eiwitrijk voedsel om de groeiende
hersenen van de lang afhankelijk blijvende kinderen mee te
voeden. </p>
<span class="art-object" id="artObjectWrap2"><span
class="art-moreimages clear" id="artObject2"><a><img
src="https://i.prcdn.co/img?regionguid=5b745640-0335-44f7-8817-4b6539a0aea8&scale=97&file=32112020111400000000001001®ionKey=FfCGPHFWu%2fqKI0NmLmUQbA%3d%3d"></a><a><img
src="https://i.prcdn.co/img?regionguid=87d57149-4893-4521-b84f-16e92dcd9347&scale=181&file=32112020111400000000001001®ionKey=PgENygAW9cvMJBPkH9O9Lw%3d%3d"></a></span></span></div>
</div>
<br>
</body>
</html>