<html>
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<div>
<p class="uit-ravage">Uit: Ravage #245 van 31 oktober 1997 </p>
<p class="artikel-titel"><b>'Onze beschaving is een nachtmerrie'</b></p>
<p class="artikel-subtitel"><i>Een gesprek met John Zerzan</i> </p>
<p class="justify"><b>,,Mijn zus dacht dat ik de Unabomber was'',
zegt een glimlachende John Zerzan. Hij zit voor het raam van
zijn kleine, helder verlichte woning in Eugene, Oregon. Met
zijn donkere brilmontuur, omringd door grijze haren en een
baard, lijkt hij nog het meest op een uil. Zijn bureau bestaat
uit een oude deur, horizontaal gelegen op twee houten schagen,
en volgepakt met stapels subversieve pamfletten, tijdschriften
en boeken. Uit gestapelde melkkratten tegen de muren is een
enorme boekenkast opgetrokken. Als je deze 52-jarige ziet
fietsen verwacht je niet dat hij het correspondentievriendje
is van Ted Kaczynski - de Unabomber. Als je hem tegen komt in
de universiteitsbibliotheek denk je eerder dat hij hoogleraar
in de geschiedenis is dan een anarchistische auteur. </b> </p>
<p class="justify">,,Ik ben geen type die brieven schrijft naar
politici of iemand die bommen legt'', vervolgt Zerzan. Hij is
een veelschrijver en zijn artikelen verschijnen in tijdschriften
als <i>Anarchy. A Journal Of Desire Armed</i>, <i>Fifth Estate</i>
en <i> Green Anarchist</i>. Zerzan dankt zijn faam vooral aan
twee essaybundels, <i> Elements of Refusal</i> (1988) en <i>Future
Primitive</i> (1994) - door de <i>New York Times</i> onlangs
nog als "underground classics" getypeerd. Wat doet hij buiten
het schrijven nog meer? "Niet veel, ik ben vrijwilliger bij de
plaatselijke YMCA, doe wat aan tuinieren en verdien wat bij door
op kinderen te passen". </p>
<p class="justify">Zerzan noemt zichzelf anarchist; het betekent
voor hem een houding tegenover alle vormen van disciplinering en
overheersing - of in zijn eigen woorden, tegen domesticatie.
Zerzan wil de samenleving en de mens dekoloniseren. Zijn
schrijfstijl is weliswaar doorwrocht en schier academisch, maar
hij behoudt steeds een emotionele toon. De posities die hij
inneemt zijn compromisloos: de beschaving zoals wij die vandaag
de dag kennen is een ramp voor de mensheid en bedreigt de
natuurlijke wereld. </p>
<p class="justify">De mensheid staat er slecht voor en
technologische innovaties voorspoedigen de ellende alleen maar.
In zijn essays kritiseert hij landbouw, technologie, kunst,
wiskunde en zelfs de taal ontkomt niet aan zijn toorn. Tegenover
de armoede en schaarste van de 'beschaafde' wereld plaatst hij -
net als de Nederlandse cultuurfilosoof Ton Lemaire - de rijkdom
en overvloed van de 'primitieve' samenleving, die van jagers en
verzamelaars: "Voordat het proces van domesticatie werd ingezet
kenmerkte het leven zich grotendeels door rust, intimiteit met
de natuur, zintuiglijke wijsheid, sexuele gelijkheid en
gezondheid. Dit was onze menselijke natuur, miljoenen jaren
lang, voordat de slavernij werd ingevoerd door priesters,
koningen en bazen", schrijft hij in <i>Future Primitive</i>. </p>
<p class="justify">Zijn anarchisme neemt geen halt bij de
afschaffing van de staat, maar wordt doorgetrokken naar de
wortels daarvan: de beschaving zelve. Het lijkt vooral een
filosofische optie, een handreiking tot bewustwording, want het
denken over alternatieven speelt in zijn werk nauwelijks een
rol. </p>
<p class="frase"><b>Werkvloer</b> </p>
<p class="frase">Hoe kon een voormalig academicus uitgroeien tot
spreekbuis van een technologie- en civilisatiekritisch milieu? </p>
<p class="justify">Zerzan: ,,Ik kwam uit Salem, Oregon, en
studeerde geschiedenis aan de Stanford Universiteit bij San
Francisco waar ik later ook ging werken. Daar kwam ik tot de
conclusie dat ik geen academische carrière beoogde - ik kon me
niet voorstellen de rest van mijn leven te moeten slijten met de
professoren die ik er ontmoette. Ik gebruikte mijn aanstelling
om onderzoek te doen naar allerlei ontwikkelingen die me bezig
hielden.'' </p>
<p class="justify">Zerzan brak zijn loopbaan af en koos voor een
betrekking als maatschappelijk werker bij de sociale dienst van
San Francisco. ,,In de jaren zestig hadden we het gevoel dat de
dingen wel eens heel anders zouden kunnen zijn. Niet dat ik die
tijd wil idealiseren, maar er heerste een zeker optimisme.'' </p>
<p class="justify">Toen een collega werd ontslagen en hem zijn
pensioen werd onthouden kwamen de maatschappelijk werkers in
opstand. Zij braken met de door marxisten gedomineerde vakbond
en richtten een eigen bedrijfsorganisatie op. Zerzan, nog geen
vijfentwintig, werd gekozen tot voorzitter. Dat was echter geen
rol waarin hij zich thuisvoelde. Hij was nerveus bij
spreekbeurten en had borrels nodig om zichzelf de nodige moed in
te spreken. Zerzan: ,,Onze club schoot zijn doel voorbij. Mensen
kwamen op me af en vroegen: wat gaat de bond aan dit doen en wat
gaat de bond aan dat doen? Wij stelden: wij zijn verdomme de
bond, jij bent de bond. Kom met je dingen en laten we aan de
slag gaan. Uiteindelijk besloten we alle officials af te
schaffen. Hoe minder bemiddeling hoe beter. Hoe minder
organisaties hoe sterker je bent. Die dingen verzwakken je
alleen maar.'' </p>
<p class="justify">Achteraf kijkt hij met gemengde gevoelens terug
op de jaren zestig. ,,In die dagen geloofden we nog in een lange
mars door de instituties - we geloofden in een soort
alternatieve arbeidersbeweging. Later realiseerde ik me dat alle
vormen die we kozen (geen vertegenwoordigers, geen bezoldigden,
geen CAO's enzovoorts) gewoon reformistisch waren omdat de jaren
1971-1972 in de VS vooral in het teken stonden van een afkeer
van werk en de werkvloer. Geleidelijk dreef ik daardoor weg van
het idee dat je de samenleving dient te veranderen vanaf de
werkvloer. We dienden ruimte te maken voor de opvatting dat de
institutie werk in zichzelf al onderdrukkend is. Rond 1976 begon
ik dan ook historisch onderzoek te doen met als doel een kritiek
te formuleren op fenomenen als werk, produktivisme,
industrialisme en technologie.'' </p>
<p class="kopje"><b>Links</b> </p>
<p class="justify">De universiteit keerde hij de rug toe, maar zo
nu en dan houdt hij nog voordrachten. Begin dit jaar keerde hij
naar Stanford terug voor een lezing over technologie - voor een
gehoor van software-producenten en andere high-tech-liefhebbers.
,,Ik wil ze er flink van langs geven'', zegt hij terwijl hij op
de aankondigingsfolder wijst. De titel van zijn referaat spreekt
boekdelen: "Tegen technologie". </p>
<p class="justify">Zijn eerste belangrijke essay <i>Organized
Labor versus The Revolt Against Work</i> (1974) maakte
wereldwijd veel indruk, ook in Nederland - een vertaling
verscheen in het tijdschrift <i>Internationale Korrespondentie</i>.
</p>
<p class="justify">Zerzan: ,,De positieve respons uit Nederland
kwam vooral door mijn positieve beoordeling van het
radencommunisme van Antonie Pannekoek. In de jaren zeventig
schoof ik geleidelijk op in een anarchistische richting, dat wil
zeggen, op praktisch gebied: ik had sympathie voor autonome,
niet-hiërarchische strijdvormen, maar was niet geïnteresseerd in
de anarchistische theorie. Theoretisch baseerde ik me meer op
het situationisme - dat bood een uitstekende kritiek op links en
stond sympathiek ten opzichte van een radencommunisme. Links
heeft helaas nooit veel sympathie gehad voor spontaan en
autonoom verzet.'' </p>
<p class="justify">Zijn kritiek op werk en op links verscheen
aanvankelijk in tijdschriften als <i>Telos</i> en <i>Fifth
Estate</i>. Artikelen vanuit een anti-werk-standpunt lagen
echter niet goed in de linkse beweging, maar <i>Telos</i>
publiceerde ze desondanks. Enerzijds omdat de kritiek op werk nu
eenmaal actueel was, en anderzijds om via kritische commentaren
dergelijke gedachten als irrelevant te verwerpen. </p>
<p class="justify">Zerzan: ,,In de jaren zeventig en tachtig was
het bijna onmogelijk die opvattingen te ventileren binnen de
linkse beweging. Pas tegen het einde van de jaren tachtig wonnen
deze denkbeelden aan populariteit - vooral in het anarchistische
milieu. De anarchist Bob Black heeft deze verschuiving
uitstekend beschreven in zijn laatste boek <i>Anarchy After
Leftism</i> (1997). Ik ben het met hem eens dat Murray
Bookchin's <i>Social Anarchism or Lifestyle Anarchism</i>
(1995) de zwanenzang is van een ooit dominant links dat
pro-werk, pro-industrie en pro-civilisatie was.'' </p>
<p class="kopje"><b>Absenteïsme</b> </p>
<p class="justify">Een van de weinige Nederlandse auteurs die de
opvattingen van de jonge Zerzan serieus nam was Cajo Brendel,
uitgever van het nog altijd bestaande tijdschrift <i> Daad
& Gedachte</i> dat is gewijd aan de onafhankelijke
arbeidersstrijd. Zowel in zijn eigen blad als in het eveneens
met het radencommunisme sympathiserende tijdschrift <i>Internationale
Korrespondentie</i> bracht hij de opvattingen van Zerzan in de
jaren zeventig uitvoerig naar voren. Volgens Brendel verwoordde
de Amerikaan een visie die ook de zijne was: ,,Al jarenlang was
ik de mening toegedaan dat de vakbeweging allerminst een
instituut van de kapitalistische samenleving is geworden, maar
dat zij dat van het begin af aan is geweest.'' </p>
<p class="justify">Kwam Brendel tot zijn oordeel vanuit het
marxisme en de filosofie van Pannekoek, Zerzan baseerde zijn
bevindingen op historisch onderzoek. Vooral Zerzans studie van
de luddieten - de achttiende eeuwse machinevernietigers - maakte
Brendel enthousiast. Zerzan liet zien op welke wijze het
spontaan en autonoom verzet van arbeiders tegen de industrie de
kop in werd gedrukt. Ook <i> De As</i> ging in 1988 op deze
denkbeelden in en Bas Moreel vertaalde daarvoor Zerzan's <i>Industrialization
& Domestication</i> - opnieuw een essay waarin Zerzan het
autonoom verzet van arbeiders tegen de industrie en de
vakbeweging in het Engeland van de achttiende en negentiende
eeuw schetste. </p>
<p class="justify">Brendel had jaren eerder al kennis gemaakt met
de Amerikaan. ,,Deze publicaties van Zerzan hebben ertoe geleid
dat ik in de herfst van 1979 met twee vrienden naar San
Francisco ben gereisd om met hem kennis te maken en te
discussiëren. Wat me bij is gebleven is, dat ik hem een
betrekkelijk jonge en bijzonder intelligente man vond en uit het
gesprek van die avond is ook tijdelijk een nauwer contact
overgebleven.'' </p>
<p class="justify">Een van Zerzans prikkelende stellingen was dat
werkverzuim, het absenteïsme, in de context van de klassestrijd
moest worden geplaatst. Ziekteverzuim, arbeidsverzuim, fraude,
sabotage en dergelijke waren vormen van protest; niet alleen
tegen de werkvloer, maar ook tegen alle vormen van
vakorganisatie. Brendel deelde dat standpunt, maar het bracht
hem terug in Europa in conflict met zijn medestanders. </p>
<p class="justify">Brendel ,,Die gedachte heeft in de groepen
waarmee ik contact onderhoud, en in het bijzonder bij mijn
Franse vrienden, hevig protest uitgelokt. Die vonden het 'onzin'
om iets dergelijks te beweren. Ik heb het nooit onzin gevonden.
Integendeel. Als het werkelijk onzin was, dan zou mijns inziens
het absenteïsme door de ondernemers nooit zo serieus zijn
genomen en zouden er geen beraadslagingen zijn geweest hoe men
er paal en perk aan kon stellen.'' </p>
<p class="justify">In 1988 heeft Brendel die opvattingen nog
verdedigd tijdens een congres te Parijs en opnieuw barstte de
kritiek los. ,,De kritiek kwam erop neer dat absenteïsme een
volstrekt individuele houding was. Omdat het iets was dat gedaan
werd door een individu, had het met de strijd van een klasse
niets te maken. Maar uit een rapport dat destijds uitvoerig in <i>NRC-Handelsblad</i>
en <i>De Volkskrant</i> werd besproken, viel af te leiden, dat
ondernemers absenteïsme bepaald niet als een individuele daad
zagen, maar wel degelijk - net als Zerzan en wij - als een
sociaal verschijnsel, dat wil zeggen als een klasse-actie,
ofschoon ze dat woord uiteraard niet gebruikten.'' </p>
<p class="justify">Voor Zerzan zijn bedrijfsfenomenen als
ondernemingsraden, fusies, reorganisaties, management-cursussen,
motivatie-trainingen en wat al niet meer de uitdrukking van een
werkvloer in crisis - het zijn reacties van ondernemingen het
lijdzame verzet op de werkvloer verder te disciplineren. </p>
<p class="kopje"><b>Beschaving</b> </p>
<p class="justify">Op zijn beurt bewaart ook Zerzan goede
herinneringen aan het Nederlandse bezoek. ,,Ik kan me Cajo's
bezoek nog levendig voor de geest halen - we hadden die avond
een bijzonder warme ontmoeting. Het is spijtig dat mijn
contacten met Nederlandse of Europese vrienden momenteel op een
laag pitje staan. Ik werk wel samen met <i>Green Anarchist</i>
(Londen) en onderhoud nog contacten met het Echanges-netwerk.
Henri Simon, lid van het netwerk, heeft me enkele jaren geleden
aangespoord eindelijk eens een synthese te formuleren van mijn
klassestrijd en anti-civilisatie-opvattingen. Ik vind die
aansporing zeer plausibel en betreur het dat ik of iemand anders
daartoe nog geen aanzet heeft gemaakt. Maar er is een
belangrijke ontwikkeling gaande: groepen als Green Anarchist
(Engeland) of Wildcat (Californië) verbinden beide opties al in
hun bladen en activiteiten - de laatste restanten van links
behouden echter een scheiding tussen beide terreinen.'' </p>
<p class="justify">Het zijn vandaag juist deze groepen en
tijdschriften die door justitie nauwlettend in de gaten worden
gehouden. Van het tijdschrift waaraan Zerzan regelmatig
meewerkt, <i> Green Anarchist</i>, werden januari 1996 zes
redacteuren gearresteerd in het kader van het "lidmaatschap van
een criminele organisatie" - een steeds populairder wordend
fenomeen in de Verenigde Staten van Europa. Publiceren over
acties is ook al een criminele activiteit geworden. Libertaire
juristen als John Moore en Bob Black bezinnen zich momenteel op
de wijze hoe de 'Gandalf Six' kan worden gesteund. </p>
<p class="justify">Zerzans eerste, door Left Bank (Seattle)
uitgebrachte bundel <i>Elements of Refusal</i>, presenteerde
beide opties - klassestrijd en anti-civilisatie - nog als
gescheiden onderwerpen. Het boek opent met vijf 'origins essays'
waarin de bouwstenen van de beschaving worden uiteengerafeld:
tijd, taal, cijfers, kunst en landbouw. Alhoewel ieder hoofdstuk
een eigen boek verdient (het gaat allemaal wel heel erg snel)
was het toch wel even schrikken. Bedoelt Zerzan dat we moeten
ophouden met klokkijken, praten, rekenen, werken en het
beoefenen van kunst? </p>
<p class="justify">Zerzan: ,,Ik denk dat je gelijk hebt dat velen
mijn boek zien als een deprimerende schets van onze beschaving.
Ook denk ik dat velen moeite hebben met die benadering omdat ze
denken dat er geen ontsnappen meer mogelijk is - ze vinden het
fatalistisch. Toch denk ik dat de wortels van overheersing en
domesticatie zeer diep liggen. Het zien en begrijpen van de
wijze waarop de hedendaagse nachtmerrie zich meer en meer
ontvouwt maakt je soms pessimistisch. Maar door het bewustzijn
daarvan te bevorderen wil ik laten zien dat we een visioen nodig
hebben dat zo ver gaat dat het mensen inspireert het virus van
overheersing en uitbuiting te vernietigen.'' </p>
<p class="kopje"><b>Antropologie</b> </p>
<p class="justify">Het tweede deel van <i> Elements of Refusal</i>
centreert zich rond het 'The Revolt Against Work'-thema en kreeg
in Nederland de meeste aandacht. Toch hebben Nederlandse
anarchisten weinig aandacht besteed aan de opvattingen van
Zerzan, behalve wellicht hen die actief waren rondom <i>Internationale
Korrespondentie</i>. Er bestond in anarchistische bladen
weliswaar een kritiek op het arbeidsethos, maar in die kritiek
werd nog alle heil verwacht van werkvermindering dankzij
technologische vooruitgang. </p>
<p class="justify">In <i>De Vrije Socialist</i> bereikte de
discussie over werk in 1979 een voorlopig hoogtepunt. Jan
Bervoets meende dat "teveel arbeid wordt verspild. Niet het werk
zelf is misdadig, maar de verspilling daarvan". Hij stelde, in
navolging van Jan Romein en de anarcho-syndicalisten, dat een
verdere rationalisatie van de productie tot werkvermindering zal
leiden. De post-situationist René Sanders propageerde het recht
op luiheid omdat ieder alternatief voor arbeid wordt verstikt
door "de kolonisatie van het leven". </p>
<p class="justify">Ook hij meende dat een verdere rationalisatie
wenselijk was - weliswaar ontdaan van "objektieve voorwaarden"
en vervangen door "subjektieve wensen": "Men moet streven naar
een volledig geautomatiseerde productie". De Belg Eric Sobrie
deed in deze discussie een pleidooi voor totale werkloosheid en
steunde de "beweging voor het recht op luiheid". Maar ook hij
hoopte op verlossing dankzij technologie: "Ik geloof dat het na
2400 jaar hoog tijd wordt om van dit barbarisme af te stappen en
de slaven (arbeiders) grotendeels te vervangen door machines".
</p>
<p class="justify">Een eenzame uitzondering op deze
pro-tech-verhalen vormde de anarcho-primitivist Han Kuijsten, zo
laten de discussies in <i>De Vrije</i> zien. Kuijsten zocht
steun in de antropologische studies van Marshall Sahlins
(waaronder <i>Stone Age Economics</i>) om te laten zien dat
"zogenaamde primitieve volken" dankzij low-tech "niet in een
permanente staat van schaarste leven". </p>
<p class="justify">Het gaat daarom niet om een vermindering van
arbeidsuren door meer rationalisatie, vervolgt Kuijsten, maar om
"de kwaliteit van ons bestaan" en om "ekologische vraagstukken".
Met betrekking tot de Nederlandse discussies over de toekomst
van werk vinden we in het werk van Zerzan een combinatie van de
opties van Sanders en Kuijsten: een situationisme, maar ontdaan
van haar technologisch fetisjisme, en een primitivisme, maar
ontdaan van iedere romantiek. </p>
<p class="kopje"><b>Unabomber</b> </p>
<p class="justify">De hernieuwde belangstelling voor Zerzan's
denken komt dan ook niet alleen voort uit zijn anti-werk-essays,
maar veel meer uit zijn recente, cultuurpessimistische essays.
Bladen als <i>De Nar</i> en <i>Buiten de Orde</i> hebben
vertalingen gepubliceerd en tonen een belangstelling voor zijn
civilisatie- en technologie-kritiek. Zijn tweede bundel, <i>Future
Primitive</i>, kon in deze kringen dan ook op meer
belangstelling rekenen dan zijn eerste. </p>
<p class="justify">Ook in de discussies omtrent de Unabomber duikt
Zerzan steeds weer op. De toon van het Unabomber-Manifest lijkt
soms op die van Zerzan, al reduceert de Unabomber de
problematiek van onze beschaving tot het vraagstuk van
technologie en industrie. Zerzan's benadering is veel complexer
- zie zijn 'origins essays' - maar desondanks vindt hij dat de
Unabomber een overtuigende kritiek van de industriële
samenleving heeft geschreven. </p>
<p class="justify">In Eugene heeft Zerzan samen met andere leden
van Pro-Active (een plaatselijke info-shop voor anarchisten,
punks en hippies) een forum opgericht om steun te verlenen aan
de gearresteerde Ted Kaczynski. Zo deden ze enkele benefietshows
om geld in te zamelen en media-aandacht te krijgen. </p>
<p class="justify">Zerzan: ,,Ik denk dat je me wel een
'primitivist' kunt noemen, want ik ben geïnteresseerd in de
wortels van onze civilisatie en heb veel inspirerende aspecten
gevonden in de wijze waarop de mensheid leefde in de twee
miljoen jaren die aan onze beschaving vooraf gingen. Maar ook
allerlei hedendaagse ontwikkelingen hebben mijn aandacht: van
postmodernisme tot anti-werk fenomenen, van buurtactivisme tot
steun aan Kaczynski.'' </p>
<p class="justify">Inderdaad, <i>Future Primitive</i> getuigt van
een brede belangstelling: het leven van de pre-geciviliseerde
mensheid; de bedreiging van onze psychische gesteldheid in een
moderne samenleving; en een vernietigende kritiek op het
postmodernisme.</p>
<p class="justify">John Zerzan houdt niet van schijnbewegingen en
ziet niets in een ascetische houding. Hij scheidt zijn afval
niet ("dat leidt alleen maar af van wezenlijke issues"), kijkt
vaak naar zijn oude zwart-wit TV ("net als iedereen word ook ik
gehypnotiseerd") en weigert een auto of computer aan te
schaffen. </p>
<p class="justify">Zijn leven kent weinig kosten, met babysitten
en tuinieren verdient hij een zakcentje en periodiek verkoopt
hij zijn plasma aan de bloedbank. Ook levert zijn schrijfwerk
niets op want het zijn nonprofit-collectieven die zijn werk
uitbrengen. Zerzan is een onverbeterlijke raddraaier. Met
anarchistische vrienden als Paul Z. Simons en Jason McQuinn
heeft hij zijn laatste centen zojuist gestoken in de nieuwe
uitgeverij CAL Press. De eerste uitgave was Bob Black's <i>Anarchy
After Leftism</i> - dit jaar nog volgt een herziene uitgave
van <i>Elements of Refusal</i> - sinds 1990 uitverkocht. ,,Ja,
we gaan gekke, radicale boeken uitbrengen'' en hij wijst op zijn
T-shirt: "Return to wild nature - Destroy the worldwide
industrial system", staat erop. </p>
<p class="kopje"><b>Media</b> </p>
<p class="justify">Zijn steun voor Kaczynski bracht Zerzan
plotseling prominent in het nieuws. Hij verscheen in talloze
radio-shows en zelfs de <i>New York Times</i> deed een
interview met hem. Alhoewel hij weigerde in tv-shows als Good
Morning America en Dateline te verschijnen bracht het hem in
conflict met radicale anti-tech-anarchisten die vonden dat hij
de Grote Media had moeten mijden. In <i>Anarchy. A Journal Of
Desire Armed</i> #43 verdedigt Zerzan zich door op te merken
dat het niet willen verschijnen in de Grote Media slechts zal
leiden tot isolement en tot het ontstaan van gespecialiseerde
sub-elites. </p>
<p class="justify">"Als onze beweging ergens naar toe wil, dan is
het zinloos de Grote Media te negeren. Zelf-marginalisering
betekent het stopzetten van een dialoog - en ik denk dat het
zinvol is de dialoog voort te zetten met iedereen die wil
meedenken. Bovendien verschijnen veel van onze bladen maar een
of twee keer per jaar - zij bieden onvoldoende mogelijkheden tot
snelle interventies. Ik bepleit geen overgang naar de
mainstream-media, maar het is zinvol dat we ons dit soort dingen
afvragen". </p>
<p class="justify">Momenteel heeft Kaczynski's advocaat de
alternatieve media verzocht alle steunbetuigingen met
onmiddellijke ingang te beëindigen. Niemand weet nog waarom,
maar Zerzan neemt aan dat de krachten dienen te worden gespaard:
men verwacht dat de Unabomber de "death penalty" zal krijgen en
dat een campagne tegen de doodstraf nog alle energie zal gaan
vergen. Voor Zerzan gaat de Una-campagne verder dan het
verdedigen van een bommenlegger - en bovendien een bommenlegger
die zich liet inspireren door Al Gore's zweverige bestseller <i>Earth
in the Balance</i>. </p>
<p class="justify">,,Ik wilde de kwestie gebruiken om de
grondslagen van onze industriële beschaving ter discussie te
stellen. Daarbij kon ik gebruik maken van voorbeelden uit de
antropologie, maar ook van allerlei hedendaagse verschijnselen.
Ook werd ik gedwongen na te denken over anarchisme; je moet niet
vergeten dat niet alle anarchisten zich tegen de industriële
beschaving keren. Vooral de radio-talkshows vond ik over het
algemeen levendig en stimulerend, vooral omdat bijna niemand van
de bellers zich verloor in speculaties over de Unabomber. Ik
vond het verheugend te constateren dat veel bellers werkelijk
begaan zijn met het lot van onze technologische, industriële
samenleving. Veel meer mensen dan ik dacht wegen vandaag de dag
wel degelijk de voors en tegens van onze technologische cultuur
tegen elkaar af. Het is deze dialoog die ik wil stimuleren.'' </p>
<i>Jesse Harington & Siebe Thissen</i>
<p class="justify">Dit artikel is gebaseerd op ongepubliceerde
interviews van Jesse Harrington (27-2-1997) en Siebe Thissen
(23-6-1997) met John Zerzan. In 1998 zal BAAL-produkties te
Sittard een Nederlandstalige bundel van zijn hand uitbrengen.</p>
</div>
</body>
</html>