<html>
<head>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8">
</head>
<body>
<div class="post-header">
<address><a class="moz-txt-link-freetext" href="https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/">https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/</a><br>
</address>
<h1>Ivan Illich: De Contraproductiviteit Van De Megamachines</h1>
<div id="single-date" class="date">20/01/2013</div>
</div>
<div class="meta clear">
<div class="tags">tags: <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/convivialiteit/"
rel="tag">convivialiteit</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/erving-goffman/"
rel="tag">Erving Goffman</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/ivan-illich/"
rel="tag">Ivan Illich</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/lewis-mumford/"
rel="tag">Lewis Mumford</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/megamachine/"
rel="tag">megamachine</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/ontscholing/"
rel="tag">ontscholing</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/paul-goodman/"
rel="tag">paul goodman</a>, <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/tag/totale-institutie/"
rel="tag">totale institutie</a></div>
<div class="author"> </div>
</div>
<p><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/ivan.jpeg"><img
data-attachment-id="2029"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/ivan/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/ivan.jpeg"
data-orig-size="187,270" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":""}"
data-image-title="Ivan" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/ivan.jpeg?w=187"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/ivan.jpeg?w=187"
class="alignleft size-thumbnail wp-image-2029" alt="Ivan"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/ivan.jpeg?w=103&h=150"
width="103" height="150"></a></p>
<p><b>Ivan Illich (1926-2002)</b> <i>Illich was in de jaren 1970
en 1980 een van de filosofen die in maatschappijkritische
kringen de discussie over mens en maatschappij mee bepaalde. Hij
was van geboorte Oostenrijker en ‘verwierf’ later verschillende
andere nationaliteiten (zoals de Amerikaanse, Mexicaanse en
Duitse). Hij studeerde chemie, filosofie en theologie. Hij werd
rooms-katholieke priester, die vervolgens wel de Kerk heftig
kritiseerde, maar het geloof niet afzwoer.</i></p>
<p><i>Zijn geluid, als mede dat van andere maatschappijcritici,
spoelde weg door de neoliberale golf die over wereld kwam. Maar
elke golfbeweging heeft zo zijn terugslag. Meer en meer wordt
ingezien, dat marktdenken, groei, razende ontwikkelingen, sterk
vervreemdende en destructieve effecten hebben. In zulke
situaties is het niet opzienbarend dat er wordt teruggegrepen
naar oude maar niet verouderde denkbeelden.</i></p>
<p><i>Zo is Illich iemand die denkbeelden heeft ontwikkeld waarvan
het waard is ze te onderzoeken voor een hedendaags gebruik. Voor
een dergelijk onderzoek biedt de onlangs uitgekomen </i>Introduction
à Ivan Illich<i> van de Franse filosoof Thierry Paquot een mooie
gelegenheid. Waarom zou zijn kritiek op de maatschappij van toen
niet kunnen passen op die van nu? Blijkt de vooruitgang dan soms
geen mythe? Keren de middelen en de instituties waarvan we ons
bedienen, als een bepaalde drempel wordt overschreden, zich dan
soms niet tegen zichzelf, dat wil zeggen tegen hun eigen doel?
Dat is nu toch niet anders dan voorheen? Over welke instituties
en verschijnselen sprak Illich in dat soort gevallen? Wel,
ondermeer over onderwijs, arbeid, energiegebruik, medische zorg,
transport, economische groei</i>.</p>
<p><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/paq-ill.jpg"><img
data-attachment-id="2030"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/paq-ill/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/paq-ill.jpg"
data-orig-size="300,372" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":""}"
data-image-title="Paq.Ill" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/paq-ill.jpg?w=242"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/paq-ill.jpg?w=300"
class="aligncenter size-medium wp-image-2030" alt="Paq.Ill"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/paq-ill.jpg?w=241&h=300"
width="241" height="300"></a></p>
<p><b><i>De persoon Illich</i></b></p>
<p>Illich was een veelzijdig man, behorend tot de klasse van
‘geëngageerde intellectuelen’. Paquot, die Illich persoonlijk
heeft gekend, beschrijft hem als een radicaal, wiens gedachten uit
‘gemengde grond zijn getrokken’. Door anderen is hij op de meest
uiteenlopende wijzen getypeerd, maar geen enkele typering is
compleet. Zo is zijn kritiek op instituties, op de technische
vooruitgang, op dominante opinies die in de mode zijn, voor een
deel terug te vinden bij uiterst links en bij een deel van de
‘ecologisten’. Maar hij is geen theoreticus van de revolutie noch
een ‘groene profeet’, betoogt Paquot.</p>
<p>Hij is rooms-katholiek in de leer, heeft de Kerk als instituut
onder vuur genomen, maar hij is geen atheïst geworden. Hij blijft
een geëngageerde christen. Zo kan men hem anarchist noemen, maar
alleen in de zin dat hij gelooft in het <i>neen</i> zeggen tegen
‘macht’ omdat deze houding in zijn ogen het hart van het evangelie
uitmaakt. Niet dus omdat hij in de politieke beginselen van het
anarchisme gelooft. Zijn scherpe kritiek op een aantal
verschijnselen beogen niet het promoten van alternatieve acties.
Hij ijvert voor het veranderen van het leven zoals dat door de
moderne westerse maatschappij wordt ‘voorgeschreven’, eerder dan
het veranderen van de wereld. Aldus vat Paquot zijn werkzame leven
samen.</p>
<p>De teksten van Illich worden in de periode 1970 en 1980 beduidend
populairder, dan die van de oorspronkelijke bedenkers van de
basisgedachten. En daar ligt precies de kwaliteit van Illich: het
aan de man en vrouw brengen van zijn denkbeelden. Want hoewel hij
bijvoorbeeld het bestaande schoolsysteem hevig kritiseert, leeft
hij zich uit als een ‘nomadisch’ docent. Nomadisch, omdat hij
zonder moeite – als polyglot – werelddelen over zwerft om aan
universiteiten – in deeltijd – onderwijs te verzorgen. Welke
thema’s hebben hem beziggehouden die dienstbaar kunnen zijn om op
te wekken tot veranderen van het soort leven dat de westerse mens
leidt? Paquot heeft zich op dit soort vraagstukken in zijn boek
gericht.</p>
<p><b><i>Thematiek</i></b></p>
<p>Paquot heeft zijn <i>Introduction</i> als volgt opgezet. In een
eerste hoofdstuk levert hij een biografische schets over Illich.
In drie volgende hoofdstukken behandelt hij de thematiek die
Illich bezighield. Vervolgens is er nog een meer ‘methodologisch’
hoofdstuk en een hoofdstuk dat enkele conclusies bevat, alsmede
een schets geeft hoe het denken van Illich in Frankrijk is
ontvangen. De thematiek die Illich bezighield laat zich in enkele
termen vangen, zoals ‘contraproductiviteit’, ‘convivialiteit’,
‘ontscholing’.</p>
<p>De kracht van Illich om die thematiek te behandelen, zit niet
alleen in zijn manier van analyseren in combinatie met zijn wijze
die analyse te verwoorden, maar ook in het perspectief op de
verschijnselen dat dan ontstaat. Zo spreekt hij wel over het
afschaffen van scholen, ‘descholing’ in het Engels (<i>Descholing
Society,</i> 1971) en in het Nederlands vertaald met
‘ontscholing’ (<i>Ontscholing van de maatschappij: het einde van
een illusie?,</i> 1972) maar dat betekent niet dat hij onderwijs
wil afschaffen. Met ‘descholing’ opponeert hij tegen de
institutie, de verplichte school die instructies geeft ten behoeve
van het inpassen van het individu in de bestaande maatschappij- en
productiestructuren (disciplinering). Hierin is direct de titel
van een tekst van de Amerikaanse anarchist en maatschappijcriticus
Paul Goodman (1911-1972) te lezen, te weten diens <i>Compulsory
Mis-education</i> uit 1964 (deze tekst is gratis te downloaden;
klik <a
href="http://www.gyanpedia.in/Portals/0/Toys%20from%20Trash/Resources/books/goodman.pdf"
target="_blank">HIER</a>).</p>
<p><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/goodman.jpg"><img
data-attachment-id="2031"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/goodman/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/goodman.jpg"
data-orig-size="300,300" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":""}"
data-image-title="Goodman" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/goodman.jpg?w=300"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/goodman.jpg?w=300"
class="aligncenter size-full wp-image-2031" alt="Goodman"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/goodman.jpg?w=600"></a></p>
<p>Goodman heeft een aantal jaren eerder zijn <i>Growing Up Absurd:
Problems of Youth in the Organized System</i> (1960) laten
verschijnen (in het Nederlands vertaald als <i>Groot worden is
gekkenwerk / Problemen van de jeugd in onze georganiseerde
maatschappij</i>, 1973). De nauwe samenhang tussen de ideeën
over onderwijs van Goodman en die van Illich bevreemdt niet als
men weet dat beiden jaren, tot aan de dood van Goodman, met elkaar
bevriend zijn geweest.</p>
<p><b><i>Contraproductiviteit</i></b></p>
<p>De thematiek die voor ons van belang is, gelet op de
maatschappelijke, door neoliberalisme bepaalde, situatie waarin we
leven, is met één woord samen te vatten: <i>contraproductiviteit</i>.
Het centreert de aandacht van Illich op omslagpunten die maken dat
een institutie zich tegen haar eigen doel gaat keren. Zo had
onderwijs tot doel de ontplooiing van het individu. Dat individu
leert leren (om zo zelfstandigheid op te bouwen). Maar door het
meer en meer aanpassen van het instituut onderwijs aan extern
geïmplementeerde vereisten, wordt het geïnstitutionaliseerde leren
<i>dresseren</i> (en blijft het individu daarmee een
afhankelijke). Anarchisten hebben dat al rond de eeuwwisseling van
1900 onderkend. Sommigen zijn toen ‘libertair onderwijs’ gaan
ontwikkelen en opzetten (voor meer hierover, klik <a
href="http://www.gyanpedia.in/Portals/0/Toys%20from%20Trash/Resources/books/goodman.pdf"
target="_blank">HIER</a>).</p>
<p>Het verschijnsel van de contraproductiviteit is niet alleen bij
het instituut ‘school’ aan de orde, maar ook bij andere
instituties zoals Illich noemt het <i>transport</i> (automobiel),
<i>gezondheidszorg</i> (ziekenhuis), <i>techniek</i> (smog). Wat
er in al die institutionele sferen zich voltrekt is: het middel
keert zich tegen het doel. De automobilist komt in de file vast te
zitten. In sommige situaties maakt dit, dat lopen sneller gaat.
Het ziekenhuis maakt mensen ziek, een verschijnselen dat Illich
blootlegt in zijn <i>Medical Nemesis</i> (1976). Het is in het
Nederlands vertaald als <i>Grenzen aan de geneeskunde: het
medisch bedrijf – een bedreiging voor de gezondheid?</i>
(Bussum, 1975).</p>
<p>Wat er uiteindelijk door de instituties wordt opgeleverd, staat
niet langer ten dienste van ons, maar wij zijn er ten dienste van
de producties van die instituties en van hun professionals. Dat
grijpt zo op ons in, dat we niet meer in staat zijn onszelf in
acht te nemen, zelf over onze behoeften te beslissen en die zelf
te bevredigen.</p>
<p>In die lijn heeft Illich zich nadrukkelijk met de medische zorg,
en in het bijzonder met het ziekenhuis, beziggehouden. Een
ziekenhuis, net als andere grote voorzieningen, wordt door hem
gezien als een ‘mega-outil’. Het is een term die hij ontleent aan
de Amerikaan Lewis Mumford (1895-1990), die in de jaren 1960 over
megamachines spreekt, dat wil zeggen over te grote hiërarchische
organisaties, ‘machines’, die mensen als hun onderdelen gebruiken.</p>
<p>Het is overigens in die tijd niet vreemd om op die manier te
denken. Het is immers de Amerikaanse socioloog Erving Goffman
(1922-1982), die dit denken heeft voorbereid met wat hij ‘total
institutions’ noemt. Een ‘totale institutie’ is een omgeving waar
een groot aantal dezelfde soort mensen verblijven (zieken,
gevangenen, arbeiders) die – voor kortere of langere tijd –
afgesneden zijn van de rest van de maatschappij. Aldus leiden zij
een ingesloten leven, waarbij die omgeving, de ‘totale
institutie’, onder controle staat van een formele organisatie. Te
denken is aan een ziekenhuis, psychiatrische inrichting,
gevangenis, fabriek. Goffman richt zich, in 1957, met name op de
psychiatrische inrichting.</p>
<p><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/statelijk-geweld-2.jpg"><img
data-attachment-id="2032"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/statelijk-geweld-2-2/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/statelijk-geweld-2.jpg"
data-orig-size="500,301" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":""}"
data-image-title="Statelijk geweld.2"
data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/statelijk-geweld-2.jpg?w=300"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/statelijk-geweld-2.jpg?w=500"
class="aligncenter size-medium wp-image-2032" alt="Statelijk
geweld.2"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/statelijk-geweld-2.jpg?w=300&h=180"
width="300" height="180"></a></p>
<p><b><i>Perversiteit van de megamachine</i></b></p>
<p>Voor Illich is een ziekenhuis, door zijn ontwikkeling tot
megamachine, tot totale institutie, een plek geworden waar mensen
ziek worden gemaakt: het oorspronkelijke doel keert zich tegen het
instituut. De mens is gereduceerd tot een ziektebeeld. Dat wil
zeggen, een arts ziet geen mens (het geheel) maar slechts één
element bijvoorbeeld de blinde darm ontsteking.</p>
<p>Die arts kan overigens niet veel anders, omdat hijzelf ook
onderdeel is van de megamachine. Hij, de arts, moet zijn ‘targets’
halen. Of de patiënt gebaat zou zijn bij een andere behandeling –
of geen behandeling – is de vraag niet, want zou de arts zich dat
soort vragen inlaten, dan haalt hij zijn ‘targets’ niet. Op die
wijze zijn er ‘machines’ geschapen waar perverse prikkels vanuit
gaan. In feite is dat de kern die Illich bestookt – de
perversiteit van de megamachine.</p>
<p>Dit maakt zijn aandacht voor <i>convivialiteit</i> begrijpelijk,
want dat verschijnsel verwijst naar een samen-leven, waarin de <i>menselijke
maat</i> een doorslaggevende rol speelt. Kortom: bij Illich ligt
argumentatiemateriaal opgeslagen tegen het neoliberale denken. Dit
is ook waar Paquot zijn lezer heen heeft wil leiden. Regelmatig
legt hij daarom verbanden naar het heden, zoals bijvoorbeeld naar
de Belgische wetenschapsfilosofe Isabelle Stengers, die zich
ondermeer met ‘slow science’ bezighoudt. Overigens werkt Paquot
dit soort verbanden met de ideeën van Illich niet verder uit, wat
zich door de beknoptheid van deze <i>Introduction</i> laat
rechtvaardigen.</p>
<p>Nochtans zal opnieuw klinken, dat het allemaal wel erg overdreven
is om te zeggen dat de medische zorg mensen ziek maakt. Maar wat
als er blijkt, dat een aanmerkelijk deel van de Franse bevolking
onder de <i>benzodiazepines</i> zit? Het betreft een groep
kalmerende, angstverminderende middelen van chemisch
samenstelling. In een artikel van bijna drie pagina’s in het
Franse dagblad <i>Le Monde</i> van 12 januari 2013, met als titel
‘De valkuilen van een opium van het volk’, zegt de
farmaco-epidemioloog Bernard Bégaud: ‘De helft van de personen die
in Frankrijk onder de benzodiazepines zit, wordt daarmee behandeld
zonder indicatie of zonder voorschrift’. Onderzoek wijst evenwel
uit, dat langdurig gebruik van benzodiazepines het risico van
dementie doet toenemen…</p>
<p><b><i>Marktplaats</i></b></p>
<p>Is er een positiever voorbeeld te bedenken om een verband te
leggen tussen Illich en een bepaalde hedendaagse ontwikkeling? Ik
waag het erop. In <i>Le Monde</i> van 5 januari 2013 werd een
aantal wetenschappers over het verschijnsel <i>Le Bon Coin</i>
aan het woord gelaten. <i>Le Bon Coin</i> betreft een internet
ontmoetingsplaats voor koop, verkoop en ruil van nieuwe en tweede
hands spullen, zoals die in Nederland bekend is onder de naam <i>Marktplaats.nl</i>.
Net als in Nederland heeft dit verschijnsel ook in Frankrijk een
grote vlucht genomen. Welke mogelijke invloed gaat er van zo’n
ontmoetingsplaats uit, werd aan de verschillende wetenschappers
gevraagd.</p>
<p>De manier van kijken die de econome Michèle Debonneuil vertolkt,
lijkt me er een die wellicht op aandacht van Illich zou kunnen
rekenen. Immers hij keert zich, wat het economisch denken aangaat,
tegen ‘ontwikkeling’ (<i>ontwikkeling</i>slanden die achter zouden
lopen, wat een onzin is), dat wil zeggen hij verzet zich tegen het
groei-denken. En wat merkt de Franse econome in dit verband op?
Wel, dat de gebruikers van <i>Le Bon Coin</i> op een weg kunnen
zitten die wegleidt van het groei-denken, omdat de uitwerking van
het idee van <i>Le Bon Coin</i> zich niet meer richt op het
hebben van goederen in <i>eigendom</i>, maar in <i>gebruik</i>.
En wat niet meer in gebruik is, wordt weer in roulatie gebracht.
Dat vraagt van goederen een behoorlijke duurzaamheid.</p>
<p>Debonneuil verbindt hier aan dat bedrijven lessen uit dit
verschijnsel kunnen trekken. Zij moeten evolueren naar andere
productiewijzen om aan andere behoeften van consumenten te voldoen
– bijvoorbeeld, zo vul ik aan, apparaten op zo’n manier maken,
dat ze te repareren zijn. Dit speelt dan in op een beweging tegen
<i>geprogrammeerde veroudering</i> (voor meer daarover, klik <a
href="https://libertaireorde.wordpress.com/2012/12/24/wegwerpindustrie-goed-voor-de-kassa/"
target="_blank">HIER</a>). In dit verband besluit Debonneuil
haar betoog met erop te wijzen dat er een uitdaging ligt: het gaat
erom de economie van ‘meer willen <i>hebben</i>’ te buigen naar
een economie van ‘beter zijn’.</p>
<p><a
href="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/as-ill.jpg"><img
data-attachment-id="2033"
data-permalink="https://libertaireorde.wordpress.com/2013/01/20/ivan-illich-de-contraproductiviteit-van-de-megamachines/as-ill/"
data-orig-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/as-ill.jpg"
data-orig-size="300,422" data-comments-opened="1"
data-image-meta="{"aperture":"0","credit":"","camera":"","caption":"","created_timestamp":"0","copyright":"","focal_length":"0","iso":"0","shutter_speed":"0","title":""}"
data-image-title="As.Ill" data-image-description=""
data-medium-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/as-ill.jpg?w=213"
data-large-file="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/as-ill.jpg?w=300"
class="aligncenter size-medium wp-image-2033" alt="As.Ill"
src="https://libertaireorde.files.wordpress.com/2013/01/as-ill.jpg?w=213&h=300"
width="213" height="300"></a></p>
<p>Uiteraard is dit niet een voldoende en enige weg. De aanval tegen
de neoliberaal geïnfecteerde maatschappij zal vanuit een
veelfrontenstrategie moet worden opgezet. Illich draagt daar
argumentatiemateriaal voor aan. Daarom is het goed dat diens
gedachten weer onder de aandacht van het publiek worden gebracht.</p>
<p>Thom Holterman</p>
<p>PAQUOT, Thierry, <i>Introduction à Ivan Illich</i>, Éditions La
Découverte, Paris, 2012, 123 blz., prijs 10 euro.</p>
<p align="center"><b>Aantekening</b></p>
<p>Een kleine tien jaar terug heeft <i>de AS</i> (nummer 146, zomer
2004) een themanummer gewijd aan Ivan Illich. Daarin vindt men
ondermeer van Hans Ramaer een bespreking van de conviviale wereld
van Illich; Roger Jacobs schrijft over de ontscholing van de
maatschappij; waarna Marius de Geus de ecologische visie van
Illich behandelt. Jaap van der Laan houdt zich vervolgens bezig
met de grenzen aan de geneeskunde. Judith Metz is kritisch over de
gender opvatting van Illich. Daarna volgen nog (a) een vertaalde
tekst van Illich, (b) een artikel waarin zijn gedachtegoed nog
eens wordt bekeken en (c) een interview met hem.</p>
<p>Voor dit nummer kan men terecht op de site van <i>de As</i>
(klik <a href="http://www.tijdschrift-de-as.nl/" target="_blank">HIER</a>).</p>
<div class="moz-cite-prefix">On 18-08-2020 15:13, R.O. wrote:<br>
</div>
<blockquote type="cite"
cite="mid:93c5f9e7-dcad-651c-088b-9440755238fd@ziggo.nl">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8">
<p><img src="https://media.s-bol.com/mmAxOnmNkMG/703x1200.jpg"
alt="https://media.s-bol.com/mmAxOnmNkMG/703x1200.jpg"
class="shrinkToFit" moz-do-not-send="true" width="540"
height="922"></p>
<p><br>
</p>
<p>Het boek van lllich is een maatschappij-kritische aanval op de
overheersing van de technocratie en de bureaucratie in de
geïndustrialiseerde maatschappij. De 'ontscholing' richt hij in
de eerste plaats op een zo vanzelfsprekende institutie als het
onderwijs.<br>
De ideeën van lllich zijn vaak verrassend doordat hij vaak
algemeen aanvaarde èn als progressief geachte opvattingen op
originele wijze ter discussie stelt: de twijfel aan het nut van
de leerplicht; de discriminatie door een elitair diploma
systeem; het feit dat onderwijs de armoede niet kan opheffen,
doch integendeel de mens meer afhankelijk wordt.<br>
lllich heeft een boek geschreven dat de lezer zal fascineren
door de scherpe formuleringen, door de directe aanval op
dierbare zekerheden ... Hoewel zijn boek ontstaan is uit zijn
arbeid in New York en Cuernavaca sluit zijn kritiek ook aan op
de situatie in ons land. Wij denken hierbij in het bijzonder aan
de discriminatie van de arbeidersjeugd in ons schoolsysteem, aan
het probleem van de macht van de leraar en de onmacht van ouders
en leerlingen.<br>
De kritiek op de school komt bij lllich voort uit een mens- en
maatschappijbeschouwing, waarin een sterk accent gelegd wordt op
de ontplooiing van het individu. Toch moet de vraag gesteld
worden of lllich in zijn mens- en maatschappijopvatting niet al
te zeer gebonden is aan het verleden. In zeer korte tijd is zijn
boek één van de meest besproken publicaties over
onderwijsproblemen geworden. En terecht, want dit verscherpte
kritische beeld van een verschoolste school dwingt tot een
herbezinning op de taak van de school in onze samenleving.<br>
prof. dr. L. van Gelder <br>
</p>
<p><br>
</p>
<div class="moz-cite-prefix">On 18-08-2020 14:59, R.O. wrote:<br>
</div>
<blockquote type="cite"
cite="mid:666cf053-04b6-48c9-a062-dde150cdd093@ziggo.nl">
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;
charset=UTF-8">
<p><strong>Ivan Illich</strong>: <em>Deschooling Society.</em>
This is one of the most important books that at once offers a
critique of culture and social institutions and offers
feasible ways for de-institutionalising society and most
import deschooling it. Already in 1971, the book already made
reference to popularising knowledge and information through
libraries and technologies of the text, such as web nets. Ivan
Illich was a brilliant philosopher and any of his books are,
in fact, a must to read. If you haven’t yet, I’d recommend you
start with this book.</p>
<p style="http://layla.miltsov.org/wp-admin/text-align: center"><img
src="https://encrypted-tbn3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRgcdqnsDutG221sdFCrQiyMKh30FQJKhhRVoIzWyQQ_SZJJzyX"
alt="https://encrypted-tbn3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRgcdqnsDutG221sdFCrQiyMKh30FQJKhhRVoIzWyQQ_SZJJzyX"
moz-do-not-send="true"></p>
<address style="http://layla.miltsov.org/wp-admin/text-align:
center"><a class="moz-txt-link-freetext"
href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Illich"
moz-do-not-send="true">https://en.wikipedia.org/wiki/Ivan_Illich</a><br>
</address>
<address style="http://layla.miltsov.org/wp-admin/text-align:
center"><a class="moz-txt-link-freetext"
href="https://en.wikipedia.org/wiki/Deschooling_Society"
moz-do-not-send="true">https://en.wikipedia.org/wiki/Deschooling_Society</a><br>
<a class="moz-txt-link-freetext"
href="https://www.onderwijsfilosofie.nl/deschooling-society/"
moz-do-not-send="true">https://www.onderwijsfilosofie.nl/deschooling-society/</a><br>
<a class="moz-txt-link-freetext"
href="https://monoskop.org/images/1/17/Illich_Ivan_Deschooling_Society.pdf"
moz-do-not-send="true">https://monoskop.org/images/1/17/Illich_Ivan_Deschooling_Society.pdf</a><br>
<br>
</address>
<br>
<br>
<fieldset class="mimeAttachmentHeader"></fieldset>
<pre class="moz-quote-pre" wrap="">_______________________________________________
D66 mailing list
<a class="moz-txt-link-abbreviated" href="mailto:D66@tuxtown.net" moz-do-not-send="true">D66@tuxtown.net</a>
<a class="moz-txt-link-freetext" href="http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66" moz-do-not-send="true">http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66</a>
</pre>
</blockquote>
<br>
<fieldset class="mimeAttachmentHeader"></fieldset>
<pre class="moz-quote-pre" wrap="">_______________________________________________
D66 mailing list
<a class="moz-txt-link-abbreviated" href="mailto:D66@tuxtown.net">D66@tuxtown.net</a>
<a class="moz-txt-link-freetext" href="http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66">http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66</a>
</pre>
</blockquote>
</body>
</html>