<div dir="ltr">Wouter van Dieren was in de jaren 70 en 80 een van de beste vrienden en adviseurs van Jan Terlouw, juist op milieugebied. <div>Zou interessant zijn om te zien hoe de discussie tussen die twee vandaag zou verlopen.. </div><div>(Marc-A: misschien moeten ze hun twee hondjes samen eens uitlaten). </div></div><br><div class="gmail_quote"><div dir="ltr" class="gmail_attr">Op do 16 jan. 2020 om 09:40 schreef A.OUT <<a href="mailto:jugg@ziggo.nl">jugg@ziggo.nl</a>>:<br></div><blockquote class="gmail_quote" style="margin:0px 0px 0px 0.8ex;border-left:1px solid rgb(204,204,204);padding-left:1ex"><a href="http://trouw.nl" rel="noreferrer" target="_blank">trouw.nl</a>:<br>
<br>
'De milieubeweging spreekt alleen maar wauweltaal'<br>
crisis - interview - Sommigen noemen hem de oervader van de Nederlandse <br>
milieubeweging. Als dat waar is, dan is Wouter van Dieren (78) <br>
behoorlijk teleurgesteld in zijn nakomelingen.<br>
JOOP BOUMA<br>
<br>
Milieudefensie, Greenpeace, Waddenvereniging en Natuurmonumenten zijn <br>
versteende relieken uit een drooggevallen polder, clubjes <br>
hemelbestormers die elkaar vooral bezighouden met 'wauweltaal' en niet <br>
in staat zijn tot systeemdenken. Zegt Wouter van Dieren, nestor van <br>
donkergroen Nederland.<br>
<br>
"Alles wordt opgeknipt in onderdeeltjes en in mantra's. Maar het <br>
klimaatprobleem los je echt niet op door in Nederland kolencentrales te <br>
sluiten en het aardgas af te koppelen.''<br>
<br>
Systeemdenken: het zien van de onderlinge relaties tussen <br>
verschijnselen, onderscheid maken tussen symptomen en problemen, dat is <br>
wat Van Dieren drijft. "Problemen worden sectoraal bekeken. Dat is fout. <br>
Je moet alle ketens in een proces aan elkaar koppelen. Ook van een <br>
menselijk lichaam kun je niets loskoppelen zonder dat er elders schade <br>
ontstaat. Alles is met alles verbonden. In het stroomgebied van een <br>
rivier spelen alle kleine zijstroompjes hun eigen rol, al die <br>
vertakkingen hebben een functie in het systeem."<br>
<br>
Dat is wat er fout gaat, stelt Van Dieren. Problemen worden niet gezien <br>
in hun verbondenheid met een groter systeem.<br>
<br>
De gevestigde milieuclubs hebben hun langste tijd gehad, voorspelt hij. <br>
"Ik zie de milieubeweging niet meer als een emancipatiebeweging. Dat <br>
waren ze ooit. Het is conservatisme geworden, behoudzucht. In de <br>
stikstofdiscussie hoor je ze niet. Je ziet nieuwe bewegingen opkomen, de <br>
Urgenda's en de natuurbeschermers die zelf land kopen om bomen te <br>
planten, mensen die het heft in eigen hand nemen, niet eindeloos met <br>
iedereen meepraten en polderen, maar gewoon dóen. Dat is de nieuwe <br>
emancipatiebeweging in het groene veld."<br>
<br>
De jaren tellen<br>
<br>
Wouter van Dieren heeft een medisch probleem. Hij is onlangs geopereerd <br>
aan een tumor op zijn schedel. Tijdens het gesprek klinkt het zachte <br>
gepruttel van een drain die wondvocht afvoert. Hij draagt binnenshuis <br>
een hoed om zijn bezoek de aanblik van een verse operatiewond te <br>
besparen. Een aantal weken na het gesprek blijkt dat de ingreep goed <br>
geslaagd is. De vooruitzichten zijn gunstig.<br>
<br>
Toch: de jaren tellen. Bijna tachtig al. Maar Van Dieren is nog niet <br>
uitgepraat en -geschreven over de grenzen van de groei. Onlangs sprak <br>
hij zijn Duitse vriend Ernst von Weizsäcker, voorzitter van de Club van <br>
Rome, een internationale denktank waarin hij sinds begin jaren zeventig <br>
een prominente rol speelt. "Ernst werd tachtig en hij zei: Wouter, wat <br>
gaan wij de komende twintig jaar doen? Ach, er zijn nog zo veel plannen.''<br>
<br>
Op het eerste gesprek voor de krant, eind oktober, volgt een <br>
sms-bericht. "Ik heb nog wat meer te vertellen. Een extra koffie voor de <br>
update?"<br>
<br>
Tussen ziekenhuisbezoek en langdurig herstel door sleurt Van Dieren al <br>
aan een nieuw en ambitieus project. Hij wil dat de Club van Rome zich <br>
nogmaals gaat uitspreken over de schaarste aan essentiële ruwe <br>
materialen. Dan gaat het over grondstoffen voor de high-tech-industrie: <br>
aardmetalen als dysprosium en neodynium, die hard nodig zijn voor de <br>
energietransitie en voor de bouw van elektrische auto's. Ook in <br>
windturbines zitten zeldzame aardmetalen. Wereldwijd dreigen er grote <br>
tekorten te ontstaan aan deze hulpbronnen, terwijl er geen alternatieven <br>
zijn. "De Club van Rome komt over twee jaar met een rapport", kondigt <br>
Van Dieren aan.<br>
<br>
En verder wil hij een plan uit de jaren negentig nieuw leven inblazen: <br>
een archipel van wetlands in het IJsselmeer. Zoiets als de Marker <br>
Wadden, maar dan veel groter. Hij ziet zijn 'Almeria Archipel' als de <br>
oplossing voor miljoenen trekvogels die straks bij een rijzende zee niet <br>
meer in het Waddengebied terecht kunnen. Nederland moet achter de <br>
beschermende Afsluitdijk een nieuwe archipel van wetlands maken. "De <br>
Marker Wadden hebben aangetoond dat het kan. Daar zitten nu al <br>
tweehonderd vogelsoorten. Je kunt in het IJsselmeer zoveel natuur <br>
aanleggen dat je het verlies aan Natura-2000-gebieden in de rest van het <br>
land kunt compenseren."<br>
<br>
Dwarsliggers<br>
<br>
Van Dieren is toe aan het opmaken van de balans, een tussenbalans "Ik <br>
heb een tijdje geleden een visie op Nederland geschreven en dat gedeeld <br>
op LinkedIn, omdat de NRC het niet wilde plaatsen. Dat stuk is inmiddels <br>
50.000 keer gelezen." Hij schreef onder meer: "Dat de stikstofaffaire en <br>
de finale uitspraak over het Urgenda-proces door de Hoge Raad vrijwel <br>
gelijktijdig op het Haagse bord worden gedeponeerd, is geen toeval. De <br>
oude economie is voorbij. Het neoliberale repertoire is uitgeput. Wat <br>
wij als Club van Rome in 1972 hadden voorzien is uitgekomen. Er zijn dus <br>
grenzen aan de groei."<br>
<br>
Hij noemt de opwarming van het klimaat de grootste crisis ooit. "De <br>
situatie is veel ernstiger dan toen ik in de jaren zeventig begon. We <br>
hebben de huidige crisis wel beschreven in ons rapport 'Grenzen aan de <br>
Groei', maar wat we hebben onderschat, is de snelheid. Ik ben ervan <br>
overtuigd dat we naar één, twee meter zeespiegelstijging gaan voor het <br>
einde van de eeuw. En dat zullen we niet kunnen opvangen."<br>
<br>
Van Dieren is er de man niet naar om iemand naar de mond te praten. <br>
Behoorlijk eigenwijs ook. Maar tegelijk iemand die weet waarover hij het <br>
heeft. Een gesprek met hem meandert van het ene naar het andere Grote <br>
Wereldprobleem. Hij schaakt voortdurend op meerdere borden tegelijk. "Ik <br>
kom uit een familie van dwarsliggers. Veel vrienden, ook wel vijanden. <br>
Wij zijn geuzen. Dat zit in de hele familie."<br>
<br>
Zijn jeugdjaren waren niet vrolijk. "Mijn moeder ging vroeg dood. <br>
Daardoor viel het gezin uit elkaar. Dat speelt je later parten. Er was <br>
nooit ruimte voor emoties. Als je zo wordt opgevoed, word je moeilijk <br>
inpasbaar in de maatschappij. Dan lukt dat gewoon niet. Ik heb veel <br>
gereisd, duizenden keren gevlogen, maar mijn dochters heb ik amper <br>
gezien. Je mist toch het repertoire van samenzijn. Ik heb het nooit <br>
kunnen inhalen. Ik heb kleinkinderen, daar kan ik redelijk mee omgaan, <br>
maar het houdt niet over. Ik zit altijd te bellen en te schrijven, nog <br>
steeds."<br>
<br>
Nog even die kritiek op de Nederlandse milieubeweging. Was hij niet de <br>
man die Milieudefensie en de Waddenvereniging oprichtte? "Ik was in de <br>
jaren zestig, zeventig overal bij betrokken. De acties om de <br>
Oosterschelde open te houden, tegen de inpoldering van het Markermeer, <br>
voor het behoud van de Waddenzee, stichting Natuur en Milieu, <br>
Milieudefensie, Greenpeace, de Club van Rome, alle grote lijnen heb ik <br>
mede uitgezet. De eerste films, artikelen, tv-programma's, debatten over <br>
het milieu heb ik gemaakt.<br>
<br>
"Maar met de huidige milieubeweging heb ik heel weinig. Ik zie een <br>
geweldig gebrek aan systeeminzicht, de variabelen worden niet bij elkaar <br>
gebracht. Ik heb van jongs af aan én in de Club van Rome geleerd dat je <br>
grote problemen alleen oplost met systeembenaderingen. Maar er is een <br>
tekort aan politieke moed om dat allemaal te benoemen, ik zie een <br>
ongelooflijke verwarring bij de overheid en bij het bedrijfsleven. Je <br>
wilt niet weten hoeveel mensen er achter de verkeerde rattenvangers <br>
aanlopen."<br>
<br>
Dus. Illusie aan diggelen. Ook de milieubeweging gaat Nederland niet <br>
redden. En van de linkse politiek, die toch wordt gezien als de <br>
vaandeldrager van de verduurzaming, heeft Van Dieren evenmin grote <br>
verwachtingen. "Links staat met zijn rug naar de kennis. Uit die <br>
politieke hoek komt per saldo het grootste gevaar. Wij hadden ooit drie <br>
goeie VVD-milieu-ministers, Ginjaar, Winsemius en Nijpels. Van Geel van <br>
het CDA en Alders van de PvdA waren ook goed, maar verder heeft links <br>
heel weinig op met het groene duurzame denken. Er is vrijwel geen band <br>
tussen GroenLinks en de Nederlandse milieuwetenschap. In Duitsland staan <br>
de Grünen tot hun knieën in de groene wetenschap. In Nederland niet: de <br>
politiek en de milieubeweging zien de industrie als de vijand, de <br>
industrie is de schuldige. Ik vind dat hypocrisie. Ze staan allemaal <br>
hybride in de discussie."<br>
<br>
Berg beklommen<br>
<br>
Er is - ook door de milieubeweging - wel het een en ander bereikt, zegt <br>
Van Dieren. Maar de oude aanpak werkt niet meer. "In 1968 was er niks. <br>
Geen kennis, geen wetten, niks. De berg moest nog beklommen worden. Als <br>
je alles optelt, dan hebben we dat gedaan, we hébben die berg beklommen. <br>
De lucht is schoner geworden, de Oosterschelde is gered, we hebben <br>
gezorgd dat in de Markerwaard niet werd ingepolderd en dat daar geen <br>
tweede Schiphol kwam.<br>
<br>
"Maar alles wat we bereikt hebben, is ingehaald door de groei. De <br>
volgende berg is hoger, dát is het vraagstuk van nu. We hebben nu een <br>
probleem waarmee de hele wereld te maken heeft. Dat moeten we samen <br>
oplossen. Maar de complexiteit van het probleem wordt niet meer doorzien."<br>
<br>
Wouter van Dieren: 'Ik zie een geweldig gebrek aan systeeminzicht bij de <br>
milieubeweging'. foto patrick post<br>
Wie is Wouter van Dieren?<br>
<br>
Journalist, wetenschapper, televisiemaker, milieuman en lobbyist Wouter <br>
van Dieren (1941) werd in 1971 in Nederland in één keer wereldberoemd <br>
toen hij het geruchtmakende rapport 'Grenzen aan de Groei' van de Club <br>
van Rome in de publiciteit bracht. Hij is sindsdien lid gebleven van <br>
deze denktank van Europese wetenschappers die bezorgd zijn over de <br>
toekomst van de planeet.<br>
<br>
Van Dieren was in die jaren zeventig al betrokken bij de milieubeweging. <br>
Hij was medeoprichter van Milieudefensie en was ook de geestelijk vader <br>
van het Waddenfonds van 800 miljoen dat de natuur en de economie van het <br>
gebied moet helpen herstellen. Met het geld werd onder meer de <br>
milieubedreigende kokkelvisserij in de Waddenzee uitgekocht.<br>
<br>
Het blad Quote typeerde Van Dieren eens als 'de nestor van het <br>
Nederlandse gilde der groene glibberaars', verwijzend naar zijn open <br>
relatie met het bedrijfsleven. Van Dieren vindt dat vooruitgang alleen <br>
is te bereiken door samenwerking met de industrie. "Ik zie het als mijn <br>
taak bedrijven op te voeden. Dat heb ik goed gedaan. Mijn taak is niet <br>
een reactionaire milieubeweging overeind te houden. Ik ben niet van die <br>
clubjes, ik heb daar niets mee. Maar naar mij luisteren de bedrijven <br>
wel, en naar hen niet. En dat ze naar je luisteren, is toch precies wat <br>
je wilt?"<br>
<br>
Enkele jaren geleden werd Van Dieren beticht van belangenverstrengeling, <br>
toen hij pleitte voor een fonds ter compensatie van een plan voor <br>
gaswinning ten noorden van Terschelling door het bedrijf Tulip Oil. Hij <br>
werd bedreigd en trok zich terug uit een 'klankbordgroep' die voor Tulip <br>
Oil het maatschappelijk draagvlak moest peilen voor gaswinning.<br>
<br>
Met bedreigingen kreeg hij ook eerder te maken. "Ik ben begin jaren <br>
zeventig twee keer van de weg gereden. Eerst in Zeeland. Midden in de <br>
nacht. Een zwarte auto, zonder licht, een grote Chevrolet. Ik had een <br>
deux-chevaux, ik reed op de dijk Kruiningen-Ierseke. Die auto duwt me zo <br>
van die dijk af. Een tijd later ging ik minister Ginjaar interviewen in <br>
Leidschendam, het sneeuwde. Een vrachtauto reed door het rode licht en <br>
knalde tegen mijn auto. Ik kukelde om met de auto en die vloog in de <br>
fik. De dader is nooit gevonden. Later zei de politie: het is moedwillig <br>
geweest.<br>
<br>
"Je had toen te maken met heel lelijke krachten. De kernenergielobby was <br>
gemeen en gevaarlijk en in de Oosterschelde-discussie kwam er heel veel <br>
agressie uit de aannemershoek. Op Terschelling in die kwestie rond Tulip <br>
Oil hebben ze gedreigd mijn huis in de fik te steken. Ik ben daar erg <br>
schuw van geworden."<br>
<br>
Van Dieren schreef dertien boeken en publiceerde duizenden artikelen in <br>
kranten, vooral opiniestukken. Hij is de bedenker van Springtij, een <br>
jaarlijks duurzaamheidsfestival op Terschelling, waar milieubeschermers, <br>
politici, overheden en het bedrijfsleven elkaar ontmoeten. Als directeur <br>
van Springtij is hij inmiddels opgevolgd door Katinka Abbenbroek en <br>
Annemieke Nijhof, na een verschil van inzicht over internationalisering <br>
van Springtij. Hij werkt nu aan een internationale versie: Springtide <br>
International.<br>
_______________________________________________<br>
D66 mailing list<br>
<a href="mailto:D66@tuxtown.net" target="_blank">D66@tuxtown.net</a><br>
<a href="http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66" rel="noreferrer" target="_blank">http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66</a><br>
</blockquote></div>