<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0 Transitional//EN">
<HTML><HEAD>
<META content="text/html; charset=windows-1252" http-equiv=Content-Type>
<META content="MSHTML 5.00.2314.1000" name=GENERATOR>
<STYLE></STYLE>
</HEAD>
<BODY>
<DIV>Om helder te houden wat er precies met een DNA databank wordt bedoeld en
hoe je zoiets zou kunnen maken, wil ik in deze bijdrage een korte
toelichting geven op wat het maken van een DNA profiel, ook wel DNA
vingerafdruk, inhoudt. Niet omdat ik mij daar nu expliciet mee heb bezig
gehouden en er alles van afweet, maar als bioloog (met specialisaties biochemie
en medische biologie) meen ik hier toch wel wat zinvols over te kunnen
zeggen.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Als je de technische informatie wel gelooft en naar de soort van conclusie
wilt klik dan <A href="#conclusie">hier</A> (als je mailprogramma een HTML
opmaak ondersteunt, anders moet je zelf even naar beneden scrollen).</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>DNA=DeoxyriboNucleicAcid (oftewel het stofje gedraagt zich als een
zuur, zit in de nucleus (kern) en heeft als basisstructuur een suiker (ribose)
zonder een zuurstofatoom) is opgebouwd uit vier zogeheten nucleotiden (het
woord mag je meteen weer vergeten). Dit zijn A (Adenine), C (Cytosine), T
(thymine) en G (Guanine). Deze vier 'letters' zitten 'willekeurig' in lange
slierten (chromosomen) aanelkaar gekoppeld in cellen. </DIV>
<DIV>Een stukje enkelstrengs DNA zou er bijvoorbeeld zo uit kunnen zien:
###AATCCGGGATCGACTTATACCGCGGGGGCAATAT### (# is een willekeurige letter).</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>De DNA bank zou er dus uit kunnen bestaan dat je simpelweg van iedereen de
volledige genetische code achterhaalt en die opslaat. Nu is dat vooralsnog
onmogelijk. 10 tot 15 jaar geleden is men begonnen met het zogeheten Human
Genome Project. Van slechts een (1) persoon zou door diverse laboratoria het
volledige genoom achterhaald gaan worden. Ze hebben de klus ondertussen bijna
geklaard...</DIV>
<DIV>Interessante uitkomst was wel dat (hetgeen overigens ook voor allerlei
andere organismes geldt) slechts een bijzonder klein percentage van het totale
genoom (d.w.z. de volledige sliert DNA) 'zinvolle' informatie bevatte;
i.e. informatie die codeerde voor een eiwit. Uit mijn hoofd zeg ik dat het
2% was. M.a.w. je hebt een 100 delige encyclopedie, en netto bevatten slechts 2
delen echte informatie. De rest is bagger (althans volgens de huidige stand van
de wetenschap, daar komen ze t.z.t. vast ook wel weer van terug). Helaas staan
zinvolle en zinloze informatie dwars door elkaar.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>De (vermoedelijk) gebruikte methode voor het maken van een DNA profiel: het
zogeheten Genetic Fingerprinting. (sorry, maar hierna wordt het wat
technisch en dan heb ik echt geprobeerd om het simpel te houden) Je kan nog
steeds <A href="#conclusie">doorklikken</A>.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Van verschillende stukjes DNA is bekend dat ze voor elk individu vrij
specifiek (in de zin van uniek) zijn. DNA dat codeert voor eiwitten die bij
de afweer gebruikt worden is zo'n stukje. Maar ook stukjes DNA die voor 'niets'
coderen kunnen om verschillende redenen specifiek (in de zin van
herkenbaar) zijn. </DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Het stukje DNA zoals ik dat in het voorbeeld hierboven gaf is natuurlijk
slechts de helft van het DNA molecuul. Want tegenover elke A zit een T en
vice versa en tegenover elke G zit een C en vice versa. Zo ontstaat
de dubbelstrengs structuur van DNA. De ene streng is een negatieve kopie
van de andere.</DIV>
<DIV>Daarnaast is het van belang om te weten dat voorafgaand aan elk stukje DNA
dat codeert voor een eiwit een soort aan/uit schakelaar zit. Deze aan/uit
schakelaar <STRONG>moet</STRONG> goed zijn, anders werkt 'ie niet. Een
bekende (simpele) schakelaar is bijvoorbeeld de TATA-box. Er is een eiwit dat
specifiek deze TATA volgorde in het DNA herkent en vervolgens 'zegt' dat
daar het decoderen of kopieren moet starten. </DIV>
<DIV>We hebben dus een stuk DNA dat voor iedereen hetzelfde is (de aan/uit
schakelaar) met daarachter een stuk DNA dat specifiek voor een individu is.
</DIV>
<DIV>We gaan verder. Er zijn veel enzymen bekend die op bekende specifieke
plaatsen een knip geven in het DNA, zeg maar biologische scharen. Ze
'herkennen' een stukje DNA code en geven ervoor, erachter of erin een knip.
Met deze biologische scharen kunnen we stukken DNA tamelijk gericht
uit het totale DNA knippen. Dus ook de stukjes die specifiek zijn voor een
persoon. Met een biologische kopieermachine (Polymerase Chain Reaction oftewel
PCR) kunnen we hier heel veel identieke stukjes DNA maken. We hebben dan vele
identieke losse stukjes DNA met een stuk algemene (de aan/uit schakelaar) en een
stuk specifieke code.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Stel nu, dat zo'n 'schakelaar' de sequentie AATCC heeft. Wat we dan
gaan doen is zelf een stukje maken dat het 'negatief' hiervan is. Zo'n stukje
DNA heet een primer. Die ziet er in ons voorbeeld dus zo uit: TTAGG. Als we
ons veelvuldig gekopieerde stukje voorbeeld DNA en de primer nu bij elkaar in
een buisje doen, dan zorgt de natuur ervoor dat de primer 'plakt' aan
het begin van het stukje voorbeeld DNA. </DIV>
<DIV>Wat we nu dus hebben is heel veel kopieen van het voorbeeld stukje DNA
waaraan onze primer zit. </DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Nu doen we in vier verschillende buisjes losse A, C, T en G erbij (+ nog
wat benodigde enzymen) die we radioactief hebben gelabelled. De natuur gaat aan
het werk en gaat braaf de 'negatieve' code afmaken en creeert zo een nieuw
stukje DNA. De truc is dat we elk buisje zo behandelen dat alle nieuwe
stukjes DNA in die buis eindigen op <EM>of</EM> A <EM>of</EM> C <EM>of</EM> G
<EM>of</EM> T. Dus in buis 1 eindigen alle nieuwe stukjes DNA op A,
in buis 2 op C etc. </DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Doordat niet alle stukjes even snel worden aangemaakt hebben we nu vier
buizen met daarin ons stukje voorbeeld DNA, daaraan 'vastgeplakt' de primer en
een stukje nieuw DNA, dat een negatieve kopie is van ons voorbeeld. In elke buis
eindigen de stukjes nieuw DNA op een specifieke letter, maar de nieuwe stukjes
DNA zijn niet allemaal even lang. De nieuwe stukjes DNA weken we los van het
voorbeeld stukje DNA.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Nu kunnen we die stukjes op lengte gaan scheiden. Je kunt je dat
voorstellen als vier hardloopbanen naast elkaar. Hoe lichter/kleiner het
stukje nieuwe DNA hoe verder het komt. De radioactiviteit
veroorzaakt zwarting op een fotografische plaat en wat je overhoudt is
iets dat je wellicht wel eens in een wetenschappelijk TV programma hebt gezien.
Een grote grijzige transparante foto met daarop een patroon van zwarte bandjes.
Het langste stukje DNA zit bovenaan, en het korste stukje onderaan. In baan 1
eindigt alles op A, in baan 2 alles op C etc. Je kunt dus nu van boven naar
beneden de genetische code letterlijk aflezen.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV><A name=conclusie></A><STRONG>Soort van conclusie</STRONG></DIV>
<DIV>In wezen is de methode voor Genetic Fingerprinting heel simpel. Je 'leest',
letter voor letter, de genetische code. Al het bovenstaande is de methode die
wordt gebruikt. In het voorbeeld van de encyclopedie: Je 'weet' dat op de 18e
regel van pagina 354 van deel 12 een aantal woorden staat dat
specifiek is voor de encyclopedie. </DIV>
<DIV>Wel zijn er een paar technische 'vuiltjes' weg te poetsen; overigens pas
nadat je primaire keuze voor het aanleggen van zo'n DNA databank gemaakt
hebt.</DIV>
<DIV>Hoeveel stukken moet je lezen voordat je kunt zeggen dat het specifiek
toebehoort aan een persoon? Is 10 voldoende, of moeten het er voor de zekerheid
100 zijn? Wie maakt die keuze? Ik meen dat er op dit moment voor strafzaken
zo'n 20 marker genen worden gebruikt, maar die kennis is een beetje
roestig.</DIV>
<DIV>Welke stukken DNA ga je lezen? Wie bepaalt dat? Het medisch en biologisch
onderzoek richt zich voornamelijk op coderend DNA. Dat kennen we ook het
beste. Vertelt de verkregen informatie je ook iets over de mogelijkheid van b.v.
het ontwikkelen van kanker? (Ja, het <STRONG>kan</STRONG> je iets vertellen over
de <STRONG>mogelijkheid</STRONG>.)</DIV>
<DIV>Een gevoelig onderdeel van de methode is het kopieren. Je hebt in principe
maar 1 miniem stukje DNA nodig. Als je het verkeerde stukje kopieert (b.v. door
een vervuiling van de apparatuur met eerder materiaal, of materiaal van de
onderzoeker) dan is het gemaakte DNA profiel direct waardeloos. Wie
gaat de DNA profielen maken en wie houdt er controle
op? Optimaal is in dit geval niet voldoende, we hebben maximaal nodig. Zo
zijn er nog wel meer vragen die je zal moeten beantwoorden, allemaal met hun
technische, economische, juridische en ethische aspecten en consequenties.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Tot slot nog een gehele andere afweging in de discussie.</DIV>
<DIV>Wie gaat er betalen voor het aanleggen van de databank? En geloof me,
dat is (vooralsnog) vrij prijzig. Denk alleen maar aan de kosten van het
afvoeren van het radioactieve, chemische en biologische afval. En dan
heb ik het nog niet over de ingredienten, de (herbruikbare) materialen, de
menskosten, de kosten van de laboratoria (moeten veilig zijn voor gebruik van
radioactief materiaal, er moet dus in de zalen een onderdruk heersen, da's
duur), de kosten van beheer en beveiliging van de gegevens etc. etc.</DIV>
<DIV>In een tijd waarin het eufemisme 'ombuiging' nog regelmatig valt en waarin
enkele miljoenen meer uitgeven voor extra politiemensen al een probleem is,
denk ik dat op dit moment de hele discussie letterlijk virtueel is. Investeer in
politie in plaats van in een databank. Da's verhoudingsgewijs veel goedkoper en
waarschijnlijk effectiever. Niet elke crimineel is tenslotte zo vriendelijk om
z'n DNA op de plaats van het misdrijf rond te laten slingeren. En dan komt het
toch weer aan op speurwerk en dat doe je met mensen en niet met een
databank.</DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Met vriendelijke groet,<BR>Arjan Stoffels, agnosticus, bioloog en
ambtenaar</DIV>
<DIV>En hoe een bioloog ambtenaar wordt... tja, geluk hebben :-)<BR><A
href="mailto:chimera@stad.dsl.nl">chimera@stad.dsl.nl</A></DIV>
<DIV> </DIV>
<DIV>Ik verzoek u dit bericht als een prive bericht te beschouwen.</DIV>
<DIV>Citeren voor de D66 discussielijst is uiteraard
toegestaan.</DIV></BODY></HTML>