[D66] De Opbloei van het Trotskisme

[René Oudeweg]

[https://www.youtube.com/watch?v=kbAaVvJ0eVc
"Bloquons tous" : résumé d'une matinée de mobilisation en France • FRANCE 24

]


De Opbloei van het Trotskisme: Een Academische Beschouwing
Inleiding

Het trotskisme, vernoemd naar de Russische revolutionair Leon Trotski 
(1879–1940), werd lange tijd beschouwd als een marginale stroming binnen 
de internationale socialistische beweging. In de twintigste eeuw stond 
het doorgaans in de schaduw van zowel stalinistische communistische 
partijen als sociaaldemocratische organisaties. Niettemin heeft het 
trotskisme in de eenentwintigste eeuw een heropleving doorgemaakt die 
opmerkelijk is in zowel omvang als geografische spreiding. Dit essay 
analyseert de oorzaken van deze revitalisering en bespreekt concrete 
voorbeelden die aantonen hoe trotskistische organisaties zich hebben 
aangepast aan veranderende maatschappelijke contexten.

Historische Achtergrond

Trotski’s theoretische bijdragen waren vooral gericht tegen de 
bureaucratisering van de Sovjetstaat onder Stalin en tegen de doctrine 
van “socialisme in één land”. Zijn theorie van de permanente revolutie 
benadrukte daarentegen dat socialistische revoluties slechts 
levensvatbaar zijn in een internationaal kader. Na Trotski’s moord in 
1940 bleef zijn gedachtegoed voortleven via kleine, vaak verdeelde 
groepen die zich organiseerden in de Vierde Internationale. Hoewel hun 
politieke invloed in de naoorlogse periode beperkt bleef, vormden zij 
een reservoir van theoretische kritiek op zowel kapitalisme als stalinisme.

Structurele Oorzaken van Revitalisering

De heropleving van het trotskisme in de laatste decennia kan verklaard 
worden door drie onderling verbonden factoren:

Crisis van het neoliberalisme
De wereldwijde financiële crisis van 2008 ondermijnde de legitimiteit 
van neoliberaal beleid. Trotskistische analyses, die het kapitalisme 
beschouwen als structureel instabiel en crisisgevoelig, vonden opnieuw 
weerklank.

Erosie van parlementair links
Traditionele sociaaldemocratische partijen zoals de SPD in Duitsland of 
de Labour Party in Groot-Brittannië zijn in de ogen van veel arbeiders 
en jongeren geïntegreerd geraakt in neoliberaal bestuur. Het vacuüm dat 
hierdoor ontstond, bood ruimte voor radicalere stromingen.

Heropleving van sociale strijd
Nieuwe golven van klassenstrijd en massaprotesten — van de “Gilets 
Jaunes” in Frankrijk tot lerarenstakingen in de Verenigde Staten — 
creëerden een context waarin trotskistische organisaties zich konden 
profileren.

Casestudies

Argentinië: FIT-U
De Frente de Izquierda y de los Trabajadores – Unidad (FIT-U) is een 
unieke electorale coalitie van trotskistische partijen. Bij de 
verkiezingen van 2021 behaalde deze alliantie bijna 1,3 miljoen stemmen 
en meerdere zetels in het nationale parlement. Hiermee vertegenwoordigt 
FIT-U een van de meest succesvolle trotskistische formaties in de 
wereldpolitiek.

Frankrijk: Arbeidersstrijd en protesten
Trotskistische partijen zoals Lutte Ouvrière en de Nouveau Parti 
Anticapitaliste (NPA) hebben een significante rol gespeeld in sociale 
mobilisaties tegen pensioenhervormingen en arbeidswetgeving. Hoewel hun 
electorale steun beperkt is, hebben zij invloed in vakbonden en 
basisorganisaties.

Groot-Brittannië en de Verenigde Staten
In Groot-Brittannië hebben trotskistische groepen zoals de Socialist 
Party bijgedragen aan vakbondsacties in sectoren als transport en post. 
In de VS heeft de International Marxist Tendency (IMT) een groei 
doorgemaakt, vooral onder studenten en jonge arbeiders die teleurgesteld 
zijn in de beperkingen van progressieve vleugels binnen de Democratische 
Partij.

Analyse: Van Marginaliteit naar Relevantie

Hoewel trotskistische organisaties in absolute zin klein blijven, ligt 
hun belang niet uitsluitend in electorale resultaten. Hun impact is 
eerder te meten aan hun rol binnen sociale bewegingen, hun intellectuele 
invloed op linkse debatten, en hun internationale organisatievormen. Het 
transnationale karakter van hun analyses — bijvoorbeeld rond de mondiale 
dimensies van economische crisis of klimaatproblematiek — sluit nauw aan 
bij de uitdagingen van de globalisering.

Conclusie

De heropleving van het trotskisme illustreert de veerkracht van een 
revolutionaire traditie die zich steeds opnieuw weet aan te passen aan 
veranderende omstandigheden. Van Argentijnse parlementszetels tot Franse 
straatprotesten en Noord-Amerikaanse jongerenbewegingen: overal blijkt 
dat Trotski’s kernideeën — internationalisme, permanente revolutie en 
arbeidersdemocratie — hun actualiteit behouden. De opbloei van het 
trotskisme moet daarom niet enkel worden gezien als een revival van een 
historische stroming, maar als een signaal dat radicale kritiek op het 
kapitalisme, in zijn meest coherente vorm, steeds opnieuw terugkeert 
wanneer de maatschappelijke orde in crisis verkeert.