[D66] Tegen het Taalkeizerrijk: Een Polemiek over het ABN

[René Oudeweg]

Tegen het Taalkeizerrijk: Een Polemiek over het ABN

Wie het Algemeen Beschaafd Nederlands spreekt, spreekt zogezegd de taal 
van iedereen. Maar in werkelijkheid is het de taal van niemand. Het ABN, 
ooit gepresenteerd als brug tussen provincies, is verworden tot een 
taalkundige tolheffer aan de poorten van de identiteit.

De gladgestreken taal

Het ABN is een taal zonder geur, zonder klankkleur, zonder grond. Een 
keurig gestreken overhemd zonder hartslag. De klanken zijn gepolijst, de 
randen afgeschaafd, en wat overblijft is een uniforme stem die klinkt 
alsof ze uit een televisie komt.
Waar de tongval ooit iets zei over herkomst, over bodem en bloed, wordt 
nu elke afwijking met een glimlach gecorrigeerd: “O, wat een leuk accent 
heb jij nog!” — Nog. Alsof taal een kinderziekte is die je hoort te 
ontgroeien.

De kolonisatie van de tong

Het ABN is niet slechts een taal; het is een machtsmiddel. Wie geen 
standaardtaal spreekt, wordt al snel “niet professioneel”, “boers” of 
“onverstaanbaar” genoemd. Alsof articulatie gelijkstaat aan intelligentie.
Maar wat is er intelligenter dan een dialect dat eeuwenlang alle stormen 
van de geschiedenis heeft doorstaan? Wat is er verfijnder dan een 
Limburgs woord als sjiek, dat tegelijk elegantie én ironie in zich draagt?

Het ABN heeft zich als een keizer geïnstalleerd in onze scholen, onze 
media en onze hoofden. Het eist gehoorzaamheid, grammaticaal en sociaal. 
En zo verdwijnt langzaam de veelstemmigheid van het land — een land dat 
ooit zong in tientallen tongvallen, van het plat van Venlo tot het 
Westfries van Enkhuizen.

De taal van het hart

Wie het ABN aanbidt, vergeet dat taal niet is gemaakt om te behoren, 
maar om te behoren tot — tot een gemeenschap, tot een verleden, tot een 
mens.
Dialect is geen afwijking, het is oorsprong. Het is een archief van 
menselijkheid dat geen woordenboek ooit volledig kan vangen.
Het ABN mag dan efficiënt zijn, maar efficiëntie is niet hetzelfde als 
schoonheid. Een stem zonder accent is een stem zonder landschap.

Tot slot

Laat het ABN zijn rol houden — in wetten, contracten, nieuwslezingen. 
Maar laat het niet langer onze monden bezetten.
Want een taal die geen ruimte laat voor klankverschil, is geen taal van 
vrijheid, maar van gehoorzaamheid.
En misschien is dat de ware betekenis van “beschaafd”: dat men zijn 
eigen stem vergeet, om beschaafd te klinken in andermans oren.