[D66] Woke mensen willen vooral uitstralen dat zij tot de elite behoren

Wed Nov 5 14:31:52 CET 2025

Bron:   Volkskrant
Datum:  2 november 2025
Auteur: Gijs Beukers
URL:    
https://archive.ph/https://www.volkskrant.nl/boeken/woke-mensen-willen-vooral-uitstralen-dat-zij-tot-de-elite-behoren-betoogt-deze-socioloog~b76ce415/

Woke mensen willen vooral uitstralen dat zij tot de elite behoren,
betoogt deze socioloog
------------------------------------------------------------------

De meeste woke mensen zijn niet woke omdat ze zo begaan zijn met het lot 
van minderbedeelden, maar omdat het uiten van 'correcte meningen' 
statusverhogend werkt. Dat betoogt de Amerikaanse socioloog Musa 
al-Gharbi in zijn boek We Have Never Been Woke.

Tijdens de zomer van 2020 zag Musa al-Gharbi (41) in de Upper West Side 
van Manhattan in New York een overwegend witte groep studenten wapperen 
met borden met daarop de tekst 'Black Lives Matter'. Passerende auto's 
toeterden hun goedkeuring, waarna de demonstranten joelden. Al-Gharbi, 
een aan Columbia University verbonden socioloog, ergerde zich er stevig 
aan.

'Woke mensen zijn vaak helemaal niet bezig met het overtuigen van 
andersdenkenden', zegt hij via een videoverbinding vanuit zijn huis in 
Long Island, even buiten New York. 'Als je bewustzijn wilt creeren over 
stelselmatig racisme, moet je met mensen praten die vinden dat het niet 
bestaat. Maar in de wijk waar dit protest plaatsvond, naast Columbia 
University, had 95 procent van de inwoners op Joe Biden gestemd.'

Waarom, zo vroeg Al-Gharbi zich af, stonden die demonstranten er dan? 
'Niet om het leven van een zwarte man te redden, want dat doe je niet 
door met een bord te zwaaien', zegt Al-Gharbi. 'Niet om bewustzijn te 
creeren, want dat bewustzijn was er in die buurt al. Ik kwam tot de 
conclusie dat het een narcistische bedoening was, dat ze er vooral voor 
zichzelf stonden.'

'Woke mensen' zijn doorgaans niet woke omdat ze zo begaan zijn met het 
lot van minderbedeelden, betoogt Al-Gharbi in het uiterst leesbare We 
Have Never Been Woke - The Cultural Contradictions of a New Elite, dat 
onlangs in paperback is verschenen. Volgens hem dienen hun 'correcte 
meningen' slechts als signaal waarmee ze willen uitstralen tot de elite 
te behoren.

'Mijn uitgever was bang dat het boek omarmd zou worden door rechts, door 
mensen als Joe Rogan of J.D. Vance', zegt Al-Gharbi, 'waarna niemand op 
links het meer wilde lezen. Gelukkig is dat niet gebeurd. Het 
progressieve tijdschrift Mother Jones noemde het een van de beste boeken 
van het jaar.'

Volgens de recensent van The Washington Post behoort het boek tot de 
'zorgvuldigste en meest empirisch onderbouwde onderzoeken naar wokeheid 
die we kennen' en vestigt het Al-Gharbi's reputatie als een van de meest 
provocerende en scherpzinnige sociologen van zijn generatie.

Eerst maar even dat beladen, maar ook vage woord dat door rechtse 
opiniemakers als parapluterm wordt gebruikt voor alles wat ze als links 
en vervelend beschouwen. In de Van Dale staat dat een woke persoon 
iemand is die zich zeer bewust is van (wat hij of zij ziet als) 
maatschappelijke misstanden. Volgens Al-Gharbi identificeert diegene 
zich vaak als bondgenoot van de armen, antiracisten, feministen en de 
lhbti-gemeenschap.

Wokeheid, zegt Al-Gharbi, is een dominante ideologie van de 'symbolische 
kapitalisten', een term die hij heeft ontleend aan de Franse socioloog 
Pierre Bourdieu (1930-2002). Hieronder valt zowat iedereen die niet met 
de handen werkt, maar met het hoofd. Denk: wetenschappers, consultants, 
journalisten, ambtenaren, advocaten, bankiers, ontwerpers, werknemers 
van techbedrijven.

Over de datering van de eerste awokening, zoals Al-Gharbi een periode 
noemt waarin wokeheid een prominente rol in het publieke debat inneemt, 
bestaat een levendige discussie.

In het boek The Identity Trap schrijft de Duits-Amerikaanse politicoloog 
Yascha Mounk dat de intellectuele wortels van woke liggen in het Parijs 
van de jaren zestig, waar postmoderne denkers als Michel Foucault 
betoogden dat een objectieve waarheid niet bestond - alleen eindeloos 
veel perspectieven. Wie beweerde wel objectief te zijn, verborg zijn 
machtspositie.

De Amerikaanse journalist Richard Hanania schrijft in zijn boek The 
Origins of Woke dat de eerste awokening in 1964 begon met de Amerikaanse 
Civil Rights Act, de wet die discriminatie en rassenscheiding verbood.

'Beiden zitten er aantoonbaar naast', zegt Al-Gharbi. 'De eerste 
awokening vond eind jaren twintig plaats. Toen al zag je dat studenten 
en leden van de professionele elite zich schaarden achter de strijd voor 
vrouwen-, homo- en burgerrechten.

'Lees De weg naar Wigan, een boek van George Orwell over de jaren 
twintig en dertig. Daarin gaat het al over cancelcultuur en over de 
neiging van witte mensen uit de elite om alles wat witte mensen doen als 
slecht en onderdrukkend te beschouwen, terwijl niet-witte mensen uit 
ontwikkelingslanden nobel en puur zouden zijn.'

Al-Gharbi heeft onder meer onderzocht hoe vaak er in boeken in bepaalde 
periodes over thema's als antiracisme is geschreven en concludeert dat 
er nog drie awokenings hebben plaatsgevonden: de tweede duurde van eind 
jaren zestig tot begin jaren zeventig, de derde van eind jaren tachtig 
tot begin jaren negentig en de laatste golf begon volgens hem in 2010 en 
is sinds 2021 in kracht afgenomen.

Stuk voor stuk begonnen ze, stelt Al-Gharbi, met een 
'elite-overproductie'. Zo verdubbelde in de jaren twintig het aantal 
Amerikanen met een bachelordiploma. Zij meenden aanspraak te maken op 
prestigieuze banen, maar die waren schaars door de Grote Depressie van 
1929. In de hoop toch een eliteplek te veroveren, zegt Al-Gharbi, 
probeerden ze zich te onderscheiden door hun morele status te verhogen. 
'Dat deden ze door zich te associeren met werkelijk gemarginaliseerde 
groepen.'

Waarom met die groepen?

'Ik denk dat dat te maken heeft met de aard van de beroepen van 
symbolische kapitalisten. Velen definieren zichzelf als altruistisch. 
Als journalist moet ik 'de macht controleren' en 'een stem geven aan de 
stemlozen'. Academici zijn op aarde om de kennis van de wereld te 
verdiepen, ongeacht of dat winstgevend is. Ook ambtenaren dienen het 
algemeen belang.

'Dit heeft religieuze wortels. De meeste van deze beroepen ontstonden in 
de 19de en vroege 20ste eeuw binnen de cultuur van de Social Gospel, een 
stroming binnen het protestantisme die christelijke waarden koppelde aan 
maatschappelijke rechtvaardigheid. En, zoals Max Weber begin 20ste eeuw 
al schreef in De protestantse ethiek en de geest van het kapitalisme, 
ook wie niet meer gelovig is, draagt nog altijd die morele erfenis met 
zich mee.'

Voor de buhne? U schrijft dat veel mensen tegen klimaatverandering 
demonstreren om zich moreel en intellectueel verheven te voelen. Maar 
hoe weet u dat ze zich niet gewoon oprecht zorgen maken?

'Wie wil begrijpen wat iemands prioriteiten zijn, moet niet letten op 
wat ze zeggen, maar op wat ze doen. Dat is een fundamenteel uitgangspunt 
in de sociale wetenschappen. Als je iets werkelijk belangrijk vindt, pas 
je je gedrag aan. Maar in mijn boek verwijs ik naar onderzoeken waaruit 
blijkt dat mensen die zichzelf groen of klimaatbewust noemen vaak een 
hogere CO_2-voetafdruk hebben dan anderen.

'Dit laat zien dat er ook andere motieven meespelen, zoals het vergroten 
van status. 'Ik vertrouw de wetenschap', zeggen ze bijvoorbeeld, waarmee 
ze bedoelen dat de ander dommer is. Op die manier creeer je geen 
bewustwording, maar profileer je jezelf alleen maar als moreel en 
intellectueel superieur.'

U vindt ze hypocriet?

'Het punt is niet of mensen wel of niet oprecht zijn. Ik neem meteen aan 
dat ze oprecht zijn. Als mensen zeggen dat ze zich zorgen maken over het 
klimaat, zullen ze daar niet over liegen. Maar ze zijn niet zo toegewijd 
aan dat ideaal dat ze bereid zijn om persoonlijke offers te brengen.

'Kijk ook naar de raciale segregatie in steden als New York en San 
Francisco. We vertellen onszelf graag dat die de erfenis is van de in 
1880 ingevoerde Jim Crow-wetten, die rassenscheiding oplegden. Dat is 
een leugen, want die wetten werden afgeschaft in 1965 en sindsdien is 
het probleem alleen maar verergerd.

'Voor een groot deel komt dat door progressieve mensen die er alles aan 
doen om die segregatie in stand te houden. Wanneer projectontwikkelaars 
betaalbare appartementen willen bouwen, zijn het vaak de linkse 
buurtbewoners die daartegen in verzet komen. Met progressieve argumenten 
- de bouw is slecht voor het milieu, de karakteristieke identiteit van 
de wijk wordt aangetast, grote projectontwikkelaars moeten worden 
gestopt, blablabla - voorkomen ze dat armere bevolkingsgroepen in hun 
buurt komen wonen.

'Hetzelfde geldt voor onderwijs. Mijn kinderen gaan naar een openbare 
school. En als je aan mijn collega's op Columbia zou vragen of ze 
openbare scholen steunen, zal honderd procent 'ja' zeggen. Maar vraag je 
ze waar ze hun eigen kinderen naartoe sturen, dan is het antwoord: 'Naar 
een priveschool.'

'Dat is belangrijk. Veel onderzoek toont aan wat er gebeurt als arme 
kinderen met rijke leeftijdsgenootjes in de klas komen. Ze krijgen 
andere rolmodellen en bouwen cultureel kapitaal op - een manier van 
spreken, doen en denken - dat hun leven kan veranderen.

'Er zijn dus praktische dingen die ze makkelijk kunnen doen om de 
situatie voor arme kinderen te verbeteren. Niets staat ze in de weg, 
niet de Republikeinen, niet Jeff Bezos, niet 'stelselmatig racisme'. 
Toch doen ze het niet. Want stel dat hun kind door zo'n school een halve 
procent minder kans maakt om op Harvard te komen, of stel dat het in een 
verkeerde vriendengroep terechtkomt.

'Ze zijn bereid om tien- tot twintigduizend dollar per jaar te betalen 
om te voorkomen dat hun kind tussen de arme en gekleurde kinderen komt 
te zitten. Met als gevolg dat die laatsten opgesloten blijven in scholen 
zonder sociaal kapitaal.

'Dus ja, ze geven om sociale rechtvaardigheid, ze stemmen ook op een 
partij die dat nastreeft, maar ze geven er niet genoeg om, om zelf ook 
maar een miniem risico te nemen.

'De levensstijl van veel linkse mensen wordt ook mogelijk gemaakt door 
de sociale ongelijkheid die ze zo zeggen te verafschuwen. Hun 
Uber-chauffeurs, pakketjesbezorgers of schoonmakers zijn vaak uitgebuite 
arbeidskrachten.'

U hekelt de Black Lives Matter-demonstranten in de Upper West Side ook 
omdat ze geen oog hadden voor de noden van zwarte daklozen die recht 
voor ze stonden. Maar als iedereen eerst de noden van zijn directe 
omgeving moet lenigen, komen weinigen nog toe aan de strijd voor 
stelselmatige verandering.

'Wie pleit voor stelselmatige verandering, doet er goed aan eerst de 
eigen omgeving op orde te krijgen. Weinigen kan het iets schelen wat 
linkse mensen uit New York of Californie vinden. Daar heerst namelijk 
veel armoede, dakloosheid en segregatie. Iemand uit Montana denkt: 
'Iemand uit Manhattan gaat mij vertellen hoe ik moet leven? Kijk naar je 
eigen gemeenschap!' En dat lijkt me een heel logische reactie.

'Een ander probleem is dat linkse activisten niet luisteren naar de 
mensen die ze zeggen te willen helpen. Bij de Black Lives 
Matter-demonstraties pleitten hoogopgeleide mensen ervoor om de politie 
af te schaffen. Wie de moeite had genomen om te vragen of ze dit in de 
armere wijken ook een goed idee vinden, had gehoord dat dat niet het 
geval was. Ja, daar zijn problemen met politiegeweld, maar daar zijn nog 
veel meer problemen met criminaliteit, waarvoor die agenten hard nodig 
zijn.

'Er waren ook andere, verstandiger doelstellingen. De beweging wilde dat 
de politie minder zwarte mensen doodschoot en dat de reclassering van 
gevangenen verbeterde. Maar om dat voor elkaar te krijgen, moet je 
praten met non-profits, de politie, met justitie, met gevangenissen. 
Deden ze dat? Nee. Ze zwaaiden met borden.'

Om bewustzijn te creeren.

'Zoals ik net al zei, is dat niet mogelijk in een wijk waar dat 
bewustzijn al is. Maar linkse mensen preken graag voor eigen parochie.'

Waarom?

'In sommige linkse kringen heerst een mentaliteit die neerkomt op: als 
andere mensen zich bij onze beweging aansluiten, is dat prima, zolang ze 
maar precies zo praten en denken als wij. Je moet Latinx zeggen in 
plaats van Latino, terwijl maar 3 procent van de Latino's die term zelf 
gebruikt.

'Dit kon je ook al zien bij Occupy Wall Street. Bij die beweging gold de 
Progressive Stack, een reeks regels die bepaalde wie wanneer mocht 
spreken. Mensen die queer, gekleurd of gehandicapt waren, kregen als 
eerste het woord. En er golden allerlei voorschriften: je mocht niet 
klappen of roepen, maar moest met je vingers knippen om instemming te 
tonen.

'Stel nu dat je een havenarbeider bent. Je hoort over een protest tegen 
belastingontwijking van de rijken, wil meedoen, maar als je daar iets 
wil zeggen, krijg je te horen: 'Ho ho, even wachten vriend. Jij bent een 
cisgender, heteroseksuele, witte man. Volgens onze regels moet je 
wachten tot alle anderen hebben gesproken.' Om je heen beginnen mensen 
vervolgens met hun vingers te knippen omdat ze het goed vinden dat je 
het zwijgen wordt opgelegd.

'Dan denk je toch: wat is dit? Je vertrekt, komt nooit meer terug - en 
gaat die mensen haten.

'Progressieve mensen vervreemden zich van de arbeidersklasse. Dat zie je 
duidelijk terug in de verkiezingsdata. De afgelopen tien jaar zijn 
steeds meer arbeiders, moslims en andere religieuze minderheden op de 
Republikeinen gaan stemmen. Rijke mensen bewegen juist naar de 
Democraten. En ook in Frankrijk en grote delen van West-Europa stemmen 
nog maar nauwelijks arbeiders op arbeiderspartijen.'

Dit geldt ook voor Nederland. Volgens peiler Ipsos stemde bij de 
verkiezingen van vorige week 19 procent van de praktisch opgeleiden op 
de PVV en 5 procent op GroenLinks-PvdA. Bij de theoretisch opgeleiden 
koos 16 procent voor GroenLinks-PvdA en 6 procent voor PVV.

Sinds 2021 is de laatste awokening over zijn hoogtepunt heen, zegt 
Al-Gharbi. Er worden minder krantenartikelen gewijd aan 'woke 
onderwerpen' als klimaatverandering, er worden minder sprekers op 
universiteiten gecanceld en bedrijven doen minder aan diversiteit en 
inclusie.

Volgens Al-Gharbi hangt dat samen met de verbeterde economische 
omstandigheden, waardoor er voldoende goede banen te vergeven zijn. Ook 
de tweede termijn van president Donald Trump, die bedrijven en 
overheidsorganisaties onder druk zet om diversiteitsinitiatieven stop te 
zetten, heeft daaraan bijgedragen.

Tijdens de laatste awokening is in de Verenigde Staten het homohuwelijk 
gelegaliseerd, maar volgens Al-Gharbi is dat niet te danken aan de 
woke-beweging. 'Een meerderheid van het land was al voorstander van het 
homohuwelijk voor 2011, voordat de awokening was begonnen. Daarna zijn 
Amerikanen overigens negatiever over lhbti-onderwerpen gaan denken. Dat 
komt weer door de anti-wokebeweging.'

Ook de echte armen hebben niets aan de awokening gehad, zegt Al-Gharbi. 
'Een massale herverdeling van kapitaal van de rijken naar de armen heeft 
niet plaatsgevonden. Ook bij de andere awokenings is dat niet gebeurd. 
In de jaren zestig boekte de burgerrechtenbeweging de belangrijkste 
overwinningen voordat de tweede awokening was begonnen - en stagneerde 
daarna. Het vermogensverschil tussen zwarte en witte Amerikanen was in 
2016 groter dan in 1968.

'Het gangbare verhaal over de opkomst van Trump is dat die mogelijk 
wordt gemaakt door cisgender, heteroseksuele, rijke, witte mensen die 
boos zijn omdat hun privileges afbrokkelen - en proberen hun macht te 
behouden door vooruitgang van queers, niet-witte en arme mensen terug te 
draaien.

'Dat verhaal kent twee problemen. Ten eerste heeft Trump, zoals ik al 
zei, stemmen gewonnen onder laagopgeleide en gekleurde kiezers - al 
stemt die laatste groep nog overwegend Democratisch. Ten tweede is er 
nauwelijks bewijs dat er voor kansarme mensen veel is verbeterd.

'Op welke vooruitgang wordt gedoeld? Dat er nu meer vrouwen in de 
bestuursraad van de consultant McKinsey zitten? Om uberhaupt in 
aanmerking te komen voor zo'n functie moet je al een glanzende carriere 
in de consultancy achter de rug hebben - en ben je dus al miljonair. Is 
het slecht om meer kansen voor dit soort vrouwen te creeren? Nee. Maar 
wat heeft dat te maken met de groepen die echt aan de onderkant van de 
samenleving leven, met de werkelijk achtergestelde groepen? Helemaal 
niets.'

We zijn niet te woke, zegt Al-Gharbi. 'We zijn het nog nooit geweest.'

--------
(c) 2025 DPG Media B.V.