[D66] Israel is bezig het Gazaanse zorgsysteem systematisch te ontmantelen

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  15 mei 2025
Auteur: Karlijn Saris
URL:    
https://archive.ph/https://www.nrc.nl/nieuws/2025/05/15/op-het-congres-over-de-zorg-in-gaza-gaat-het-over-verwoeste-levens-en-ziekenhuizen-maar-ook-over-medische-ethiek-onafhankelijke-en-onpartijdige-hulp-bestaat-nu-niet-a4893378


Op het congres over de zorg in Gaza gaat het over verwoeste levens en
ziekenhuizen, maar ook over medische ethiek. 'Onafhankelijke en
onpartijdige hulp bestaat nu niet'
---------------------------------------------------------------------

Het universele recht op zorg staat meer dan ooit onder druk, vinden 
Nederlandse artsen die een zorgcongres voor Gaza organiseerden. Zeker nu 
geen paracetamol de grens met Gaza nog binnenkomt. 'Straffeloosheid is 
een virus dat zich snel verspreidt.'

'Honderden, misschien wel duizenden vrachtwagens vol hulpgoederen' 
passeerde fysiotherapeut Guido Versloot toen hij in januari vorig jaar 
op weg naar Gaza was. Eenmaal de grens over reden hij en zijn collega's 
van het Internationale Rode Kruis langs de markt van Rafah. Het beeld is 
Versloot sterk bijgebleven, want het verbaasde hem: op die markt in het 
zuiden van Gaza leek het dagelijks leven nog gewoon door te gaan, 
ondanks de toen drie maanden durende oorlog.

Hoe anders was dat een paar kilometer verderop in Khan Younis, in het 
Europese Ziekenhuis waar Versloot de daaropvolgende maanden zou gaan 
werken. Daar trof hij twintigduizend ontheemde Gazanen aan, terwijl er 
plek was voor achthonderd bedden. Van al die mensen herinnert hij zich 
vooral Mohamed, die zijn benen verloor tijdens een Israelisch 
bombardement. De man, een diabeet, had dringend insuline nodig. 'Maar 
dat was er niet. Nergens.'

Op het podium van het Zorgcongres Gaza in Amsterdam, ten overstaan van 
zo'n vijfhonderd artsen, verpleegkundigen en paramedici, is Versloot 
woensdag in gedachten weer even terug in dat ziekenhuis. Hij hoort 
gesnif in de zaal en breekt dan zelf ook. 'Meneer Mohamed is gestorven 
door een gebrek aan medicijnen. Medicijnen waar de vrachtwagens twee 
kilometer verderop vol mee lagen!'

Na twee maanden vertrok Versloot weer uit Gaza. Zijn dienst zat erop. De 
markt van Rafah was toen volledig verdwenen.

De fysiotherapeut werkt al zijn hele leven in conflictgebieden, maar nog 
nooit zag hij zoveel verwoesting in zo'n korte tijd. 'Dat was anderhalf 
jaar geleden. Ik kan me niet eens voorstellen hoe het er daar nu aan toe 
moet gaan.'


Glijdende schaal

Huisarts Shakib Sana is de initiatiefnemer van het Zorgcongres Gaza, 
waar onder meer Artsen zonder Grenzen, Dokters van de Wereld en het Rode 
Kruis bij betrokken zijn. 'Het recht op zorg en de medische neutraliteit 
staan wereldwijd onder druk, niet alleen in Gaza', zegt hij. In 2024 
werden in totaal 1635 aanvallen op gezondheidscentra gepleegd. Niet 
eerder kwamen wereldwijd zoveel hulpverleners om tijdens conflicten als 
in 2024: bijna duizend, en nog eens dubbel zoveel raakten gewond. Voor 
2025 staat de teller al op 699 gedode zorgverleners wereldwijd.

Tegelijkertijd is het duidelijk dat Gaza zwaar weegt op de statistieken. 
Sana: 'We kunnen er niet omheen dat het aantal aangevallen ziekenhuizen 
en omgekomen zorgverleners sinds oktober 2023 grotendeels toe te 
schrijven is aan de aanhoudende verwoesting in Gaza door het Israelische 
leger. Gaza lijkt het dieptepunt van deze glijdende schaal, waarvan de 
bodem nog altijd niet in zicht is.'


Niet veilig

Sinds het begin van de oorlog in oktober 2023 werden in Gaza meer dan 
duizend hulpverleners gedood door Israelische beschietingen en 
bombardementen, met als dieptepunt de dodelijke Israelische aanval op 
acht Palestijnse medewerkers van het Rode Kruis, zes hulpverleners van 
de burgerbescherming en een VN-medewerker op 23 maart van dit jaar.

Minder dan de helft van de ziekenhuizen in Gaza is nog operationeel en 
van de 148 ambulances rijden er momenteel nog maar 49 rond, meldden de 
Verenigde Naties op 13 mei. Buitenlandse ondersteuning voor 
eerstehulpteams is sinds het verbreken van het staakt-het-vuren op 18 
maart gehalveerd, omdat Israel deze mensen de toegang tot het gebied 
ontzegt. 'Het is er niet veilig voor zorgverleners en het werk wordt ze 
onmogelijk gemaakt', zegt Javid Abdelmoneim, een Britse arts en hoofd 
van het medisch team van Artsen zonder Grenzen in Gaza, vanaf het podium 
in Amsterdam. Sinds het begin van de oorlog verloor hij elf Palestijnse 
collega's. 'In het Al-Shifa-ziekenhuis werden de afdelingshoofden van 
bijna alle afdelingen al gedood. Van de vijf plastisch chirurgen in Gaza 
leven er drie niet meer.'

Volgens de VN werden zes ziekenhuizen en twee veldhospitalen volledig 
onbruikbaar door Israelische evacuatiebevelen. Water, voedsel, 
medicijnen, medische apparatuur: niks komt Gaza nog in, en voor hulp kan 
niemand Gaza uit. Bijna de helft van alle essentiele medicijnen is op, 
volgens het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid, en tweederde van 
alle medische hulpmiddelen, zoals operatiemateriaal. Tienduizend mensen, 
onder wie vierduizen kinderen, moeten vanwege hun gezondheid zo snel 
mogelijk uit Gaza worden geevacueerd, melden de VN, maar sinds 22 april 
kwam slechts een patient Gaza uit.

'Het afbrokkelen van gezondheidssystemen gebeurt in alle oorlogen, maar 
in Gaza is het anders', zegt Abdelmoneim, in lijn met wat ook de VN 
constateren: 'Israel is bezig het zorgsysteem systematisch te 
ontmantelen.'


Kant kiezen

Huisarts Sana heeft lang nagedacht over de naam van deze bijeenkomst, 
zegt hij achteraf. 'Het woord Gaza lijkt soms wel een besmettelijke 
ziekte, iets wat iedereen krampachtig probeert te vermijden. Noem je 
Gaza in een zin met Soedan, Haiti of Myanmar, dan is er niks aan de 
hand. Maar heb je het alleen over Gaza, dan wordt het ineens politiek.'

Het gevaar daarvan, vindt Sana, is dat hulpverleners wereldwijd, die 
weten dat in Gaza het humanitair recht door Israel met voeten wordt 
getreden, zich toch niet uitspreken, uit angst om daarmee een kant te 
kiezen. 'Maar juist wegkijken is het politiseren van het recht op zorg. 
Ervoor opkomen niet.'

Aan het einde van de dag is Sana zichtbaar ontroerd gelijkgestemden te 
hebben gevonden in de paar honderd zorgverleners die hun vrije dag 
opnamen om samen te komen. Hij snapt hoe complex het is. Dat ook zij 
allemaal onderdeel zijn van de maatschappij, en er ieder eigen 
opvattingen en overtuigingen op na houden. 'Maar Gaza mag geen voorland 
van vernietiging van internationale medisch humanitaire zorg worden. 
Daar moeten we ons als zorgverleners over uitspreken.'


Eed van Hippocrates

Het is lastig balanceren op het koord van medische neutraliteit, want 
wie zich uitspreekt voor het humanitair recht, kan het zichzelf en 
daarmee de patient extra moeilijk maken. Artsen zonder Grenzen werd eens 
uit Soedan geweerd, omdat het er bewust voor koos verslag te doen van 
verkrachtingen die er op grote schaal plaatsvonden. Het Rode Kruis doet 
zoiets per definitie niet. Toch is de organisatie woensdag aanwezig op 
het congres. Dat is bijzonder, want ook in de ogenschijnlijk eensgezinde 
zaal in Amsterdam heersen verschillende opvattingen over wat medische 
neutraliteit eigenlijk is.

Vanuit het publiek werpt iemand de vraag op hoe de zorg voor Gazanen 
eruit zou zien 'als Hamas de laatste Israelische gijzelaars vandaag nog 
vrijlaat'. Waarop de spreker - een arts die werkt in Gaza - stekelig 
reageert. 'Geen commentaar.' Een ander vraagt zich hardop af waarom 
Israelische artsen in de 'hypermoderne ziekenhuizen' aan de grens met 
Gaza niet te hulp schieten - is dat niet wat de eed van Hippocrates ze 
dicteert te doen? Als Jurriaan Penders , de voorzitter van 
artsenfederatie KNMG, op het podium een voordracht houdt over 'opereren 
vanuit politieke neutraliteit' en 'universele principes, ongeacht de 
situatie', gaan in de zaal borden omhoog. 'Wanneer breekt de KNMG met 
Israelische verenigingen?'


Straffeloosheid

'Over neutraliteit bestaan verschillende opvattingen onder collega's, 
ook binnen onze eigen organisatie, maar neutraliteit is nooit het doel 
op zich', zegt directeur Karel Hendriks van Artsen zonder Grenzen na 
afloop van het congres. Maar op dit moment, vindt Hendriks, bepaalt 
Israel wie er hulp krijgt en in welke hoeveelheden. 'Onafhankelijke en 
onpartijdige hulp bestaat nu niet in Gaza. Ook wij worden continu voor 
keuzes gesteld.'

De een spreekt zich het liefst helemaal niet uit, doet de stethoscoop om 
en gaat aan het werk. De ander eist meer actie vanuit politiek Den Haag. 
'Nederland had de voorvechter van het humanitair recht moeten zijn, maar 
het blijft stil', aldus Hendriks. 'Straffeloosheid is een virus dat zich 
snel verspreidt.'

--------
(c) 2025 Mediahuis