[D66] EU legt noodscenario's klaar voor Trump-II

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[De EuroUnie is natuurlijk doodsbang dat er een einde komt aan de oorlog 
in Ukraine - want dan heeft ze haar immers verloren]

Bron:   Volkskrant
Datum:  15 januari 2025
Auteur: Marc Peeperkorn
URL:    
https://archive.ph/https://www.volkskrant.nl/buitenland/eu-legt-noodscenario-s-klaar-voor-trump-ii-zo-goed-mogelijk-voorbereid-op-een-onvoorspelbare-man~bd768bc0/


EU legt noodscenario's klaar voor Trump-II: 'Zo goed mogelijk
voorbereid op een onvoorspelbare man'
-------------------------------------------------------------
De EU houdt haar adem in nu Donald Trump terugkeert in het Witte Huis. 
Noodscenario's liggen klaar, maar niet voor alles. Vooral defensie is 
grotendeels onontgonnen terrein.

'We hopen op het beste, maar houden rekening met het slechtste.' Met 
deze boodschap praat de EU zichzelf moed in nu Donald Trump komende 
maandag opnieuw het Witte Huis betreedt.

De verbale salvo's die de 47ste president van de VS de afgelopen weken 
afvuurde, stellen allerminst gerust. Er staat veel op het spel voor de 
EU. Haar veiligheid - zonder VS is het Navo-scherm een vergiet - en haar 
welvaart: de EU en de VS zijn elkaars grootste handelspartners.

Het was dus geen toeval dat Bjorn Seibert, de rechterhand van Europese 
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, begin januari Washington 
bezocht en twee dagen lang non-stop met leden van het Trump-team sprak. 
Op zoek, net als de rest van de wereld, naar wat Trump echt wil. En naar 
wie hij echt luistert, als er al zo iemand bestaat.


Tegenstander verwarren

Trumps grilligheid is volgens EU-ambtenaren deels karakterologisch, maar 
ook tactisch: verwar je tegenstander zodanig dat die het initiatief niet 
kan pakken. Als een bokser die om zijn opponent heen danst.

Die bokser voelt zich sterker dan ooit. Trump heeft een meerderheid in 
de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Hij waant zich onoverwinnelijk 
nu de meeste rechtszaken tegen hem op niets zijn uitgedraaid.

'Trump kan van alles doen', zegt een EU-ambtenaar. 'Maar welke move hij 
gaat maken? We zijn zo goed als mogelijk voorbereid op een 
onvoorspelbare man.'


Handel

Afgelopen zomer zette Von der Leyen al een speciale 'taskforce 
Amerikaanse verkiezingen' op, om de economische gevolgen in kaart te 
brengen van de 'Bidenomics' van Joe Biden en het 'Make America Great 
Again' van Trump.

Geen overbodige luxe, gezien de grote handelsstromen. In 2023 
exporteerde de EU voor ruim 500 miljard euro aan goederen naar de VS, de 
import bedroeg bijna 350 miljard euro. De export van Europese diensten 
was goed voor ruim 290 miljard euro, de import voor bijna 400 miljard 
euro. De twee blokken investeerden over en weer circa 2.500 miljard euro 
in elkaars economieen.

Trump klaagt sinds zijn eerste periode als president (2017-2021) over 
het handelsoverschot van de EU. Hij zegt nu nog luider dat dit moet 
veranderen: Europeanen moeten meer Amerikaanse producten kopen. Gebeurt 
dat niet, dan dreigt Trump met forse importtarieven voor Europese 
producten.


Vergeldingsplannen

De taskforce heeft, in nauw overleg met de EU-landen, verschillende 
scenario's opgesteld. Van scenario's waarin de soep niet zo heet wordt 
gegeten als die wordt opgediend tot zeer gedetailleerde plannen over 
welke tegenmaatregelen mogelijk zijn als een tarievenoorlog losbarst. De 
EU kiest dan voor heffingen die de VS economisch en politiek pijn doen, 
zoals op whisky en Harley Davidsons.

Een deel van dit werk was al gedaan toen Trump in 2018 de import van 
Europees staal en aluminium trof met een heffing. De vergeldingsplannen 
worden in Brussel achter slot en grendel bewaard.

De hoop in Brussel is dat Trump in het Witte Huis pragmatischer is dan 
hij de afgelopen maanden overkwam. EU-ambtenaren wijzen erop dat 
toenmalig Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker de staalheffing van 
tafel kreeg met de belofte meer sojabonen van de VS te kopen, iets wat 
de EU sowieso van plan was. Junckers opvolger Von der Leyen liet onlangs 
weten meer vloeibaar gas van de VS te willen, wat Europa hard nodig 
heeft. Niemand is uit op een handelsoorlog, verzekeren EU-ambtenaren.

Mocht die er toch komen, dan biedt dit onverwachte kansen voor het 
handelsakkoord tussen de EU en de Latijns-Amerikaanse Mercosur-landen. 
Die overeenkomst is na twintig jaar onderhandelen eindelijk klaar, maar 
stuit onder meer in Nederland en Frankrijk op forse politieke weerstand. 
Die kan snel verdwijnen als de export naar Amerika krimpt.


Veiligheid

Dan de Europese veiligheid, een open zenuw bij uitstek. De Navo drijft 
op de VS en twijfel over die ultieme veiligheidsgarantie leidt tot grote 
onrust in de Europese hoofdsteden. En tot schuldbesef, want ook hier zet 
Trump-II voort waar Trump-I mee begon: de EU moet meer betalen voor haar 
veiligheid.

'Waarom gaat er zo veel Amerikaans belastinggeld naar Oekraine?', kreeg 
Seibert te horen in Washington. En waarom voldoen Spanje, Italie en 
Belgie nog steeds niet aan hun Navo-verplichting om minimaal 2 procent 
van hun bruto binnenlands product aan defensie te besteden?

Koren op de molen van Trump, die inmiddels roept dat de Navo-norm naar 5 
procent moet. Hij suggereert dat wie niet genoeg betaalt, geen 
bescherming verdient. Dezelfde Trump vindt dat Canada (Navo-lid) en 
Groenland (van Navo-lid Denemarken) eigenlijk bij de VS moeten worden 
ingelijfd.


Oekraine

De testcase is de hulp voor Oekraine: draait Trump de geldkraan naar 
Kyiv dicht? Stopt hij met wapenleveranties? Vraagt hij de EU een groter 
deel van de militaire steun op te hoesten, het liefst via de aankoop van 
Amerikaanse wapens? Ook hierover wordt achter de schermen in Brussel 
nagedacht, maar deze scenario's zijn naar verluidt aanzienlijk minder 
uitgewerkt dan die voor de handel.

Problematisch voor de EU is dat de eigen militaire industrie simpelweg 
te beperkt is. Het duurt jaren voordat er nieuwe fabrieken voor munitie, 
tanks en raketten zijn gebouwd.

Het besef dat er iets moet gebeuren, is wel ingedaald bij de EU. 
Afgelopen jaar zijn de defensie-uitgaven van de meeste lidstaten fors 
gestegen. Die lijn doortrekken naar 3 procent voor Navo-landen stuit 
evenwel op budgettaire grenzen. Laat staan naar 5 procent.

Op 3 februari komen de Europese regeringsleiders bijeen voor een 
'retraite' over defensie, een naam waaruit niet direct urgentie spreekt. 
Navo-baas Mark Rutte, die eerder pleitte voor fors meer 
defensie-uitgaven, is uitgenodigd voor de lunch, de Britse premier Keir 
Starmer voor het diner.

Het doel is nagaan welke wapens en technologieen nodig zijn en hoe die 
gefinancierd kunnen worden. De benodigde honderden miljarden euro's 
zullen grotendeels van de lidstaten moeten komen; de EU koopt geen 
wapens. Het huidige EU-budget voor defensie (circa 1 miljard euro per 
jaar) is vooral voor onderzoek en meer samenwerking. Dat budget fors 
verhogen via gezamenlijke leningen is vooralsnog een taboe voor 
Nederland en Duitsland.


Niet escaleren

'We hebben geen panklaar antwoord op alle acties van Trump, alleen op de 
meest waarschijnlijke', zegt de betrokken EU-ambtenaar. Dat geldt echter 
alleen voor de handel. Voor defensie zijn er hooguit aanzetten tot een 
scenario.

Andere terreinen zijn nog onontgonnen. Wat doet de EU als Trump op 
verzoek van Meta en X de strijd aangaat met Brussel over de Europese 
dienstenrichtlijn? Wat doet de EU als de VS uit 
Wereldgezondheidsorganisatie WHO stapt? Of de financiering van de VN 
afknijpt?

Waar de Russische president Vladimir Poetin en diens Chinese collega Xi 
Jinping met hun acties de EU-landen verenigen, is Trump als geen ander 
in staat er verdeeldheid te zaaien. De relatie tussen Berlijn en 
Washington is traditioneel aanzienlijk hechter dan die tussen Parijs en 
Washington. Een ontketende Trump kan evenwel uniformerend werken. Het 
enthousiasme van VS-fans als Polen, Letland, Estland, Litouwen en 
Denemarken is de laatste tijd bekoeld.

Blijf kalm, is het devies van diplomaten. Niet escaleren, Trump zal 
altijd brutaler zijn. Maar ook niet als een verschrikt konijn naar zijn 
gele kuif blijven staren. De laatste vier jaar van Trump als president 
zijn pas net begonnen.

--------
(c) 2025 DPG Media B.V.