[D66] Commissie oordeelt snoeihard: Nederland is juridisch verplicht Israel aan te pakken

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  4 augustus 2025
Auteur: Christoph Schmidt
URL:    
https://www.trouw.nl/poltiek/commissie-oordeelt-snoeihard-nederland-is-juridisch-verplicht-israel-aan-te-pakken~b34c407a/
Ref:    Debat, 7 augustus 2025, 14:00-18:00,
         
https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2025A05685
         
https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2025A05696


Commissie oordeelt snoeihard: Nederland is juridisch verplicht Israel
aan te pakken
---------------------------------------------------------------------
Eigen ambtenaren raadden minister Veldkamp aan om een adviescommissie in 
te schakelen over Israel en Gaza, maar die deed dat niet. Nu ligt dat 
advies er alsnog.

Politiek gezien vliegen de meningen en de emoties in het debat rond 
Israel en Gaza alle kanten op - dat zal ook donderdag weer blijken, 
tijdens een ingelast Tweede Kamerdebat. Maar in juridisch opzicht is het 
glashelder. Nederland moet meer doen om Israel in toom te houden en de 
genocide in Gaza te helpen stoppen. Doet het dat niet, dan zal het land 
uiteindelijk medeaansprakelijk zijn voor die genocide.

Die vaststelling, waarover volkenrechtelijke experts het al een tijdje 
eens zijn, is maandag nog eens snoeihard op papier gezet door de 
Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV), een 
onafhankelijk adviesorgaan van regering en parlement.


Nederland heeft een 'inspanningsverplichting'

Alle 153 landen die het Genocideverdrag uit 1948 onderschrijven, hebben 
een 'inspanningsverplichting' om een dreigende genocide te voorkomen, 
ook als die nog niet wettelijk is vastgesteld. In het geval van Gaza en 
Israel geldt die verplichting nog sterker voor Nederland, juist vanwege 
de warme banden die er van oudsher met Israel bestaan, zo valt op te 
maken uit het CAVV-advies.

Dat is in algemene termen gesteld en noemt geen specifiek geval. Alleen 
de voetnoten verwijzen naar stukken over Israel en Gaza.

De commissie heeft het advies op eigen initiatief geschreven. Pikant is 
dat minister Caspar Veldkamp van Buitenlandse Zaken de CAVV niet heeft 
ingeschakeld, ook al drukte zijn dienst Juridische Zaken hem in april op 
het hart om dat wel te doen. Dat bleek uit een interne nota die het 
ministerie een maand geleden openbaar maakte. 'De CAVV heeft deze 
aanvraag niet van de minister ontvangen', stelt de commissie.


Een reeks concrete maatregelen

De adviseurs willen naar eigen zeggen een einde maken aan 'de juridische 
onduidelijkheid die bestaat in het politieke en maatschappelijke debat 
over deze (inspannings)verplichting, zoals vastgelegd in het 
Genocideverdrag'. Ze noemen een reeks concrete maatregelen die een land 
kan nemen en die Nederland tot nu toe heeft nagelaten, ondanks de 
verslechterde humanitaire situatie in de Gazastrook.

In januari vorig jaar kwam het Internationaal Gerechtshof tot het 
tussentijdse oordeel dat er op z'n minst een genocide dreigde in Gaza. 
Alleen al die voorlopige uitspraak verplicht de ondertekenaars van het 
Genocideverdrag volgens juristen tot een uiterste inspanning.

'Indien diplomatieke inspanningen, voor en achter de schermen, niet 
effectief blijken, vereist de verplichting ter voorkoming van genocide 
een koerswijziging en het verhogen van diplomatieke druk', zo luidt het 
CAVV-advies.

Vorige week besloot Veldkamp tot een inreisverbod voor twee 
extremistische Israelische ministers en het ontbieden van de Israelische 
ambassadeur. 'Een sterkere variant hiervan is het terugroepen van de 
eigen ambassadeur voor consultaties', schrijft de CAVV.


Weigeren van wapens

De commissie somt als mogelijke andere maatregelen op: 'Het invoeren of 
verscherpen van visumvereisten, het intrekken van overvliegrechten, het 
niet toekennen van overheidscontracten, inreisbeperkingen of -verboden 
voor bepaalde individuen, het weigeren wapens of ander militair 
materiaal te leveren, het ontmoedigen van investeringen in de 
betreffende staat (bijvoorbeeld door geen consulaire bijstand te 
verlenen aan bedrijven die in die staat investeren), of het opschorten 
van een verdrag (bijvoorbeeld als het verdrag een mensenrechtenclausule 
bevat).'

Dat laatste verwijst naar het EU-Israel-associatieakkoord. Veldkamp 
heeft vorige week gepleit voor opschorting van het handelsdeel daarvan, 
maar breed draagvlak daarvoor binnen de EU is er niet.


Israel net zo behandelen als de rest

Optrekken met andere landen vergroot de kans van slagen bij pogingen om 
een genocide te voorkomen, maar dat ontslaat individuele landen niet van 
de plicht 'om te handelen, ook als een land niet de capaciteit heeft om, 
alleen handelend, een genocide te voorkomen'. Grof vertaald: landen 
mogen zich niet verschuilen achter gezamenlijk optreden in EU-, VN- of 
ander verband. Ze moeten zelf hun best doen.

'Tot slot wijst de CAVV op het belang van consistentie. Staten dienen 
zich in vergelijkbare situaties op vergelijkbare wijze uit te spreken en 
op te treden.' Ook hier is de boodschap impliciet: bij een (dreigende) 
genocide moet Israel net zo worden behandeld als andere landen.

'Het kabinet bestudeert het advies, werkt aan een inhoudelijke reactie 
en zal deze aan de Tweede Kamer versturen', aldus een woordvoerder van 
Buitenlandse Zaken.

Donderdag keert de vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken terug van 
zomerreces voor een debat over Gaza, met Veldkamp.

--------
(c) 2025 DPG Media B.V.