[D66] Column: Plasterk over 58 jaar D66

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Telegraaf
Datum:  24 oktober 2024
Auteur: Ronald Plasterk
URL:    
https://archive.ph/https://www.telegraaf.nl/watuzegt/928800365/wie-denkt-het-volk-wel-dat-het-is
Opm:    Plasterk is terug als columnist - surf naar,
         https://www.telegraaf.nl/watuzegt/columns


Wie denkt het volk wel dat het is?
----------------------------------

Het dagblad De Tijd schreef op 25 oktober 1966 (vandaag exact 58 jaar 
geleden): 'De nieuwe politieke partij-in-oprichting Democraten '66 zou 
men op gezag van zijn voorzitter, de Amsterdamse journalist H.A.F.M.O. 
van Mierlo, kunnen noemen: een progressieve volkspartij, niet dogmatisch 
(socialistisch) maar pragmatisch. Meer zeggenschap van de burgers in 
alle openbare bestuurslichamen van hoog tot laag staat bij D'66 daarbij 
centraal. Aldus het voorlopige bestuur van de partij gisteren tijdens 
een bijeenkomst in Krasnapolsky.' In een 'Appel' aan iedere Nederlander 
werd gesproken van 'ernstige devaluatie van onze democratie', en gepleit 
voor 'radicale democratisering: de kiezer bepaalt beleid en kiest 
degenen die het beleid uitvoeren'.

Bij de formatie van het tweede paarse kabinet in 1998 zette D66 zwaar in 
op de democratische 'kroonjuwelen', waaronder het referendum. Dat 
strandde in de Eerste Kamer in de Nacht van Wiegel, wat leidde tot een 
kabinetscrisis.


Referenda invoeren

Inmiddels is de situatie compleet omgekeerd. De standpunten van het volk 
bleken niet die van D66 te zijn. Dat was eigenlijk al gesignaleerd in 
1966 in hetzelfde krantenartikel in De Tijd: 'De overgrote meerderheid 
van de sympathisanten zijn vooralsnog mensen met zogenaamde middelbare 
functies, studenten, academici en mensen die leiding geven.'

Er is dus een partij opgericht met als centrale doelstelling om directe 
democratie in te voeren: de direct gekozen burgemeester, referenda. 
Tegelijk werd in de loop van de jaren duidelijk dat je als groepje 
Amsterdamse journalisten wel een partij kunt oprichten, maar dat je er 
in een democratie niet zeker van kunt zijn dat de opvattingen die je 
opschrijft die van de burgers zijn.

De hele keuze voor 'bestuurlijke vernieuwing' is welbeschouwd een poging 
om weg te blijven van inhoudelijke vraagstukken. Er zijn in de politiek 
diverse assen: economisch links versus rechts, cultureel conservatief 
versus progressief, internationalistisch versus nationalistisch. Zodra 
je positie kiest, verlies je kiezers. Daarom hield D66 zich inhoudelijk 
op de vlakte. Zoals Kaag dat later treffend uitdrukte als 
D66-doelstelling: 'het juiste doen!' Daar kan niemand het mee oneens 
zijn, maar het is inhoudelijk leeg. Om toch profiel te krijgen maak je 
dan een groot punt van de vorm: bestuurlijke vernieuwing. Een 'keurige' 
maar niet dappere keuze.


Duurzaam menstrueren?

De werkelijkheid is dat de politiek gaat over keuzes. Je ontkomt er niet 
aan. Wat bleek: de studentikoze progressieve Amsterdamse journalisten 
van D66 doen het goed bij andere studentikoze Amsterdamse journalisten 
(nog steeds, denk aan de NPO) maar verder eigenlijk nergens.

De burgers willen immigratie beperken, zijn tegen het vullen van land en 
zee met windmolens en zijn voor kernenergie, willen Israel beschermen 
tegen Hamas, en moeten lachen om de recente plannen van het Amsterdamse 
stadsbestuur om een cursus 'duurzaam menstrueren' te subsidieren (ik 
verzin het niet!).
   
https://archive.ph/https://www.telegraaf.nl/nieuws/791830653/amsterdam-steekt-ruim-80-000-euro-in-duurzaam-menstrueren-en-zelf-zeep-maken-in-zero-waste-week#:~:text=2%20kmKlantenservice-,Amsterdam%20steekt%20ruim%2080.000%20euro%20in%20duurzaam%20menstrueren%20en%20zelf,in%20%27zero%20waste%27-week&text=Amsterdam%20-%20Van%20herbruikbaar%20maandverband%20tot,trekt%20ze%2088.500%20euro%20uit.

Wat doe je dan met je radicale democratie? Toenmalig D66-leider 
Alexander Pechtold verwoordde het mooi: 'de democratische kroonjuwelen 
worden voortaan onder de toonbank verkocht'.

Anders gesteld: het volk moet zich erbuiten houden, wij bepalen wat goed 
voor ze is. Politici die luisteren naar het volk worden door D66 (en de 
aan hun verbonden journalisten) steevast aangeduid als 'populisten'. Het 
begrip 'volksvertegenwoordiger' vindt D66 al populistisch. Wie denkt het 
volk wel dat het is? Een vergelijkbare verschuiving zie je overigens bij 
de Partij van de Arbeid, versterkt door de in gang gezette fusie met 
GroenLinks.

Een recent onderzoek van Maurice de Hond maakt deze ommezwaai heel 
duidelijk. De Hond peilde de opvattingen van het electoraat van 
partijen, en vergeleek die met een peiling van twintig jaar geleden.


Direct gekozen

Op de vraag 'bent u voor of tegen referenda' zei in 2004 88% van de 
D66-kiezers 'ja' en in 2024 nog maar 38%. Bent u voor de direct verkozen 
Minister-President? In 2004 zei 89% van de D66-kiezers 'ja', nu 38%. Bij 
GL/PvdA hetzelfde: in 2004 was 88% voor referenda, nu nog 32%. Gekozen 
Minister-President; in 2004 71% voor, nu 22%. De kiezers van VVD en CDA 
vertonen hetzelfde patroon. De gevestigde orde, waar D66 volop toe 
behoort, is tegen bestuurlijke vernieuwing.

De ironie is dat de kiezers van partijen die door D66 steevast als 
populistisch worden aangeduid het oorspronkelijke D66-standpunt hebben. 
PVV'ers steunen directe democratie: in 2004 92%, nu 91%; bij BBB is de 
steun ook hoog: 83%.

In lijn met de opvatting van D66 dat de Nederlandse burger zo min 
mogelijk invloed moet hebben op het beleid, is het antwoord op de vraag 
naar steun voor Europese integratie: in 2004 was bij D66 33% van de 
kiezers daar positief over, nu 91%! Bij BBB en PVV is men er juist 
kritisch op met 16% en 15%.

58 jaar na Krasnapolsky is D66 tegen meer democratie en voor het 
verplaatsen van macht naar Europa. Dat is een 'ernstige devaluatie van 
onze democratie', in de woorden van het Appel van 1966.

--------
(c) 2024 Mediahuis