[D66] Excuses Ombudsman NRC Handelsblad: Het wangedrag van de Maccabi-fans kwam pas laat in het volle licht te staan

Sat Nov 16 20:22:24 CET 2024

Bron:   NRC Handelblad
         Ombudsman
Datum:  15 november 2024
Auteur: Arjen Fortuin
URL:    
https://archive.ph/https://www.nrc.nl/nieuws/2024/11/15/het-wangedrag-van-de-maccabi-fans-kwam-pas-laat-in-het-volle-licht-te-staan-a4873299
Ref:    Oud-hoogleraren UvA gaan aangifte doen tegen voetbalsupporters
         Maccabi Tel Aviv om spreekkoren.
         De twee zijn oud-hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies
         Johannes Houwink ten Cate en oud-hoogleraar migratiestudies
         en jurist Ulli Jessurun d'Oliveira. Houwink ten Cate is
         tevens verbonden aan het NIOD Instituut voor Oorlogs- Holocaust
         en Genocidestudies, Jessurun d'Oliveira is oud-lid van het
         Landelijk Bureau Racismebestrijding.

https://archive.ph/https://www.nrc.nl/nieuws/2024/11/15/oud-hoogleraren-uva-gaan-aangifte-doen-tegen-voetbalsupporters-maccabi-tel-aviv-om-spreekkoren-a4873261

Het wangedrag van de Maccabi-fans kwam pas laat in het volle licht te 
staan
---------------------------------------------------------------------------

Ik zal er geen gewoonte van maken om deze rubriek in het bed van de 
ombudsman te laten beginnen, maar toch. Vorige week vrijdag meldde de 
wekkerradio in hoog tempo dat de Israelische regering van plan was 
vliegtuigen naar Nederland te sturen om Israelische burgers in 
veiligheid te brengen, dat Geert Wilders het over een pogrom in 
Amsterdam had gehad en het aftreden van de burgemeester van Amsterdam 
eiste, dat de Nederlandse regering het geweld tegen Joden ten strengste 
veroordeelde. Maar ik moest lang luisteren voordat duidelijk was wat er 
precies was voorgevallen – en nu een week later weten we het nog steeds 
niet.

De rellen in Amsterdam waren behalve een reeks angstaanjagende 
geweldsuitbarstingen op straat, ook een extreem voorbeeld van de nieuwe 
politieke orde. De opinies (of duidingen, of manipulaties) van de 
politici hadden in massieve vorm hun weg gevonden in de media; de 
journalistiek stond voor de taak om achteraf de feiten onder de meningen 
vandaan te trekken. Intussen waren de uitspraken van internationale 
politici nieuwsfeiten op zichzelf.

Zestienjarige YouTuber

Het achterhalen van de gebeurtenissen op straat bleek een moeilijk 
karwei, waar ook NRC niet ongeschonden uit kwam. Met name op zondag en 
maandag zwol de lezerskritiek aan, naar aanleiding van een artikel over 
de zestienjarige YouTuber Benjamin Buit van het kanaal Bender, die 
donderdagnacht verslag deed van hoe supporters van Maccabi Tel Aviv, 
terug op het Centraal Station na de wedstrijd tegen Ajax, zich 
bewapenden met stokken en mensen aanvielen. Lezers zagen er een 
correctie in van de eerdere NRC-berichtgeving waarin de meeste aandacht 
uitging naar de ook door de krant als antisemitisch gekwalificeerde 
aanvallen op Israelische supporters. Waarom lezen wij nu pas uitgebreid 
over dit wangedrag, vroegen ze zich af. En waarom moet NRC zich beroepen 
op het werk van een jonge YouTuber? Een lezer stuurde boos een 
screenshot van Google Maps mee, met wandelroutes van de NRC-redactie op 
het Rokin naar de Paleisstraat, waar de hooligans over de schreef zouden 
zijn gegaan: vijf minuten via de Dam, zes minuten via de Sint 
Luciensteeg.

Terechte vragen, die ook op de redactie werden gesteld. Vaak gingen ze 
samen met kritiek op het Commentaar in de zaterdagkrant (Beschamende 
nacht van antisemitisch geweld vraagt om grondig onderzoek, 9/11) waarin 
het gedrag van de Maccabi-supporters slechts een bijrol vervulde.

Eerst de vraag waarom NRC niet zelf op straat was, donderdagnacht. Al 
aan het begin van de week was gesignaleerd dat de aanwezigheid van de 
Maccabi-fans risico’s met zich mee bracht die verder gingen dan de 
gebruikelijke confrontaties tussen supportersgroepen. Besloten werd een 
reportage te maken over de situatie op straat rondom de wedstrijd. 
Verslaggever Andreas Kouwenhoven was donderdagmiddag op de Dam en 
registreerde de animositeit tussen de Israelische fans en 
pro-Palestijnse jongeren. Hij reisde door naar de Arena, waar de Mobiele 
Eenheid charges uitvoerde. Toen om negen uur de wedstrijd was begonnen, 
schreef hij zijn verhaal, een reportage waarin veel elementen van het 
naderende onheil al te onderscheiden waren.

Kouwenhoven had, zegt hij nu, niet de indruk dat er na de wedstrijd nog 
meer te gebeuren stond. De groep was door de charges uit elkaar gevallen 
en hij zag demonstranten vertrekken uit het stadiongebied. Bij de Arena 
was het ook na de wedstrijd – een aantal NRC’ers zat in hun vrije tijd 
in het stadion – relatief rustig. De voetbalwedstrijd werd gezien als de 
afsluiting van een rumoerige dag, terwijl het slechts een onderbreking 
bleek te zijn. Zo is achteraf duidelijk dat NRC beter af was geweest als 
iemand de terugkomst van de Maccabi-fans in het centrum had gevolgd. 
Maar ja, na middernacht is de redactie leeg: het nieuws wordt gevolgd 
door een journalist met piketdienst, meestal een correspondent in een 
tijdzone waarin het op dat moment dag is. Donderdag doorbrak niemand de 
(stilzwijgende) consensus dat er geen aanleiding was voor een speciale 
nachtmaatregel – helaas.

Vrijdagochtend ging een grote groep redacteuren aan het werk om te 
reconstrueren wat er ’s nachts was gebeurd, waarbij de nadruk 
begrijpelijkerwijs lag op de meldingen van aanvallen op Israeliers. 
Actuele ontwikkelingen werden verzameld in een liveblog. Verslaggevers 
trokken naar Schiphol en naar hotels om ooggetuigen te spreken te 
krijgen. Tegelijkertijd poogde de redactie in Amsterdam orde te scheppen 
in de enorme hoeveelheid beweringen en beeldmateriaal op sociale media. 
In de massa materiaal zaten ook oude filmpjes, beelden die helemaal niet 
in Amsterdam waren gemaakt en video’s waarop moeilijk te bepalen was wie 
wie was – ook materiaal dat een grote rol speelde in de beeldvorming. 
Als je niet zeker bent van de context, zeggen beelden vaak verrassend 
weinig.

De persconferentie

Een belangrijk houvast voor de redactie werd de persconferentie van de 
politie en de Amsterdamse burgemeester Halsema. Zij sprak rond het 
middaguur over antisemitisch geweld van jongeren op scooters die 
kriskras door de stad waren gereden en Maccabi-fans hadden aangevallen. 
Zij begreep, zei ze, dat het de herinnering aan pogroms terugbracht. Op 
de redactie was de consensus dat Halsema – denkelijk de functionaris met 
de beste informatiepositie – zulke zware woorden niet zou gebruiken als 
daar geen feitelijke basis voor was.

Haar woorden speelden ook een rol in de totstandkoming van het 
hoofdredactioneel commentaar. Hoewel er nog geen helder beeld was van 
wat er was voorgevallen, gaf hier de doorslag dat het vreemd zou zijn om 
geen commentaar te publiceren over een Nederlandse kwestie die inmiddels 
wereldnieuws was. Achteraf werd terecht geconcludeerd dat het beter was 
geweest als de tekst nadrukkelijker had aangegeven wat op het moment van 
schrijven nog onduidelijk was.

Vrijdagmiddag schreef Hans Steketee het werk van 24 redacteuren aaneen 
in een tijdlijn voor de zaterdageditie. Daarin staat veel, ook het een 
en ander over wangedrag van Maccabi-supporters. Maar precies over die 
cruciale uren na middernacht bleek weinig zeker; daarvoor was de 
persconferentie van Halsema nog steeds de voornaamste bron. Dat er in 
het intro van het artikel en in de (aanvankelijke) online-kop zonder 
voorbehoud over antisemitisch geweld werd gesproken, was voor twee 
mensen reden om hun naam uit de lijst auteurs te laten schrappen.

De YouTube-beelden van Bender hadden Steketee niet bereikt. Die werden 
vrijdagavond opgepikt door verslaggever Jamila Meischke. Zij had 
zondagsdienst en uiteindelijk werd besloten dat zij er dan een 
uitgebreider verhaal over zou maken. Dat kwam zondagavond online, op een 
moment dat ook in andere media de blik werd gericht op de Israelische 
fans als daders en niet louter als slachtoffer.
Intussen was op zaterdag een organisatorische zwakte gebleken. Voor een 
aantal deel- en vervolgonderwerpen waren wel plannen gemaakt, maar 
zonder harde afspraken over wie die snel zou uitvoeren. Maandag kwam een 
nog altijd lopende stroom nieuwe verhalen op gang.

De lessen

De lessen zijn deels van organisatorische aard (en werden ook op de 
redactie al getrokken): stel bij onvoorspelbare gebeurtenissen – zoals 
straatrellen – expliciet de vraag of alles echt voorbij is; wees alerter 
op signalen uit omgevingen die bij het traditioneel institutiegerichte 
NRC nogal eens onder de radar blijven; wees geduldig; maak lezers in 
onoverzichtelijke situaties duidelijk wat we nog niet weten (en soms ook 
wat we naar het rijk der fabelen hebben verwezen).

De ingewikkeldste les vloeit voort uit het politieke tijdperk waarin we 
nu leven en waarin verschillende actoren voor de feiten uit een dominant 
beeld presenteren. Dat noopt niet alleen tot factchecken, maar ook tot 
bezinning over wat de relevante vragen zijn. In dit geval was het 
onderzoeken van de berichten over ernstig antisemitisch geweld een 
logische prioriteit.

Maar de vraag naar de daden van de Maccabi-fans bleef te lang op de 
achtergrond. Daarbij speelde, zo bleek op de redactie, ook de vrees mee 
dat het nadrukkelijker inbrengen van dat perspectief gezien kon worden 
gezien als het relativeren van het geweld van de jongeren op scooters. 
Die angst is begrijpelijk in een gepolariseerde maatschappij, maar het 
is ook een angst waartegen de journalistiek zich met hand en tand moet 
verzetten. Uiteindelijk moeten alle elementen van het verhaal worden 
verteld, altijd.

--------
(c) 2024 Mediahuis