[D66] Interview: EuroLijsttrekker D66 Gerben-Jan Gerbrandy

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  23 mei 2024
Auteur: Maartje Bakke
URL:    
https://www.volkskrant.nl/politiek/gerben-jan-gerbrandy-van-d66-we-hebben-allang-een-federaal-europa~b2094f494/


Gerben-Jan Gerbrandy van D66: 'We hebben allang een federaal Europa'
--------------------------------------------------------------------
Gerben-Jan Gerbrandy is lijsttrekker bij de Europese verkiezingen namens 
D66.

Op 6 juni gaat Nederland, als eerste van de EU-lidstaten, naar de 
stembus om een nieuw Europees Parlement te kiezen. De Volkskrant 
interviewt de lijsttrekkers van verschillende partijen, vandaag 
aflevering 3: Gerben-Jan Gerbrandy van D66.

Het partijkantoor is haast incognito. Geen vlag aan de gevel, zelfs geen 
verkiezingsposters op de ramen. Alsof niemand mag weten dat hier, in het 
centrum van Den Haag, het landelijk bureau van D66 zit.

'Normaal hangt die vlag er wel', zegt Gerben-Jan Gebrandy. 'Geen idee 
waarom die is weggehaald. Misschien is het in deze tijd niet zo'n goed 
idee om zichtbaar te zijn.'

Het zegt iets over de stemming in het land. Dezelfde ochtend is het 
akkoord gepresenteerd van de meest rechtse regeringscoalitie ooit. 
Progressieve partijen zoals D66 zitten in de verdrukking.

Toch is Gerbrandy, als lijsttrekker van het van oudsher pro-Europese 
D66, hoopvol over de komende verkiezingen. 'De gemiddelde Nederlander is 
de afgelopen jaren veel positiever gaan denken over Europa.' Hij wijst 
op de inkoop van vaccins tijdens de coronapandemie, op de weigering nog 
langer olie en gas uit Rusland af te nemen: steeds trokken de Europese 
landen samen op.

'Er is meer respect voor de manier waarop Europa dit soort dingen doet. 
Bovendien staat Poetin nu aan de grens van de Europese Unie. Dat gevaar 
kunnen we alleen met elkaar tegenhouden, en daarvoor hebben we een heel 
sterk Europa nodig.'


Uw voorganger Sophie in 't Veld was vier keer D66-lijsttrekker in 
Europa. Nu heeft ze de partij de rug toegekeerd, naar eigen zeggen omdat 
het Europagevoel 'sleets en werktuigelijk' is geworden. Herkent u dat?

'Nee. Onze Europa-woordvoerder Jan Paternotte is uitermate pro-Europees, 
zeer uitgesproken. Salima Belhaj heeft een prachtige notitie geschreven 
over Europese defensie. We hadden in januari nog een speciaal congres 
over Europa, waar Rob Jetten een volledig Europees verhaal heeft 
gehouden. Dus ik ben het niet met Sophie eens.'


Voorheen sprak D66 in het verkiezingsprogramma volop over een federaal 
Europa en een politieke unie. Nu zijn die termen niet meer te vinden.

'Ik vind dat altijd een wat grappige discussie. We hebben allang een 
federaal Europa. Er zijn ontzettend veel beleidsterreinen met 
meerderheidsbesluitvorming. Dat is volgens mij de definitie van 
federaal. Een politieke unie hebben we ook allang. Kijk naar de 
besluiten over Oekraine, over de natuurherstelwet (waarin staat dat er 
herstelmaatregelen moeten komen voor natuurgebieden in slechte staat, 
red.). Politieker kan je het bijna niet krijgen.'


Tegelijkertijd boekt D66 weinig vooruitgang met het hervormen van de 
Europese democratie. Uw partij pleit al jaren voor minder veto's van de 
lidstaten, voor internationale kieslijsten, de bevoegdheid van het 
parlement om individuele Eurocommissarissen weg te sturen.

'Ja, het is natuurlijk een schande dat Poetin nu aan de stadspoorten van 
Charkiv staat, omdat Europa maandenlang vertraging heeft opgelopen bij 
het geven van steun aan Oekraine. Hoe kon dat? Omdat Orban dat in zijn 
eentje kon tegenhouden. Daarom moeten we af van die veto's.'


Rusland rukt inderdaad op. Waar ligt wat u betreft de grens van de hulp 
aan Oekraine? Emmanuel Macron, wiens partij in dezelfde fractie zit als 
de uwe, legde laatst de optie op tafel om soldaten naar het front te 
sturen.

'Ik begrijp wat Macron daarmee heeft willen zeggen, namelijk dat wij 
uiteindelijk overal toe bereid zijn, om Oekraine te steunen in het 
verdedigen van de Europese waarden. Want het is evident dat deze strijd 
gaat om waarden: vrijheid, democratie, mensenrechten, enzovoorts. Daar 
heeft Poetin een broertje dood aan. Oekraine is juist al enkele jaren 
bezig steeds meer die kant op te gaan. Daarom ziet Poetin dat land als 
een grote bedreiging.

'Of het nu verstandig is om al te praten over boots on the ground, dat 
weet ik niet. We hebben moeite genoeg om wapens te sturen, dus laten we 
daar vooralsnog op focussen.'


U vindt dat de EU moet streven naar een Oekraiens EU-lidmaatschap binnen 
tien jaar. Waarom is dat voor u zo duidelijk?


'Het allerbelangrijkste is de veiligheid. Wij gaan Europa alleen maar 
veilig houden als we landen als Oekraine onderdeel laten uitmaken van de 
Europese Unie. Hetzelfde geldt voor de Balkan. Je moet er niet aan 
denken dat Rusland of China daar zo'n invloed heeft dat het een soort 
gezwel binnen Europa wordt.

'Het is cruciaal dat de EU zich nu uitbreidt. We moeten 
kandidaat-lidstaten helpen te voldoen aan alle eisen, vooral de 
belangrijkste dingen van democratie, rechtsstaat, juridisch stelsel, 
corruptie, vrije media, maar ook de kracht van de economie. En dan 
moeten sommige landen misschien een of twee jaar extra krijgen om alle 
EU-wetgeving in nationale wetgeving om te zetten. De uitbreiding van de 
EU is altijd een politiek proces geweest, niet een administratief 
proces.'


Er zijn momenteel negen kandidaat-lidstaten. Gaat de EU de komende vijf 
jaar groeien?

'Ja, dat lijkt mij wel. De geopolitieke omstandigheden dwingen ons haast 
te maken.'


Stel, de EU wordt uitgebreid en de veto's worden afgeschaft. Wie 
garandeert dan dat de Nederlandse stem nog wordt gehoord? De afgelopen 
jaren tekende Nederland een aantal keer luidruchtig protest aan, 
bijvoorbeeld als lid van de 'vrekkige vier' die geen extra geld naar 
armere EU-lidstaten wilden sturen.

'Ook bij meerderheidsbesluitvorming is verzet mogelijk. Zie de 
natuurherstelwet, daar is geen sprake van een veto, maar de tegenstem 
van Nederland is toch effectief.

'We kunnen niet met veto's alles maar blijven ophouden. Tegenwoordig 
moeten besluiten heel snel genomen worden: reagerend op Poetin, 
reagerend op China, maar ook reagerend op Joe Biden en zijn Inflation 
Reduction Act met 370 miljard dollar voor groene technologie. Immers, 
hoe meer duurzame energie, hoe lager de energiekosten worden, en hoe 
krachtiger de economie. De huidige besluitvorming in de EU is veel te 
traag. Dan loop je achter de feiten aan.

'Stel dat Donald Trump de Amerikaanse verkiezingen wint en hij zich 
volledig terugtrekt uit de Navo. Dan gaan we met een Europa van veto's 
never nooit een vuist maken.

'Daarnaast leiden veto's ertoe dat het aanpakken van rotte appels niet 
lukt. We hebben met Polen grote problemen gehad op democratisch gebied. 
En met Hongarije ook, nog steeds. Op dat terrein hoeven landen maar met 
z'n tweeen te zijn om maatregelen tegen te gaan. Dat moet niet kunnen.'


Gerben-Jan Gerbrandy (56), een ver familielid van oorlogspremier Pieter 
Sjoerds Gerbrandy, groeide op in Den Haag en studeerde bestuurskunde in 
Leiden. Hij maakte carriere binnen D66 en was van 2009 en 2019 al eens 
lid van het Europees parlement. Sinds 2021 is Gerbrandy als voorzitter 
van de Nationale Agenda Laadinfrastructuur bezig meer laadpalen voor 
elektrische voertuigen in Nederland te krijgen.

De D66-politicus formuleert helder, kalm, zonder uitweidingen. Met een 
blik op D66-voorouders Jan Terlouw, Els Borst en Hans van Mierlo, die op 
een levensgrote foto aan de muur hangen: 'Wat mij in deze partij altijd 
enorm heeft aangetrokken - zeker bij Van Mierlo, maar ook bij Terlouw - 
is dat je niet alles zeker weet. Je kunt soms je twijfel uiten.'


Waarom wilt u terugkeren in het Europees Parlement?

'De directe aanleiding is het onderuithalen van de natuurherstelwet. 
Toen dat gebeurde, ging er een mes door mijn hart. Ik ben de zoon van 
twee biologen. Van huis uit heb ik meegekregen dat de natuur prachtig is 
en een grote verwondering, maar ook heel kwetsbaar. Die kwetsbaarheid 
wordt steeds evidenter. Ook in Nederland, waar we al dertig, veertig 
jaar een mestprobleem hebben.

'Eindelijk zouden we door Europa gedwongen worden om die problemen 
fundamenteel aan te pakken. En dan verzint het Nederlandse parlement 
weer allerlei trucs om eronderuit te komen. Toen dacht ik: dit is zo 
belangrijk, ik moet terug naar de politieke arena. In de tien jaar dat 
ik in Brussel zat heb ik ontzettend veel aan natuur en biodiversiteit 
gedaan.'


D66 was al voor de natuurherstelwet. Wat denkt u extra te kunnen doen?

'Wat mij in die tien jaar die ik in het Europees parlement zat gelukt 
is, is om de liberale fractie (waar D66 deel van uitmaakt, red.) veel 
groener te maken. De focus daarop is de afgelopen jaren veel minder 
geweest bij D66. Dat wil ik weer terughalen. De liberale fractie is 
belangrijk in het Europees parlement, een kingmaker tussen links en 
rechts.'


Als natuur en milieu zo'n belangrijk onderwerp voor u is, past u dan 
niet beter bij GroenLinks-PvdA?

'Nee, dat denk ik niet. In veel van wat GroenLinks-PvdA zegt kan ik me 
vinden, maar ik ben eerder bereid compromissen te sluiten. Bij de Green 
Deal, bijvoorbeeld, neemt GroenLinks-PvdA meer afstand van het 
bedrijfsleven. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat die maatschappelijke 
opdracht zo groot is dat de publieke sector dat niet als enige kan 
doen.'


In het verkiezingsprogramma van D66 staat dat er nieuwe arbeidsmigranten 
van buiten de EU moeten komen - en dat terwijl migratie een heikel punt 
is.

'Ja, daarom willen wij een ander soort arbeidsmigranten, en in aantal 
ook veel minder. Nu zijn er in Nederland ontzettend veel laagbetaalde 
banen voor laagopgeleide mensen, in distributiecentra, transport, 
slachterijen. Een handvol mensen wordt heel rijk van dat werk, maar de 
gemiddelde Nederlander heeft er geen profijt van. We moeten veel beter 
kiezen hoe onze economie eruit moet zien: met hoger opgeleide en beter 
betaalde mensen.'


Heeft migratie niet het draagvlak voor de EU ondergraven? In armere 
landen blijven hele gebieden ontvolkt achter, in rijkere landen brengen 
arbeidsmigranten een gevoel van vervreemding teweeg. Intussen is 
migratie een van de belangrijke redenen voor de opkomst van 
radicaal-rechtse partijen.

'Als je migranten van alles de schuld geeft, gaan mensen dat op een 
gegeven moment geloven. In Nederland richten politici zich vaak op 
asielzoekers, terwijl asielmigratie maar 10 procent uitmaakt van de 
mensen die naar Nederland komen.

'Dezelfde mensen die tegen migranten zijn, willen ook dat alles 
betaalbaar is in de supermarkt, die willen pakketjes snel thuis laten 
afleveren, die willen goedkoop vlees. Die dingen gaan niet samen.'


Misschien vinden ze een omgeving met mensen die dezelfde taal spreken en 
dezelfde achtergrond hebben toch belangrijker dan snel pakketjes 
ontvangen?

'Dat weet ik niet. Die vraag wordt nooit gesteld in opiniepeilingen.'


Ursula von der Leyen wil door als voorzitter van de Europese Commissie 
en hengelt naar radicaal-rechts. Kan dat samengaan met steun van de 
liberalen?

'Dat ligt heel moeilijk. Von der Leyen heeft een Yesilgozje uitgehaald 
door de deur open te zetten voor de neofascisten van Meloni en de 
rechtsextremisten van Vox in Spanje. Ze sluit niet uit dat ze deals wil 
maken met extreem-rechts. En dat terwijl extreem-rechts - wat mij 
betreft een van de grootste bedreigingen voor Europa - pas een deuk in 
een pakje boter kan slaan als ze wordt gesteund door andere 
conservatieve partijen.

'De liberalen hebben in maart nog een resolutie aangenomen waarin staat 
dat ze nooit en te nimmer samenwerken met extreem-rechts. Dus als Von 
der Leyen deals wil gaan sluiten met extreem-rechts, dan niet met ons. 
Ook geen deelakkoorden voor bepaalde onderwerpen.'


Kan de VVD, als ze straks regeert met de PVV, nog bij de liberale 
fractie blijven?

'We hebben niet voor niks unaniem geconstateerd dat samenwerken met 
extreem-rechts door een liberaal gewoon niet gedaan wordt. Dus daar 
zullen we nog een heel pittige discussie over voeren.'

--------
(c) 2024 DPG Media B.V.