[D66] Vertrouwen in wetenschap geanalyseerd

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Universiteit van Amsterdam / Folia
Datum:  25 april 2025 / 2 mei 2024
Auteur: Sija van den Beukel
URL:    
https://www.folia.nl/nl/wetenschap/161693/vertrouwen-in-wetenschap-wel-in-neurowetenschappers-minder-in-politicologen


Vertrouwen in wetenschap? Wel in neurowetenschappers, minder in
politicologen
---------------------------------------------------------------

Mensen hebben meer vertrouwen in neurowetenschappers en virologen dan in 
economen en politicologen, blijkt uit onderzoek van UvA-psychologen. En 
ook meteorologen en voedselwetenschappers scoren niet zo hoog. 'Een 
weersvoorspelling is natuurlijk lastig om te maken en op langere termijn 
niet zo betrouwbaar.'

UvA-psychologen publiceerden de resultaten van het onderzoek in vakblad 
PLOS ONE. Hoe zijn de verschillen tussen de wetenschappers te verklaren? 
Folia vroeg het aan promovendus en eerste auteur Vukasin Gligoric.
   
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0299621
   
https://journals.plos.org/plosone/article/figure?id=10.1371/journal.pone.0299621.t001


Vertrouwen in de wetenschap verschilt per wetenschappers. Toch geen 
verrassing?

'Nee, maar het was niet eerder aangetoond. Het meeste onderzoek naar 
vertrouwen in de wetenschap gooit alle wetenschappers op een hoop 
terwijl men wel degelijk onderscheid maakt tussen wetenschappers. Zo 
denken mensen dat neurowetenschappers competenter zijn dan sociologen en 
dat marinebiologen warmer en integerder zijn dan andere wetenschappers. 
Wij wilden onderzoeken of deze verschillen ook van toepassing waren voor 
vertrouwen. In de studie onderscheiden we 45 typen wetenschappers en 
vroegen we aan bijna drieduizend Amerikanen om hun vertrouwen per type 
wetenschapper aan te geven van een schaal van 1 op 7.'


Epidemiologen, virologen, medisch onderzoekers, immunologen, milieu- en 
datawetenschappers scoren hoog, terwijl economen en politicologen juist 
laag scoren op vertrouwen. Hoe kun je dat verklaren?

'Misschien is het goed om eerst te vertellen dat de verschillen in 
vertrouwen tussen wetenschappers niet zo groot zijn en dat alle 
wetenschappers vrij hoog scoorden. Bovendien verschilt de mate van 
vertrouwen meer per deelnemer dan per wetenschapper: deelnemers die 
weinig vertrouwen hadden in een type wetenschapper, hadden ook minder 
vertrouwen in andere typen.'

'Wat opviel is dat politicologen en economen op het minst vertrouwen 
konden rekenen. Dat heeft waarschijnlijk te maken met stereotypen over 
onderzoekers en politieke ideologie: ik denk dat mensen over het 
algemeen niet blij zijn met het huidige politieke- en economische 
systeem en dat draagt ook niet bij aan het vertrouwen.'


Welke invloed had corona op het vertrouwen in de wetenschap?

'Dat verschilde per land, in sommige landen, zoals de Verenigde Staten, 
Frankrijk en Italie nam het vertrouwen in de wetenschappers juist af, 
terwijl in andere landen het vertrouwen juist toenam. Ik denk dat dat 
samenhangt met hoe de overheid omging met de input van wetenschappers. 
Maar er zijn geen drastische veranderingen te zien. Tijdens covid werden 
onderzoekers zowel vereerd als helden en als mikpunt gezien voor 
doodsbedreigingen. Wel kan het zo zijn dat virologen en medisch 
onderzoekers in dit onderzoek uit 2022 iets positiever uit de bus 
kwamen, omdat corona nog vers in het geheugen stond.'


Daarnaast is het vertrouwen in meteorologen en voedselwetenschappers ook 
lager dan gemiddeld, blijkt uit het onderzoek.

'Dat is speculeren, maar weersvoorspelling is natuurlijk lastig om te 
maken en op langere termijn niet zo betrouwbaar. En voor 
voedselwetenschappers zou het te maken kunnen hebben met genetisch 
gemodificeerd voedsel (GMOs), het minst vertrouwde domein van de 
wetenschap. Mensen hebben daar sterke meningen over.'


Wat zijn belangrijke voorspellers van vertrouwen?

'We hebben naar vier eigenschappen gekeken die belangrijk zijn in hoe 
mensen naar andere groepen kijken. Competentie (intelligentie en 
vaardigheid), assertiviteit (doorzettingsvermogen), moraliteit (eerlijk, 
integer) en warmte (vriendelijk, extravert). Vertrouw je wetenschappers 
omdat ze eerlijk zijn? Of slim? Of integer? We ontdekten dat moraliteit 
de belangrijkste voorspeller was, gevolgd door competentie.'


En verschilt dat ook per wetenschapper?

'Ja, moraliteit is in het bijzonder belangrijk voor wetenschappers die 
werken aan gepolariseerde onderwerpen zoals klimaatverandering en 
corona. Het publiek vertrouwt klimaatwetenschappers en virologen pas als 
ze eerlijk en integer overkomen. Voor archeologen speelt moraliteit als 
voorspeller voor vertrouwen een veel kleinere rol.'


Wat kan een wetenschapper doen om moralistisch over te komen?

'Mensen wantrouwen onderzoekers die in commerciele bedrijven werken of 
een eigen bedrijf hebben. Onderzoek laat ook zien dat 
belangenverstrengeling minder betrouwbare onderzoeksresultaten oplevert. 
Klimaatactivisme kan juist helpen om moraliteit te verhogen: doordat 
onderzoekers zich uitspreken tegen bedrijven die de wereld vervuilen. 
Algemener, als je als wetenschapper de kapitalistische structuren 
bestrijdt word je gezien als moralistischer. Al hangt dat ook af van de 
politieke voorkeur van de deelnemers: zo hebben de conservatieven minder 
vertrouwen in onderzoekers dan progressieven.'


Wat kunnen we nu met deze resultaten?

'Ik denk dat onderzoek meer inzicht geeft in vertrouwen in de wetenschap 
en wetenschappers van handvaten voorziet om meer publiek steun te 
krijgen en betrouwbaarder over te komen. Uiteindelijk hebben we het 
vertrouwen in de wetenschap nodig om wetenschappers in de positie te 
brengen om maatschappelijke problemen op te kunnen lossen.'

--------
(c) 2024 UvA