[D66] Interview: Van Dissel (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #1011)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemen Dagblad
Datum:  27 december 2024
Auteur: Niels Klaassen
URL:    
https://archive.ph/https://www.ad.nl/politiek/we-mogen-corona-vergeten-van-jaap-van-dissel-maar-moeten-er-wel-van-leren-bij-cholera-duurde-dat-te-lang~add4e006/
Ref:    Ook vandaag in de media: Coaitiepartijen laten duizenden
         slachtoffers van Van Dissel in de kou staan - Ze stoppen
         onderzoek naar Post-Covid en veroordelen de lijders ervan
         tot levenslang,
         
https://nos.nl/artikel/2549727-klinieken-voor-kinderen-met-long-covid-open-politiek-mist-kans-om-meer-te-doen


We mogen corona vergeten van Jaap van Dissel, maar moeten er
wel van leren: 'Bij cholera duurde dat te lang'
------------------------------------------------------------

Als corona-BN'er stond Jaap van Dissel in het oog van de storm. Eerst 
kon hij amper wat fout doen, daarna waren er bedreigingen. Dit jaar ging 
Van Dissel met pensioen. Hoe kijkt hij terug op zijn eigen rol, in 
aanloop naar vijf jaar na de corona-uitbraak? 'We hadden in Nederland 17 
miljoen virologen', zegt hij in dit interview.

Jaap van Dissel (67) is niet snel van zijn stuk te brengen. Maar op zijn 
afscheidsreceptie bij het RIVM krijgt hij het op een moment te kwaad, in 
de feesttent op het terrein van het rijksinstituut in Bilthoven.

Dat gebeurt niet als collega's hem in het zonnetje zetten, ook niet als 
Mark Rutte en Hugo de Jonge opdraven als verrassingsact voor een 
speciale corona-persconferentie. En ook niet als Van Dissel benoemd 
wordt tot commandeur in de Orde van Oranje-Nassau.

Pas als Van Dissel in zijn eigen praatje benadrukt dat hij nu alle lof 
krijgt toegezwaaid terwijl de coronabestrijding een collectieve 
prestatie was, komen er tranen. 'Ik krijg veel eer, daar voel ik me erg 
ongemakkelijk bij', zegt Van Dissel op het podium, die donderdagmiddag 
in april, terwijl hij wat langzamer spreekt. 'Maar alles... hebben we 
toch samen gedaan...' Na een paar keer slikken herpakt de coronadokter 
zich. Terugblikkend zegt Van Dissel: 'Wat ik mooi vond, ontroerend ook, 
is het besef dat we als Outbreak Management Team en de groep daar omheen 
bij elkaar zijn gebleven, al die tijd. Het knetterde geregeld, maar tot 
het einde werkten we als collectief samen, in andere landen ging dat wel 
anders soms.'

In het jaar van zijn pensionering - en in aanloop naar vijf jaar na de 
corona-uitbraak - spreekt deze site met Van Dissel over zijn werk 
tijdens de coronacrisis. Het gesprek is op zijn verzoek in het 
Rijksmuseum Boerhaave in Leiden. Van Dissel kent de weg. Het 
wetenschapsmuseum over de beroemde Leidse arts/wetenschapper Boerhaave 
bevat een collectie met onder meer oude kijkers - Van Dissel is zelf 
fervent sterrenkijker -, medische instrumenten en anatomisch 
lesmateriaal. In een van de zalen wijst Van Dissel op het vierluik De 
vier gedaantes van een arts. Die 17de-eeuwse schilderijen tonen hoe 
patienten hun geneesheer zien, achtereenvolgens als Jezus, als reddende 
engel, als mens en ten slotte als duivel. Zeer herkenbaar voor Van 
Dissel.


U weet hoe dat voelt: in de eerste weken na de corona-uitbraak was u 
zo'n beetje heilig. Maar dat veranderde al snel, met uiteindelijk 
bedreigingen.

'Die eerste weken waren heel intens. Je weet als deskundige dat 
lockdownmaatregelen een effect gaan hebben, maar het duurt natuurlijk 
even voordat je dat terugziet in dalende cijfers. Tot dat gebeurt is er 
veel politieke druk om meer maatregelen te nemen. Maar toen het eenmaal 
lukte om de virusverspreiding te remmen, groeide juist de kritiek dat we 
te veel deden. We hadden in Nederland 17 miljoen virologen, mensen 
hebben persoonlijke belangen. En dat is ook logisch, het raakt iedereen 
en dan wordt het complexer. Tot aan bedreigingen toe. Maar de 
dreigementen kosten energie die je liever voor de bestrijding gebruikt.'


In kleine kring had u aan het begin al gezegd: 'Uiteindelijk gaat onze 
kop eraf. Maar laten we er professioneel gezien ook een beetje van 
genieten'. Is dat gelukt?

'Als deskundige is het natuurlijk een bizar interessante periode, omdat 
je meemaakt hoe zo'n virus zich over de aardbol beweegt. Het virus 
domweg van de aarde krijgen was onmogelijk, dus dan is het steeds 
schipperen tussen maatregelen nemen en weer afschalen. Maar het duurde 
natuurlijk lang. Erg lang. Al die virusvarianten volgden elkaar op, 
steeds striktere maatregelen waren nodig, ook omdat de naleving afnam. 
Dus dan zeg je tegen elkaar bij een nieuwe opleving: begint het nu weer 
opnieuw? Het moet toch een keer ophouden, dit houden we niet vol met z'n 
allen. Maar we hadden geen keuze.'


U loopt in het museum anoniem rond. Zijn mensen u alweer een beetje 
vergeten?

'Vaak zie je wel een blik van herkenning. Of mensen je meteen plaatsen, 
weet ik niet. Ze kunnen ook denken: he, is dat niet mijn 
belastingadviseur? Corona ligt alweer zo ver achter ons.'


De corona-herdenking werd al een keer uitgesteld, bij het ministerie van 
Volksgezondheid werd er bijna weer bezuinigd op maatregelen tegen een 
volgende pandemie. Het land wil door. Hebt u dat zelf ook?

'Natuurlijk, maar dan moet je je wel afvragen of je genoeg lessen trekt. 
We hadden vroeger in Nederland drie cholera-uitbraken nodig om te 
beseffen dat schoon drinkwater en hygiene essentieel zijn. Dat was een 
harde les, want daaraan overleden echt aanmerkelijk meer mensen dan aan 
het coronavirus. Maar hoe langer zo'n pandemie geleden is, hoe meer de 
herinnering afneemt aan hoe heftig het was. Er zijn andere problemen. En 
de politiek kan iedere euro maar een keer uitgeven. Maar het zou echt 
jammer zijn als we de verbeteringen daardoor niet doorvoeren.'


Van Dissel vindt niet dat hij zelf grote fouten heeft gemaakt bij de 
crisisaanpak, met de kennis en omstandigheden van toen. Drie 
OVV-rapporten zijn er geschreven met kritische noten over de 
coronabestrijding en de rol van de voorzitter van het Outbreak 
Management Team (OMT). Zo zou Van Dissel met zijn mondkapjeskritiek die 
preventiemaatregel hebben ondermijnd. Ook had hij te veel petten op, 
stelt de OVV, als corona-adviseur op het podium en belangrijkste 
coronafluisteraar in de politieke achterkamertjes. En bij 
patientengroepen van mensen met langdurige coronaklachten klinkt de 
kritiek dat de bestrijders weinig rekening hielden met langdurige 
problemen rond long covid.

Van Dissel wil er weinig van weten. 'Ik wil helemaal niet defensief 
reageren, want er staan een heleboel nuttige dingen in de rapporten. 
Maar de argumentatie moet wel kloppen. Zo is er kritiek dat we de 
avondklok invoerden zonder te weten wat het effect zou zijn. Dat hebben 
we destijds wel duidelijk aangegeven: we verwachten dat het aantal 
contactmomenten met een aantal procentpunten afneemt, inclusief de 
onzekerheidsmarges die daarbij horen. En het mondkapje: ik werk al 
veertig jaar met mondneusmaskers in het ziekenhuis. In sommige situaties 
kan het nuttig en effectief zijn, en soms minder.'

Op de afscheidsreceptie eerder dit jaar klinkt louter lof voor Van 
Dissel, 'de stem van de rede in een kakofonie van meningen'. Maar die 
middag toont ook een andere kant van Van Dissel, voor het publiek vooral 
de nuchtere en ietwat stroeve wetenschapper. In de tent hier steken 
collega's de draak met het mondkapgedoe. Premier Mark Rutte grapt 
tijdens de coronapersconferentie dat hij nog even overwoog om Van Dissel 
vandaag Het Gouden Mondkapje te overhandigen. 'Maar we wisten eigenlijk 
meteen dat je die niet zou gaan dragen.' Gelach in de tent. De Jonge 
verklapt dat ook Van Dissel niet altijd de aandacht erbij kon houden 
tijdens een van die 39 (!) zondagen van overleg in het Haagse Catshuis, 
en dan soms de Formule I-race op zijn iPad keek.

En de politici verbazen zich over Van Dissels voorbereiding op grote 
persconferenties. De tot in de puntjes voorbereide speeches van Rutte en 
De Jonge gingen door vele handen. Die van Van Dissel bestond uit enkele 
sleutelwoorden, gekrabbeld op een stapeltje papieren, de hoeken van de 
bladzijdes opgekruld. Miljoenen mensen zouden naar zo'n persconferentie 
kijken, maar Van Dissels vocabulaire bleef academisch: 'parabolische 
baan, aerosolen, asymptomatische besmetting'. Rutte herinnert zich een 
persconferentie in april 2020: 'Jaap vroeg me na afloop: was ik 
duidelijk? Ik zeg 'nou nee. Maar dat geeft helemaal niks'. Thuis vroegen 
de mensen elkaar: wat zei die man naast Rutte nou? 'Dat de scholen weer 
opengaan!''


Kunnen we bijna vijf jaar na de start de eindbalans opmaken? We weten 
hoeveel mensen gestorven zijn door corona, maar anderen hebben mentale 
problemen, long covid speelt, de vaccinatiegraad daalt.

'Zo'n eindbalans is lastig. Een pandemie heeft talloze bijeffecten, 
direct en ook nu. Tijdens de crisis was er minder verkeer op de weg, 
minder fijnstof en ook minder hartinfarcten, andere infectieziekten 
waren onderdrukt. Al kwam een deel daarna in het eerste jaar juist weer 
heftiger terug. De vaccinatiegraad daalt nu wat, mogelijk heeft dat te 
maken met de aandacht voor de coronavaccins. Thuiswerken is veel meer 
ingeburgerd, dat betekent iets voor het welzijn van veel mensen met 
gezinnen. Maar de grote negatieve effecten van schoolsluitingen zijn ook 
duidelijk geworden, ik denk dat je voortaan zulke sluitingen echt moet 
voorkomen.'


U werd het mikpunt van complotdenkers en moest beveiligd worden. Wat 
deed dat met u?

'Als je bewaking hebt, kan je natuurlijk niet even naar de Albert Heijn 
of een rondje fietsen. Het beperkt je enorm. Dat geeft een naar gevoel, 
natuurlijk omdat je het ook onterecht vindt. Maar je hebt je daar bij 
neer te leggen, het is tijdelijk en ik heb nooit gedacht: ik stop ermee. 
Ik heb ook veel van de e-mails, brieven en haatberichten bewaard. 
Misschien is het op een gegeven moment goed voor het Nationaal Archief, 
het geeft een tijdsbeeld.'


In hoeverre hielp uw hobby, sterrenkijken, om te ontspannen tijdens de 
crisisaanpak?

'Dat helpt. Ik heb thuis een aantal kijkers, vanuit de tuin heb je op 
een heldere nacht een mooi beeld. Als je naar de planeten en sterren 
kijkt, ga je terug in de tijd, je kijkt naar licht dat al lang geleden 
uitgezonden is. Dus wat je ziet is soms al miljoenen jaren geleden 
gebeurd, een tijdmachine. Dat relativeert alles in het hier en nu.'


En wat doet de gepensioneerde dokter Van Dissel nu de hele dag?

'Ik ben verlost van het in de spits op en neer reizen naar Bilthoven. Ik 
begeleid promovendi, er lopen wetenschappelijke onderzoeken waaraan ik 
meewerk. Of ik de ontwikkelingen van het coronavirus nog volg? Ja hoor, 
ik kijk wekelijks op de website van het RIVM. De situatie is nu rustig, 
gelukkig.'

--------
(c) 2024 DPG Media BV