[D66] Column: Rechtse partijen worden steeds linkser

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  8 september 2023
Auteur: Thijs Broer
URL:    https://www.vn.nl/rechtse-partijen-steeds-linkser/


Rechtse partijen worden steeds linkser
--------------------------------------

De ene na de andere rechtse partij bekommert zich opeens om linkse 
thema's, schrijft Thijs Broer, van gratis OV tot steun voor de werkende 
armen. Maar krijgen de linkse partijen daarmee ook gelijk?

Eind augustus kwam Wybren van Haga met een opmerkelijke verklaring. 
'Gratis OV is geen socialisme,' meldde hij pardoes via Twitter. 'Het is 
tijd dat de overheid er voor iedereen is.' Pardon? De voorman van BVNL, 
die ooit uit de VVD werd gegooid, zijn heil zocht bij Forum voor 
Democratie en zich vervolgens afsplitste om het rechtse 
splinterpartijtje voor hardwerkende ondernemers op te richten, was 
opeens voor gratis OV, een links thema par excellence? Hoe ongerijmd die 
wending was (zij het dat ervoor betaald moet worden uit het 
Klimaatfonds), werd nog eens extra onderstreept door Van Haga's 
bezwering dat gratis OV natuurlijk geen socialisme is.

Het was een teken aan de wand: de afgelopen tijd wordt het ene na het 
andere linkse thema door rechtse partijen omarmd. Het begon al enige 
jaren geleden toen Geert Wilders van de PVV, voordien nog 
rechts-liberaal voorstander van een kleine overheid en lage belastingen, 
opeens pleitte voor grootschalige investeringen in de ouderenzorg. Na 
het uitbreken van de energiecrisis, de aanhoudende berichten over de 
kaalslag in de zorg en het groeiende legioen werkende armen, ging de ene 
na de andere partij om. Het CDA bekommert zich in het kielzog van de BBB 
plots om de verschraling van de publieke voorzieningen op het 
platteland, waar buslijnen, bibliotheken en zwembaden de afgelopen 
decennia mede door toedoen van diezelfde partij in rap tempo zijn 
verdwenen, CDA-afsplitser Pieter Omtzigt maakte 'bestaanszekerheid' tot 
een van de speerpunten van zijn nieuwe partij, D66 herontdekte de 
laatste jaren haar oorsprong als sociaal-liberale partij ('Laat iedereen 
vrij, maar niemand vallen'), en zelfs de VVD, voorheen nog kampioen van 
een kleine overheid, marktwerking en verlaging van de belastingen, 
maakte in het nieuwe verkiezingsprogramma een ruk naar wat voorheen nog 
als links werd beschouwd.


GELIJK HEBBEN, GELIJK KRIJGEN

Ulko Jonker becijferde in het FD dat het woord 'marktwerking' in het 
VVD-programma nul keer voorkomt en het woord 'overheid' maar liefst 94 
keer, en dat er maar liefst 315 keer iets 'moet'. Onder Mark Rutte stond 
de zelfredzaamheid van de burger nog voorop bij de VVD, nu klinkt het 
dat de 'werkende armen' moeten worden ondersteund: de mensen dus die er 
zelfs met twee oproepbanen nauwelijks is slagen hun huur te betalen - 
een direct gevolg van de flexibilisering van de arbeidsmarkt waar juist 
de VVD zich vele jaren sterk voor maakte. 'Mensen die hard werken en 
nauwelijks kunnen rondkomen, dat zal ik nooit accepteren,' verklaarde 
Dilan Yeşilgoz, ooit nog lid van de Socialistische Partij, daags na haar 
verkiezing tot VVD-lijsttrekker.

Intussen is de SP - de enige partij die zich de afgelopen decennia 
onvermoeibaar hard maakte voor precies die publieke voorzieningen waar 
de rechtse partijen zich nu opeens om zeggen te bekommeren, van de 
ouderzorg en het OV tot inkomenssteun voor de armen - in de laatste 
peiling van 1Vandaag weggezakt naar een treurige drie zetels.

De PvdA herontdekte het belang van bestaanszekerheid en de waarde van de 
publieke voorzieningen al jaren eerder dan de andere middenpartijen. Na 
de paarse kabinetten, waarin de sociaaldemocraten met hun Derde Weg de 
marktwerking omarmden, stelden ze onder Job Cohen 'bestaanszekerheid' 
weer voorop, na het grote herbezinningsproject 'Van waarde'.

Hoe verstandig en profetisch die keuze ook was, de PvdA kreeg er tot 
dusverre van de kiezer weinig voor terug. Job Cohen verloor in 2010 nipt 
van Mark Rutte, Diederik Samsom legde het twee jaar later af tegen 
dezelfde VVD-leider, waarna hij zich liet meeslepen in harde 
bezuinigingen op de zorg, de jeugdzorg en de sociale werkplaatsen, en 
Lodewijk Asscher leed in 2017 de grootste verkiezingsnederlaag in de 
geschiedenis van de partij. Nu Frans Timmermans van de Europese Olympus 
is afgedaald om de sociaaldemocratie, met GroenLinks als bijwagen, te 
redden van de ondergang, staat het gezamenlijke programma bol van de 
linkse plannen, van afschaffing van het eigen risico, verlaging van de 
zorgpremie en uitbreiding van het basispakket tot forse verhoging van 
het minimumloon, van meer geld voor wijkverpleging, ouderenzorg en 
jeugdzorg tot gratis musea, gratis kinderopvang en meer geld voor het OV 
- dat alles met bestaanszekerheid als belangrijkste speerpunt.

Maar het is zeer de vraag of Timmermans het Torentje zal weten te 
bereiken, want je hoort het de rechtse partijen al roepen: wie gaat dat 
allemaal betalen? In de politiek hoeft gelijk hebben bepaald niet te 
betekenen dat je ook gelijk krijgt - laat staan dat je daar door de 
kiezer voor wordt beloond.

Te hopen valt dat diezelfde kiezer ook de rechtse partijen zal houden 
aan de mooie woorden die ze nu laten horen over bestaanszekerheid en 
investeren in de publieke voorzieningen: iedere nieuwe coalitie, al dan 
niet met GroenLinks-PvdA, zal ermee aan de slag moeten.

--------
(c) 2023 Vrij Nederland