[D66] In de laatste week probeert D66 er nog het beste van te maken

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  15 november 2023
Auteur: Philip de Witt Wijnen
URL:    
https://archive.ph/https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/15/in-de-laatste-week-probeert-d66-er-nog-het-beste-van-te-maken-a4181030


In de laatste week probeert D66 er nog het beste van te maken
-------------------------------------------------------------
D66 staat er in de peilingen vergeleken met de vorige verkiezingen 
slecht voor. De partij hoopt op een eindspurt. Of is dat wensdenken?

D66 was er vroeg bij. Als eerste partij trapte ze op 10 juli de campagne 
voor de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen af, drie dagen na de val van 
het kabinet. Wie die maandagochtend van Den Haag Centraal naar de Tweede 
Kamer liep, ontkwam niet aan de knalgele abriposter even buiten het 
station. 'Het klimaat wacht niet', luidde de tekst. En: 'De toekomst 
wordt gemaakt door mensen die meedoen'. Eronder het groene logo van D66. 
De posters hingen ook in andere grote steden in de Randstad.

Alsof D66 zo'n zin in nieuwe verkiezingen had. Want als er een 
regeringspartij niet blij was met het vroegtijdige einde van het 
kabinet, was het D66. De VVD, die de coalitie liet ploffen op migratie, 
haalde zo een streep door het juist voor D66 zo gunstige 
coalitie-akkoord. Daarin had toenmalig partijleider Sigrid Kaag veel 
progressieve punten weten binnen te slepen: op onderwijs, klimaat en 
stikstof.

Een andere reden om niet geheel klaar te zijn voor Kamerverkiezingen 
waren de peilingen. Al vrij snel na de klinkende overwinning in 2021 is 
de populariteit van D66 onder kiezers in een vrije val terechtgekomen. 
Zij zijn, zo klinkt het op straat en in kiezersonderzoeken, 
teleurgesteld geraakt in het door Kaag gepredikte 'nieuwe leiderschap'. 
Zij had niet doorgezet toen ze in het 'Omtzigt functie elders'-debat op 
1 april 2021 de kans had om demissionair premier Rutte weg te sturen. En 
zij had in de moeizame formatie toch voor een nieuwe coalitie in oude 
samenstelling gekozen en niet voor een 'zo progressief mogelijk 
kabinet', zoals ze had beloofd.


Chagrijnig

Toen vorige maand de verkiezingscampagne op gang begon te komen waren er 
van de 24 door Kaag veroverde zetels volgens de Peilingwijzer nog zeven 
over. Het campagneteam van D66 reageerde chagrijnig als dat vaak in de 
media werd benoemd. En waar 'gewone' leden zich bij voorbaat min of meer 
bij een grote verkiezingsnederlaag neerlegden, deed de partijtop zijn 
best optimisme uit te stralen.

Zwevende kiezers stemmen liever op een winnaar dan op een verliezer. En 
wie laag staat in de peilingen is niet verzekerd van deelname aan grote 
tv-debatten. Voor lijsttrekker Rob Jetten, die Kaag deze zomer opvolgde 
als partijleider, dreigde onzichtbaarheid. Met de komst van veel nieuwe 
gezichten en partijen, ging het in de afgelopen weken vooral over de 
anderen. Over de nieuwe VVD-leider Dilan Yesilgoz, over Frans Timmermans 
van GroenLinks-PvdA en vooral over Pieter Omtzigt met zijn nieuwe partij 
NSC. Deze drie vormen al weken de kopgroep in de Peilingwijzer.

Welk verhaal zet je daar als uitgerangeerde regeringspartij tegenover?

Het helpt dat, op instigatie van Omtzigt, de campagne dit keer veel 
inhoudelijker is dan eerder. Ook Jetten praat in het openbaar liever 
over politieke thema's dan over politiek gedoe. Dat doet hij sinds begin 
deze maand geduldig, deskundig en veel.

De tekstschrijvers van Jetten hebben een duidelijke kernboodschap 
bedacht: het benadrukken van wat D66 heeft bereikt. Voortdurend prijst 
de demissionaire klimaatminister prestaties van zijn 
collega-bewindspersonen: Robbert Dijkgraaf met extra investeringen in 
het onderwijs – 'de held van de wetenschap', aldus Jetten. Kajsa 
Ollongren 'bouwt aan een sterk leger'. Ernst Kuipers 'maakt de zorg 
beter en toegankelijker'.

Politiek, zegt Jetten vaak, is meer dan alleen mooie idealen hebben. 
'D66 is een partij die niet alleen over verandering praat, maar ook 
daadwerkelijk verandering brengt.' Dus heeft hij er geen spijt van dat 
hij als mede-onderhandelaar eind 2021 een coalitieakkoord met VVD, CDA 
en ChristenUnie sloot. 'Dan bereik je altijd meer dan dat je met 24 
zetels in de oppositie plaatsneemt', zei hij woensdagochtend op Radio 1.


Campagnecliches

Dat is de tweede boodschap die D66 aan de man probeert te brengen: we 
zijn altijd bereid mee te besturen. Als Hans Vijlbrief, demissionair 
staatssecretaris Mijnbouw, op zondagmiddag in de Haagse nieuwbouwwijk 
Ypenburg door een bewoner wordt gevraagd wat het verschil is tussen D66 
en de grote concurrent GroenLinks-PvdA, gebruikt hij campagnecliches: 
'Wij nemen verantwoordelijkheid.' En: 'We durven onze nek uit te 
steken.'

Vijlbrief, de nummer 3 op de kandidatenlijst, is een van de 
bewindslieden die D66 op een voetstuk zet. Sterker nog: hij voert zijn 
eigen campagne. Aangemoedigd door de lof die hij kreeg voor zijn 
voortvarende werkwijze in het Groningse gasdossier, rijdt hij in een 
busje door het Noorden. 'Geef Hans weer die kans', luidt zijn slogan.

Met nog een week te gaan probeert D66 er zo het beste van te maken. Een 
nederlaag ten opzichte van 2021 is onvermijdelijk, maar met een 
'eindsprint' hoopt de partij dat verlies te beperken. 'We zitten in de 
lift', roepen de kopstukken sinds de peilingen vorige week een plusje 
lieten zien: van zes naar negen zetels.

De nieuwe leider van D66 Rob Jetten omhelst voorganger Sigrid Kaag. 
Links oud-leider Jan Terlouw.
D66 klampt zich vast aan wat er in 2021 gebeurde. Toen stond de partij 
een week voor de verkiezingen op achttien zetels; het werden er 24. 'We 
gaan de peilingen weer verslaan', zegt fractievoorzitter Jan Paternotte 
dinsdagavond op campagne in Leiden. 'De helft van kiezers weet het nog 
niet.'

Wishful thinking, zegt Asher van der Schelde, van onderzoeksbureau I&O 
Research. Hij legt uit dat zwevende kiezers op links doorgaans 
uiteindelijk een strategische stem uitbrengen. 'Twee jaar geleden was 
D66 de enige progressieve partij die enigszins in de buurt kwam bij de 
VVD waardoor heel veel links-progressieve kiezers op het laatste moment 
uitweken naar D66. Nu is die rol toebedeeld aan GroenLinks-PvdA. Het is 
dus logischer dat er in de laatste week nog D66'ers naar de partij van 
Timmermans overstappen dan andersom.'

--------
(c) 2023 Mediahuis