[D66] AIVD rapport over 'kwaadaardige elite'-wereldbeeld

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Even gekeken: De woorden 'liegen' en 'NPO' komen in het geheel niet in 
het rapport voor - en het woord 'NOS' 3x (1x op het omslag en 2x in een 
voetnoot van de NOS als bron zelf]


Bron:  AIVD
Datum: 25 mei 2023
URL:   
https://www.aivd.nl/actueel/nieuws/2023/05/25/anti-institutioneel-extremisme-mogelijke-dreiging-tegen-democratische-rechtsorde
Ref:   
https://www.aivd.nl/documenten/publicaties/2023/05/25/anti-institutioneel-extremisme-in-nederland-een-ernstige-dreiging-voor-de-democratische-rechtsorde


Anti-institutioneel extremisme: mogelijke dreiging tegen democratische
rechtsorde
----------------------------------------------------------------------

De brede verspreiding van het wereldbeeld dat een kwaadaardige elite 
mensen wil onderdrukken, tot slaaf wil maken of vermoorden, is 
waarschijnlijk op langere termijn een dreiging voor de democratische 
rechtsorde van Nederland. Dat staat in het rapport dat de AIVD vandaag 
uitbracht onder de titel: 'Anti-institutioneel-extremisme in Nederland. 
Een ernstige dreiging voor de democratische rechtsorde?'
   
https://www.aivd.nl/binaries/aivd_nl/documenten/publicaties/2023/05/25/anti-institutioneel-extremisme-in-nederland-een-ernstige-dreiging-voor-de-democratische-rechtsorde/Anti-institutioneel-extremisme+in+Nederland+-+Een+ernstige+dreiging+voor+de+democratische+rechtsorde.pdf

De extremistische beweging draagt uit dat een 'kwaadaardige elite' bij 
de overheid, rechtspraak, kranten en tv-zenders, wetenschap, grote 
bedrijven en de politie, uit is op totale wereldcontrole.

Dit wereldbeeld, dat de AIVD narratief noemt, is feitelijk onjuist. Als 
een groeiende groep extremisten dat toch zegt, kunnen mensen onterecht 
hun vertrouwen verliezen in instituties waar onze democratische 
rechtsorde op is gebaseerd.

Daarmee bestaat het risico dat de democratische rechtsorde langzaam maar 
zeker onder druk komt te staan.


Schade aan de democratie

Sinds het begin van de coronapandemie zijn meer Nederlanders kritisch op 
de overheid en instituten zoals de wetenschap en journalistiek. Ook was 
er kritiek op de overheid door de afwikkeling van de aardbevingsschade 
en de toeslagenaffaire.

Kritisch kijken naar het handelen van de overheid maakt onderdeel uit 
van onze democratie. Het risico is echter dat mensen die dit plaatsen in 
het kader van anti-institutioneel extremisme, het geloof verliezen in 
instituties die juist die rechtsorde beschermen en ervoor zorgen dat we 
in vrijheid leven.

Dat kan leiden tot een parallelle samenleving waar mensen niet alleen 
het vertrouwen in instituties maar ook in elkaar verliezen.


Boodschap met groeipotentieel

De AIVD schat in dat circa honderdduizend mensen in meer of mindere mate 
geloven in het anti-institutionele gedachtegoed. Afhankelijk van het 
onderwerp dat past in het beeld, zoals sinds vorig jaar de oorlog in 
Oekraine, haken er andere grote groepen aan.

Het 'kwaadaardige-elite-narratief' is op dit moment het meest populaire 
narratief onder extremistische groeperingen in Nederland.


Mogelijke dreiging van geweld op korte termijn

Hoewel de verspreiders van deze boodschap niet expliciet aanzetten tot 
geweld, kan dit narratief op korte termijn wel leiden tot geweld tegen 
de zogenaamde vertegenwoordigers van de kwaadaardige elite.

Bedreigingen tegen politici zijn fors toegenomen en ook andere personen 
zoals wetenschappers, journalisten, rechters en advocaten zijn bedreigd. 
In een enkel geval was er ook sprake van bijvoorbeeld brandstichting en 
vernielingen.

De AIVD sluit niet uit dat dit kan toenemen en zet in op onderzoek om 
deze dreiging te monitoren.


Weerbare samenleving

Het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving tegen het 
anti-institutioneel narratief is essentieel. Doordat het vertrouwen in 
de overheid en instituties laag is en er vaak veel terechte kritiek is 
vanuit de samenleving, kan dit een voedingsbodem zijn voor 
anti-institutioneel-extremisme.

Strafrechtelijk optreden is vaak onwenselijk, omdat vrijheid van 
meningsuiting en demonstreren belangrijke democratische waarden zijn. 
Het vergroten van de weerbaarheid vraagt vooral ook om betrouwbaarheid 
en eerlijk communiceren van instituties.

Als het vertrouwen groter wordt, neemt de weerbaarheid van de 
samenleving toe.

--------
(c) 2023 AIVD