[D66] Wim de Bie overleden - In Memoriam

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:  VPRO
Datum: 27 maart 2023
URL:   
https://www.vpro.nl/lees/nieuws-vpro/2023/in-memoriam-wim-de-bie.html


In Memoriam: Wim de Bie
-----------------------

Vandaag bereikte ons het droevige nieuws dat Wim de Bie op 83-jarige 
leeftijd in alle rust thuis is overleden in het bijzijn van zijn familie 
in zijn woonplaats Den Haag. Wim ging de laatste jaren gebukt onder 
ernstige gezondheidsproblemen, maar alsnog is zijn dood bij de VPRO 
aangekomen als een enorme schok.

Wat Wim de Bie voor onze omroep heeft betekend, als onderdeel van het 
duo Van Kooten en De Bie en als zelfstandig programmamaker kan niet 
worden overschat. Ook herdenken wij een zeer aimabele collega.

Mede door de jaarlijkse Boekenweek-uitzending van steeds weer een 
compilatie van Van Kooten en De Bie uit het archief, is het alsof ons 
een nog altijd actieve maker is ontvallen.

Het programma Van Kooten en De Bie was jarenlang gezichtsbepalend voor 
de VPRO. En dat zijn ze voor veel mensen nog steeds. De compilaties zijn 
opmerkelijk fris en actueel en ze zorgen keer op keer voor hoge 
kijkcijfers.

Zijn observaties waren scherp, gevat en ironisch, maar nooit cynisch of 
grof. Wel vooruitziend.


feilloos gevoel voor de tijdgeest

Wim de Bie werd nationaal bekend als onderdeel van het duo Van Kooten en 
de Bie. Al vanaf het begin van zijn omroep-carriere, rond 1963, vormde 
hij een hecht team met Kees van Kooten. Hun eerste gezamenlijke creatie 
was De Klisjeemannetjes, een duo dat in het VARA-radioprogramma Uitlaat 
met milde spot en in plat-Haags de burgerlijkheid van die dagen op de 
korrel nam.

Van meet af aan voelde het tweetal feilloos de tijdgeest aan: Spanje was 
een vakantieland in opkomst. Maar tevens een land dat, vanwege Franco, 
fel verzet opriep. Uitlaat keek vooral met dat progressieve oog naar de 
wereld. Jaren zestig-iconen Robert Jasper Grootveld en Johnny van Doorn, 
alias the Selfkicker kregen er een podium.

Mies Bouwman haalde De Klisjeemannetjes in 1965 naar Mies-en-scene, 
waarmee voor het tweetal een decennialange televisie-carriere startte, 
beginnend met Hadimassa in 1969 en eindigend met Van Kooten en de Bie in 
1998. Voor de radio zou De Bie ook daarna nog regelmatig in uitzendingen 
van  Wim Noordhoek te horen zijn, met sketches, zonder Van Kooten, maar 
regelmatig met Annet Malherbe.

Wie De Bie in vroege tv-uitzendingen observeert, ziet  typetjes die in 
latere programma's steeds in andere gedaantes terugkeren. De invoelende 
interviewer in Het gat van Nederland (1973) is in feite een alter ego 
van de reporter die we in 1990 zien opduiken in Keek op de Week.

De eerste informeert met zachte stem naar alle vertakkingen van het dan 
in opkomst zijnde verschijnsel yoga (er is een boga- maar ook een 
sofabeweging, evenals een noga- en een togafilosofie), en de tweede wil 
van 'sponsoring-consultant' B. Beuker weten of hij mogelijkheden ziet 
tot het sponsoren van bossen ('U bedoelt het product bos? Jazeker!').

Niet alleen het empathische type vormde een constante in het 
televisie-oeuvre van De Bie, er zat ook een woedende man in hem. In 1975 
stuurde de VPRO-directie De Bie, samen met Van Kooten, op 
sensitivitytraining, een nieuw fenomeen in die dagen.

In het Simplisties Verbond van april dat jaar zien we hoe De Bie 
gaandeweg die training in plaats van relaxter juist steeds razender 
wordt. 'Jullie moeten niet vanuit de schil reageren, maar vanuit de 
kern', probeert welzijnswerker Frits-Joop (ook een typische jaren 
zeventig-naam) de boel te sussen.

De woedende De Bie keert terug in het latere typetje O(tto) den Beste, 
de gretig Goethe citerende oud-leraar Duits die bij de naderende 
eenwording van de twee Duitslanden redeloos tiert over de moeilijke 
dictees die hij, ware hij weer docent ('wat God verhoede'), de 
leerlingen zou voorschotelen: 'Der Generalbevollmachtiger fur den 
Arbeitseinsatz befehlt!'

Of in de dikke, alcoholische zwerver Dirk die, terwijl hij met Van 
Kooten steeds 'een pilsie wil drinken', zijn schepper De Bie voortdurend 
de mantel uitveegt ('jij, afgerukte eikentak!'). Mooie woede.


memorabele Koot en Bie

In welke mate was die woede gespeeld? Antwoord op die vraag is voer voor 
psychologen. Feit is dat De Bie voor wie hem meemaakte, heel innemend 
was, zich opstelde als vakman, altijd serieus werkend aan nieuwe 
plannen. En daarbij was hij bescheiden en relativerend.

'Hoelang zal het duren voordat de namen van Kees en mij zijn verbleekt?' 
vroeg hij zich in 2007 af, tegenover interviewer Willem Pekelder in 
Trouw. 'Wie van de jongere generatie weet nog wie Snip en Snap waren?'

De Bie was een verlegen man. Een beetje mensenschuw zelfs, bekende hij 
in 2005. 'Een genetische kwestie. Mijn vader was zo, zijn broer in nog 
sterkere mate. Daarom speel ik ook het liefst kluizenaars.'

Meesterlijk en veelbetekenend in dit opzicht is De Bies creatie van 
Meneer Foppe, een wereldvreemde man, die eeuwig de pineut is. 'Een 
duidelijke uitvergroting van mijn eigen psyche,' bekende De Bie.

Die mensenschuwheid was gek genoeg de voornaamste reden dat hij het 
podium opzocht. 'Niet om de lolbroek uit te hangen, maar omdat ik liever 
voor de mensen sta dan ertussen', zei hij in Trouw.

Hij was een satiricus en zijn observaties waren scherp, gevat en 
ironisch, maar nooit cynisch of grof. Wel vooruitziend. Eind jaren 
zeventig zette hij als Tedje van Es (met Van Kooten als F. Jacobse) al 
de toon voor wat in de jaren daarna met Janmaat en Wilders common sense 
zou worden: eigen volk eerst, onparlementair taalgebruik, ploerterigheid 
en ophitsing.

Toen begin jaren tachtig Jacobse en Van Es zelfs populair bleken bij 
extreem-rechts, besloten Van Kooten en De Bie het duo te laten 
vermoorden op het Binnenhof. 'De maatschappelijke werkelijkheid is de 
satire ver voorbijgestreefd', verzuchtte De Bie later.

Vaak werden ze gezien als de opinieleiders van links, maar daar wilde De 
Bie niet aan. In 2012 zei hij in Vrij Nederland: 'Onze keuzes uit de 
actualiteit waren niet gebaseerd op politiek, maar op simpele criteria 
als: zit er een typetje in? Of: benoemen we de tijd ermee? Ook woede en 
irritatie speelden een rol, maar die waren niet politiek geladen.' De 
Bie nam net zo makkelijk CDA-minister Hanja Maij-Weggen op de hak als 
PvdA-minister Hedy d'Ancona.

In 1998 gingen Van Kooten en De Bie, na vijfendertig jaar, uit elkaar. 
'We hadden alle typetjes wel gehad', legde Van Kooten in 2012 uit aan 
tv-maker Coen Verbraak. 'We zijn te lang doorgegaan.'

De Bie deed nog een paar jaar solo-tv, zoals De bunker van De Bie en De 
buhne van De Bie, maar grote successen werden dat niet.

De Bie heeft voor de VPRO veel betekend als pionier op het gebied van 
nieuwe media. In 2001 begon hij aan een weblog terwijl nog maar weinigen 
wisten wat dat was. In Bieslog becommentarieerde hij de samenleving 
schrijvend en zingend.

Later installeerde hij zich nog als Nationale Mental Coach waarmee hij 
de wildgroei aan coaches op de hak nam. Via LinkedIn, Facebook, Twitter, 
YouTube en zijn eigen website zocht hij een voor hem nieuwe manier om 
door te gaan met zijn commentaar op de actualiteit.

Tegen NRC Handelsblad zei hij bij de lancering in 2009: 'Er is een 
tekort aan schaamte, twijfel en verlegenheid in de politiek'.  En: 'Ik 
geef commentaar op de actualiteit op mijn eigen manier. En dat doe ik al 
mijn leven lang, bijna vijftig jaar nu, en dat zet ik voort.'

Aan die strijdbaarheid is nu definitief een einde gekomen. Wat blijft is 
de herinnering aan een geweldige maker en collega, wiens werk de VPRO 
zal blijven koesteren


driedelige documentaireserie van Coen Verbraak

Bijna veertig jaar werkten ze samen. In die periode maakten Kees van 
Kooten en Wim de Bie honderden uren televisie. Jarenlang waren ze de 
standaard voor humor en satire op televisie. Ze verrijkten de taal met 
tientallen zelfbedachte woorden (van doemdenken tot regelneef).

Ze praten met regisseur Coen Verbraak openhartig over hun bijzondere en 
omvangrijke oeuvre. Een unicum, omdat Kees van Kooten en Wim de Bie 
nooit eerder op televisie gezamenlijk zo uitvoerig over hun eigen werk 
vertelden.


Bieslog

In 2001 stapte Wim de Bie binnen bij de afdeling Digitaal van de VPRO 
met de opmerking: 'Ik wil gaan bloggen'. Vanaf 2002 schreef hij zes jaar 
lang op zijn weblog, Bieslog. Met aanstekelijk enthousiasme schreef Wim 
verhalen, gaf commentaar op de politiek, deed interviews, filmde en 
fotografeerde en wees volgers op de toen nog nieuwe mogelijkheden van 
het internet.

De zesduizend berichten en originele audio- en video-items van het 
destijds grensverleggende internetproject zijn in 2019 opnieuw online 
beschikbaar gemaakt.

--------
(c) 2023 VPRO