[D66] Column: Overheid is ondemocratisch en demofobisch

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Als het woord 'democratie' eigenlijk 'dictatuur' betekent dan zou dit 
veel - zo niet alles - verklaren]


Bron:   Elsevier
Datum:  28 juni 2023
Auteur: Gert Jan Geling
URL:    
https://www.ewmagazine.nl/ewpodium/opinie/2023/06/kies-voor-democratie-in-plaats-van-demofobie-1045735/


Kies voor democratie in plaats van demofobie
--------------------------------------------

Terwijl overal het wantrouwen toeneemt, blijven structurele 
democratische vernieuwingen uit. En blijven mensen zich 'ongehoord' 
voelen. Deze demofobie is veel schadelijker dan de burger serieus nemen, 
schrijft historicus Gert Jan Geling op EW Podium.

We leven in een tijd van een groeiend onbehagen. Veel Nederlanders zijn 
somber over de kant die het opgaat met ons land, zo blijkt uit onderzoek 
van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Ruim 60 procent van de 
bevolking vindt dat het de verkeerde kant op gaat met het land. Nog maar 
25 procent heeft vertrouwen in de politiek. Er is sprake van een 
groeiend wantrouwen in de samenleving jegens de politiek en overheid. 
Van toenemend complot- en anti-overheidsextremisme en van een grote 
groep die zich ongehoord voelt.


REACTIE OP WANTROUWEN WAKKERT WANTROUWEN AAN

De reactie op dit wantrouwen van politiek en overheid wakkert vooral het 
wantrouwen aan. AIVD en NCTV zijn complot- en anti-overheidsextremisme 
als een groeiende bedreiging voor de democratische rechtsorde gaan zien 
die repressief moet worden aangepakt. De NPO wil Ongehoord Nederland 
haar vergunning afnemen omdat de omroep de journalistieke codes heeft 
overschreden. Ministeries zijn bezig om actief desinformatie en 
nepnieuws te verspreiden. Op zich allemaal ontwikkelingen die prima te 
billijken zijn.

Maar wat er ontbreekt is de aanpak van de kern van waar het hierover 
gaat, namelijk het wantrouwen dat zich nestelt in onze samenleving, en 
de groeiende groep die zich ongehoord voelt door de mainstream en daarom 
naar alternatieven zoekt die hen wel horen. Er wordt veel gezegd en 
geschreven over deze groep, maar er is maar weinig aandacht voor de 
beweegredenen waarom mensen eigenlijk afhaken.


MEER ONBEHAGEN BIJ GEVOEL ONGEHOORD TE ZIJN

Het SCP heeft zich wel verdiept in wat deze groep beweegt. In zijn 
onderzoek stelt het dan ook dat mensen die sterker het gevoel hebben dat 
politici onvoldoende naar hen luisteren, meer maatschappelijk onbehagen 
kennen. Om dit onbehagen tegen te gaan, is het volgens het SCP daarom 
juist belangrijk dat deze groep burgers zich beter gehoord voelt en dat 
zij de keuzes die het kabinet maakt kan begrijpen.

Cruciaal daarbij is het meer betrekken van burgers bij het nemen van 
besluiten, wat kan zorgen voor meer begrip voor de gemaakte keuzes. 
Oftewel: een meer inclusieve manier van democratie bedrijven, middels 
burgerberaden en referenda.


NAAR EEN MEER INCLUSIEVE DEMOCRATIE

Democratische vernieuwing en met name referenda bevinden zich al jaren 
in het politieke verdomhoekje in Nederland. Sinds het raadgevend 
referendum is afgeschaft, is hier geen enkel ander instrument van 
democratische inspraak voor teruggekomen. En een deel van de verklaring 
van de onvrede die veel burgers nu ervaren ligt hierin: het gevoel dat 
hun zeggenschap is ontnomen en dat er niet iets anders voor in de plaats 
is gekomen.

Uit onderzoek blijkt dat burgers best bereid zijn zich neer te leggen 
bij besluiten die voor hen minder gunstig zijn als zij voldoende worden 
gehoord. Of in elk geval dat zij het gevoel hebben dat er naar hen wordt 
geluisterd. Krijgen zij dit gevoel niet, dan worden zij de ongehoorden.


ONDEMOCRATISCHE WEERSTAND TEGEN ONDEMOCRATISCHE POLITIEK

Niet verwonderlijk is het daarom dat het vooral burgers uit 
plattelandsgemeente jn, uit die delen van het land die relatief minder 
goed vertegenwoordigd zijn, waar men het meeste onbehagen ervaart, en 
niet zozeer in de grote steden. Onderzoek naar wantrouwen jegens 
politiek en overheid laat zien dat deze groep burgers ervaart dat ze 
onzichtbaar zijn voor diezelfde politiek en overheid. En wanneer burgers 
het gevoel krijgen dat zaken aan hen worden opgelegd zonder dat zij 
hierover zeggenschap hebben, ervaren zij het handelen van de overheid 
als ondemocratisch.

De weerstand tegen de politiek en overheid kan dan vervolgens ook 
ondemocratische vormen aannemen. De enige juiste reactie hierop van 
politiek en overheid is daarom meer democratie, en meer zeggenschap 
bieden. Durf burgers daadwerkelijk te betrekken bij soms fundamentele 
besluitvorming, en durf je ook neer te leggen bij de keuzes die zij 
maken. Politiek houdt immers soms ook het risico van teleurstellingen 
in. Als gevolg van referenda en andere vormen van directe inspraak 
kunnen burgers soms de verkeerde keuzes maken. Maar laten we wel wezen. 
Die maken de politiek en overheid nu geregeld ook. Maar dan zonder dat 
burgers het gevoel hebben dat zij hierbij betrokken zijn, of zelfs menen 
dat deze keuzes tegen het gericht zijn.


PAS OP VOOR DEMOFOBIE: DE ANGST VOOR HET VOLK

We moeten daarom waken voor demofobie, de angst voor de wil van het 
volk, die te lang het debat over referenda in Nederland heeft gegijzeld. 
We zijn het aan onszelf verplicht om ook afgehaakt Nederland, de 
Nederlander die zich ongehoord voelt, weer aan te laten haken. Daarom is 
het nu tijd om eindelijk eens echt werk te maken van democratische 
vernieuwing in dit land. Er ligt al een wet voor het mogelijk maken van 
een bindend referendum die recent voor het eerst door de Tweede Kamer is 
gekomen. Zet deze door.

Implementeer daarnaast nu eens eindelijk de voorstellen waar de 
Staatscommissie Parlementair Stelsen mee kwam. En durf te experimenteren 
met burgerberaden en andere vormen van inspraak. Geef burgers de kans om 
nu eens echt deel te nemen aan de besluitvorming, om zo de broodnodige 
verbouwing van het Huis van Thorbecke uit te kunnen voeren, maar ook om 
de voedingsbodem voor het groeiende wantrouwen en onbehagen van 
ongehoord Nederland nu eindelijk eens fundamenteel aan te kunnen pakken.

--------
(c) 2023 Roularta Media Nederland Bv.