[D66] Weekendprofiel: Tjeerd de Groot

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  23 juni 2023
Auteur: Marko de Haan
IURL:   
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/23/ongeduldige-ex-zuivellobbyist-die-de-veestapel-liefst-vandaag-nog-wil-halveren-a4167999


Ongeduldige ex-zuivellobbyist die de veestapel - liefst vandaag nog - 
wil halveren
----------------------------------------------------------------------------------
Weekendprofiel: Tjeerd de Groot - Tweede Kamerlid voor D66

Tjeerd de Groot (1968) is sinds 2017 Kamerlid voor D66. Daarvoor werkte 
hij als ambtenaar voor het ministerie van Landbouw, Natuur en 
Voedselkwaliteit. Hij was onder meer politiek assistent van 
landbouwminister Laurens Jan Brinkhorst (D66). De Groot promoveerde in 
1997 op een onderzoek naar de hervorming van landbouwbeleid in de EU. 
Van 2010 tot 2017 was hij directeur van de Nederlandse Zuivelorganisatie 
en lobbyde hij voor zuivelverwerkingsbedrijven.

Gejoel en boegeroep. Middelvingers schieten de lucht in. Boeren draaien 
zich om. Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot kijkt die dinsdag 1 oktober 
2019 naar hun ruggen vanaf het podium op het Malieveld. Hij riep in het 
AD op de veestapel te halveren. Zijn uitspraak was aanleiding voor het 
eerste grote boerenprotest over stikstof. Het land kwam plat te liggen. 
Het zou de hele winter duren. De eerste omgekeerde vlaggen verschenen.

Toch probeert De Groot iets tegen de woedende boeren te zeggen. Hij 
begrijpt hun boosheid en is onder de indruk van het protest, zegt hij. 
Maar 'van waardering kan de schoorsteen niet roken'. Het is een paar 
maanden na een uitspraak van de Raad van State. De manier waarop 
Nederland stikstof bestrijdt is onhoudbaar, honderden bouwprojecten 
staan op de tocht. Nederland heeft een stikstofcrisis. 'Het gaat ook 
slecht met de natuur', zegt De Groot tegen de boeren.

Veel kans om zijn verhaal verder uit te leggen krijgt hij niet. 
'Hoerenzoon!', klinkt uit het publiek. Schapenboer en organisator van 
het protest Bart Kemp zit ook op het podium. Hij staat op als De Groot 
praat en duwt de microfoon, die in handen is van een gespreksleider, bij 
De Groot weg. Emotioneel: 'Ik had gezegd twee zinnen, en hij is daar ver 
overheen.'

De Groot houdt uit onmacht kort zijn handen in de lucht. 'Het is niet 
anders', zegt de gespreksleider. 'Ik vind het wel goed dat u hier bent.'

Tjeerd de Groot (55) is een man om wie zo nu en dan een storm opsteekt. 
Soms bewust aangewakkerd door De Groot zelf, soms omdat hij zijn woorden 
niet zorgvuldig kiest.

Hij zei december vorig jaar in een Kamerdebat dat alle koeien permanent 
ziek zijn. Dat klopte niet, zei hij een dag later. Hij noemde in 
diezelfde maand een journalist van Ongehoord Nederland een fascist - en 
nam zijn woorden terug. In mei van dit jaar, op een spannend moment in 
de onderhandelingen voor het Landbouwakkoord, zei hij dat de 
handtekening van de boerenbelangenorganisatie LTO niets waard is.

De Groot is sinds 2017 Kamerlid. Daarvoor was hij onder andere lobbyist 
voor de zuivelsector die hem later uitjouwde. Wie is hij nog meer? Hoe 
werd een zoon van een bankier lobbyist voor een zuivelorganisatie? En 
hoe werd die lobbyist dan weer de man die pleitte voor de halvering van 
de veestapel? Uit gesprekken over hem blijkt dat dit Kamerlid klem zit 
tussen de dynamiek van Den Haag, zijn eigen geldingsdrang en zijn lang 
gekoesterde wens de landbouw te veranderen.

Het stormt niet altijd rond het Kamerlid. De Tjeerd de Groot die op 
zeilschoenen en in capuchontrui bij kringloopboer Maurits Tepper op 
bezoek is in Drenthe, is bijvoorbeeld een heel andere man. Bij boer 
Tepper praat hij het liefst over de toekomst van de landbouw. Hij is 
goed geinformeerd, stelt inhoudelijke vragen en legt zijn visie op de 
landbouw uit. 'Best genuanceerd', vindt boer Tepper.


Doorzonwoning

Zijn werkethiek kreeg De Groot van huis uit mee. Hij is een nakomertje - 
zijn zus was twaalf, zijn broer elf toen hij geboren werd in een 
Haarlemse doorzonwoning. Zijn vader werkte voor een bank, zijn moeder 
was huisvrouw: ze had een hersenbloeding gekregen al voordat De Groot 
geboren was. Als gevolg daarvan leed ze aan afasie. Geen academisch 
milieu, maar door hard te werken 'kwamen ze niets tekort', zegt vriend 
Harold Herbert, die De Groot al sinds hun studietijd kent.

De Groot heeft kinderen uit een eerdere relatie en woont nu samen met 
zijn vriendin. Sinds twee jaar in een Fries dorp.

Als Tjeerd de Groot het land in trekt om met boeren en burgers te 
praten, stapt hij meestal op de trein. Alleen als hij ergens moet zijn 
waar hij echt niet met de bus kan komen, gebruikt hij zijn 25 jaar oude 
piepkleine, rode Fiat Seicento, die hij overnam van zijn oom die ook 
Tjeerd heette, een Friese tuinder. Die oom kreeg op latere leeftijd 
Parkinson. Een tuindersziekte, mogelijk veroorzaakt door blootstelling 
aan pesticiden. Vorige week haalde een motie van De Groot waarin hij het 
kabinet oproept onderzoek te doen naar het verband tussen pesticiden en 
Parkinson een meerderheid.

In een van de oliecrises in de jaren tachtig moest zijn oom afstand doen 
van het tuindersbedrijf, vertelt De Groot op zijn werkkamer in het 
Kamergebouw. Dat maakte veel indruk op hem. Hij wil er ook mee zeggen: 
ik heb gezien wat het betekent als een familiebedrijf moet stoppen.

Als student wist De Groot al dat hij ambtenaar wilde worden. Of in elk 
geval een publieke functie wilde bekleden. Samen - al kwam het idee van 
vriend Harold Herbert - werden ze lid van de studentenvereniging 
Quintus, van hetzelfde dispuut zelfs. Herbert noemt De Groot eerder een 
idealist dan een tacticus, die zijn diepe overtuigingen het liefst aan 
iedereen wil overbrengen.

De Groot werd dispuutsbestuurder, vertelt Herbert. Dat betekende: veel 
zeilen. Hij deed het als kind al, en nu nog. Hij is instructeur bij een 
zeezeilschool en zeilt als het even kan voor de kust van Spanje of 
Noorwegen. In het reces appt hij daar foto's van naar 
collega-Kamerleden.

In Den Haag staat De Groot bekend als een man met veel kennis over de 
landbouw, maar ook als iemand die het graag beter weet. In de eerste 
weken dat Laura Bromet (GroenLinks) Kamerlid was, zat ze met De Groot in 
de trein naar huis. Het was haar eerste ontmoeting met hem. Zij was 
onderweg naar Monnikendam, hij naar Haarlem, waar hij toen nog woonde. 
Hij gaf maar meteen advies: ze mocht wel wat feller zijn in debatten. 
Zij vond dit nogal wat; iemand van een andere partij, die haar uitlegt 
hoe het moet. 'Sommige mensen zouden het mansplaining noemen', zegt 
Bromet lachend.

Bromet werkt goed met hem samen. Samen dienden ze een wetsvoorstel in 
waarmee de in de Waterschappen gereserveerde zetels voor bedrijven 
werden afgeschaft. Het wetsvoorstel is aangenomen. Hij is trouw, weet 
wat hij wil bereiken en doet daar alles aan, ook achter de schermen, 
vertelt ze. Maar emotioneel is hij ook, zegt ze. Die keer dat ze in een 
krant iets over De Groot zei, was hij woedend geworden. Ze zei in het AD 
dat hij ijdel is.


Studietijd

Dat De Groot veel weet van de landbouw komt doordat hij zich vanaf zijn 
studietijd verdiept in de sector. Hij kwam voor het eerst in aanraking 
met de landbouw als student-assistent van toenmalig universitair 
hoofddocent Jouke de Vries. In 1990 trad minister van landbouw Gerrit 
Braks (CDA) af vanwege visserijfraude. Het ministerie vroeg kort 
daarvoor om een evaluatie over de Algemene Inspectiedienst, De Vries en 
De Groot voerden de evaluatie uit. Ze beschreven hoe de dienst 
oogluikend toestond dat vissers op Urk visquota omzeilden. Destijds 
begon De Groot al in te zien hoe groot de impact van de sector was op 
het milieu en het klimaat.

Later promoveerde hij op de vraag waarom het landbouwbeleid in de 
Europese Unie zo moeilijk te hervormen is. Daarvoor reisde hij Europa 
door en sprak hij landbouwministers uit alle EU-landen. Tussen 1999 en 
2010 werkte hij voor het ministerie van Landbouw, onder meer als 
politiek assistent van Landbouwminister Laurens Jan Brinkhorst. De mond- 
en klauwzeercrisis brak uit. Brinkhorst moest tal van bedrijven laten 
ruimen.

De Groot is opgeleid in de bestuurskundige school van het 
incrementalisme. Het idee daarvan is dat verandering in kleine stapjes 
gaat. Zijn polariserende stijl past daar niet bij, zegt voormalig 
co-promotor De Vries. 'Met te grote stappen verlies je de mensen die 
moeten veranderen, is het idee.'

De tijd om kleine stapjes te zetten hebben we niet meer, vindt De Groot 
zelf. De natuur 'holt achteruit', zegt hij vaak. Hij verwijst naar een 
ander boek, van John W. Kingdon. Agenda's, Alternatives and Public 
Policies. Daarin staat onder andere dat het voor verandering nodig kan 
zijn om disruptief te werk te gaan. Door zijn uitspraken kwam in het 
landbouwbeleid de discussie over inkrimping van de veestapel op gang - 
vindt De Groot zelf. En er kwam veel geld voor de boeren en 
natuurherstel, zoals het stikstoffonds voor duurzame landbouw van 24 
miljard euro.

De Groot ziet ook dat zijn stijl hem wat kost: door zijn uitspraken was 
het soms moeilijker om meerderheden of medeondertekenaars te vinden voor 
zijn moties. En sinds het interview in het AD wordt hij bedreigd. In 
zijn e-mail heeft hij een mapje 'schelden' aangemaakt. 'Lafste, 
smerigste Kamerlid', mailt iemand hem. 'NSB'er'. En erger.

Voordat hij in 2017 Kamerlid werd, werkte hij als lobbyist voor de 
Nederlandse Zuivelorganisatie (NZO). Hij werd dus indirect betaald door 
de boeren, want de NZO is de koepelorganisatie voor 
zuivelverwerkingsbedrijven in Nederland. De Groot zag er een kans om 
zijn idealen in de sector zelf te verwezenlijken. Volgens vriend Herbert 
kreeg hij daar het managen onder de knie.

De Groot was directeur in de tijd dat de NZO pleitte voor de afschaffing 
van het melkquotum. Hij geloofde toen nog dat groei van de markt 
hand-in-hand kon gaan met een duurzame agrarische bedrijfsvoering. Toen 
in 2015 het melkquotum werd afgeschaft, groeiden de bedrijven hard, om 
vervolgens tegen nieuwe grenzen aan te lopen: fosfaat. Ook daar moesten 
de boeren maatregelen voor bedenken.

Zo groeien kan niet, was de conclusie van De Groot. Nadat een 
zuiveldirecteur die voor duurzaamheid streed vertrok, was ook voor De 
Groot 'de rek eruit'. Voor echte verandering moest hij de politiek in.


Kringlooplandbouw

17 januari 2017, de datum weet hij nog precies, veranderde zijn visie op 
de landbouw. Hij sprak die dag, in voorbereiding op zijn 
Kamerlidmaatschap, met hoogleraar Dieren en Duurzame Voedselsystemen 
Imke de Boer. Van haar leerde hij meer over 'kringlooplandbouw'. 
Kringlooplandbouw is duurzamer. Maar het betekent ook: veel minder 
agrarische im- en export en veel minder vee. Hij ziet dat sindsdien als 
het toekomstbestendige verdienmodel voor boeren. Om dat te 
verwezenlijken ging hij de politiek in.

Zijn visie en jarenlange werkervaring in de landbouw maken De Groot - 
van nature opgewekt en optimistisch - soms ook gefrustreerd. Deels is 
dat ongeduld, deels achterdocht. Hij is hier al decennia mee bezig, kent 
organisaties als de LTO, en vindt dat het nu moet veranderen. In dat 
licht moeten sommige van zijn uitspraken gezien worden.

De polarisatie die De Groot aanwakkerde werkte ook vertragend. In de 
coalitie is de ongeschreven regel: niet drukken op andermans pijn als 
het onderwerp jouw achterban weinig kost. Dat is wat De Groot juist 
deed.

Kort na de protesten werd de stikstofcrisis 'chefsache'. De 
vicepremiers, fractievoorzitters en woordvoerders van het dossier kwamen 
samen. Dan ben je als portefeuillehouder de souffleur van de fractie, 
leggen betrokkenen uit. De kopstukken overleggen samen hoe ze daar 
politiek uitkomen.

Maar De Groot deed wat hij vaak doet: hij ging uitleggen, steeds weer 
uitleggen, hoe het volgens hem zit. Het leidde tot bevreemding bij de 
aanwezigen: had hij wel door wat er van hem werd verwacht? En wat niet?

De bad boy van D66, noemen sommigen hem. En dat brengt de partij ook 
iets: kleur op de wangen. De Groot deed de uitspraak over de halvering 
van de veestapel in een tijd dat D66 zich probeerde te onderscheiden van 
andere kabinetspartijen, vertelt voormalig Kamerlid Matthijs Sienot 
(D66), die een werkkamer met De Groot deelde.

Sinds de Provinciale Statenverkiezingen - waarin BBB een enorme 
overwinning behaalde - lijkt De Groot zich in te houden, valt mensen op. 
De reden is simpel, zegt hij zelf: het is geen campagnetijd meer.

De Groot lijkt af en toe op zoek naar het compromis. In een debat over 
de Europese Natuurherstelverordening bijvoorbeeld. Hij wilde een 
resultaatsverplichting, zegt hij na het debat in de hal van de Kamer, 
maar ging uiteindelijk akkoord met een inspanningsverplichting. Dat 
laatste wilde stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) graag. De 
Groot noemt het een fijn debat. 'We kwamen weer ergens.'

--------
(c) 2023 Mediahuis