[D66] Klimaatblabla

Tue Jun 13 10:52:41 CEST 2023

[Merk op dat dit tendentieuze stuk gebaseerd is op blabla door 
milieuwappies en niet door wetenschappers (zie citaat onderaan)]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  13 juni 2023
Auteur: Tim de Jong
URL:    https://www.vn.nl/vertragende-verhalen-klimaatverandering/

Vertragende verhalen: de verwarring die ons verlamt midden
in de klimaatcrisis
----------------------------------------------------------

Nu pure klimaatontkenning wel erg uit de mode raakt, ontstaan er nieuwe 
tactieken om klimaatmaatregelen te vertragen. Verhalen die twijfel 
zaaien over hoe we moeten optreden of hoe snel dat moet gebeuren. Ze 
creeren precies genoeg verwarring om ons te verlammen. Daardoor blijven 
we onnodig lang hangen in een achterhaalde status quo.

Als mijn opa vroeger over Nederlands-Indie vertelde, dan deed hij dat 
vol trots. Nederland had wegen en spoorlijnen aangelegd en het onderwijs 
sterk verbeterd. De Indonesiers konden blij zijn met ons, want wij 
hadden hun infrastructuur naar een hoger plan getild. Mijn opa was 
natuurlijk niet de enige die dit vertelde. Het is een verhaal dat de 
blik van hele generaties heeft ingekleurd. En zo zijn er allerlei 
voorbeelden van verhalen die ons beinvloeden. Denk alleen al aan alle 
American Dream-verhalen, waarin een personage van nederige afkomst – 
tegen alle verwachtingen in – een beter leven voor zichzelf creeert. Dat 
verhaal is zo krachtig dat miljoenen mensen streven naar een ideaal dat 
in de praktijk misschien wel helemaal niet voor hen is weggelegd. De 
ongelijkheid in de Verenigde Staten is immers nog nooit zo groot geweest 
en waar 90 procent van de kinderen uit 1940 nog hoger eindigden op de 
inkomensladder dan hun ouders, lukte dit maar 40 procent van de kinderen 
die in 1980 geboren werden. Hoe hard veel van hen ook werkten.

FILTER VOOR BULLSHIT

Ook in de klimaatcrisis spelen verhalen een belangrijke rol. De film An 
Inconvenient Truth (2006) schudde veel mensen wakker. In de bijna 
twintig jaar daarna zouden er nog vele verhalen volgen. Verhalen die 
aanzetten tot actie, maar ook verhalen die ons achterover lieten leunen. 
Bijvoorbeeld dat de opwarming van de aarde voornamelijk door natuurlijke 
cycli wordt veroorzaakt. Dat klimaatverandering een hoax is en dat CO2 
juist goed is voor de plantjes. Of de campagne over ieders individuele 
CO2-voetafdruk, waarmee een slim marketingteam van BP de aandacht wist 
af te leiden van noodzakelijke systeemveranderingen en hun eigen 
verantwoordelijkheid.

Niet voor niets noemt klimaatadvocaat Roger Cox de rechtszaken die hij 
voert een filter voor bullshit. In de rechtszaal wordt de zin van de 
onzin gefilterd.

Het is geen toeval dat die scheiding uitgerekend in de rechtszaal 
gemaakt moet worden, de plek waar alle feiten op tafel moeten komen. 
Rechters ploeteren zich door een berg informatie heen waar een normaal 
mens geen tijd of ruimte voor heeft in het dagelijks leven.

De klimaatcrisis is zo complex dat bijna niemand die kan overzien. Dat 
biedt mogelijkheden voor mensen die er belang bij hebben om de status 
quo te behouden. En die zijn er uiteraard genoeg. Denk alleen al aan de 
olie- en gasprojecten die op dit moment 1400 miljard euro waard zijn – 
een bedrag dat zal verdampen als we ons committeren aan maatregelen 
waarbij de opwarming onder de 2 graden blijft. Genoeg partijen met veel 
redenen om die maatregelen zoveel mogelijk tegen te houden.

De komende maanden duik ik voor Vrij Nederland in deze wereld. Een 
zoektocht waarin ik ga proberen om de zin van de onzin te filteren. 
Welke verhalen kloppen nou wel en welke niet? Hoe worden we door de 
verwarring beinvloed? En is daar ook wat tegen te doen?

KLIMAATONTKENNING VOORBIJ

In dit eerste deel kijk ik naar de grote lijnen. Daarin valt op dat het 
klimaatdebat zich ontwikkelt en daarmee ook de manieren veranderen 
waarop je klimaatmaatregelen kunt tegenwerken. Dat zit zo. Vroeger was 
het relatief simpel. Je kon klimaatverandering – of de rol van de mens 
daarin – simpelweg ontkennen. Ook kon je de impact van de opwarming in 
twijfel trekken of de geloofwaardigheid van wetenschappers aanvallen. 
Maar deze tactieken verliezen aan kracht. Het bewijs tegen deze claims 
is overweldigend, mensen weten inmiddels te veel om het nog te geloven 
en tegenwoordig zien we de gevolgen van de klimaatcrisis steeds meer om 
ons heen.

Klimaatontkenning is daarmee niet alleen uit de mode geraakt; het is ook 
minder effectief geworden. Wetenschappers in Oxford hebben vastgesteld 
dat in westerse landen steeds minder klimaatsceptici aan het woord komen 
in de berichtgeving rond de IPCC-rapportages. Een andere studie laat 
zien dat zelfs op klimaatsceptische blogs en websites steeds minder vaak 
berichten worden geplaatst die ontkennen dat het klimaat opwarmt of dat 
wij daar als mensen verantwoordelijk voor zijn.

Er is wel een andere tactiek in opkomst: verhalen die twijfel zaaien 
over hoe of hoe snel we moeten optreden. Het zijn verhalen die een deel 
van de werkelijkheid belichten. Op zichzelf zit er een kern van waarheid 
in, anders zouden ze niet zo goed werken. Zoals whataboutism: ‘Wat te 
denken van India, onze uitstoot valt daarbij in het niet.’ Wat deels 
klopt. Alleen: per persoon is de uitstoot van Nederlanders nog steeds 
ruim vier keer hoger dan die van Indiers. Bovendien is de wetenschap 
duidelijk: alle landen moeten de stap naar klimaatneutraal maken om de 
opwarming van de aarde binnen de perken te houden. Dat onze totale 
uitstoot een stuk lager is, is dus geen reden om pas te gaan bewegen als 
India dat ook doet.

VERTRAGENDE VERHALEN

Deze verhalen worden in de wetenschap discourses of climate delay 
genoemd. Vertragende verhalen dus. Een collectief van tien 
klimaatwetenschappers heeft ze in vier categorieen opgedeeld. Deze 
typologie omvat de hardnekkigste vertragende verhalen die de ronde doen.

Whataboutism valt in de categorie ‘afschuiven van verantwoordelijkheid’, 
net als bijvoorbeeld het verhaal dat consumenten zelf om olie vragen en 
dat olie- en gasgiganten slechts in die vraag voorzien. Het zijn 
verhalen die benadrukken dat het pas zin heeft om zelf actie te 
ondernemen als anderen eerst iets doen.

De tweede categorie bestaat uit verhalen die ons willen doen voelen dat 
grootschalige, systematische verandering niet nodig is. We moeten ons 
volgens die verhalen richten op innovatie, dan ontstaan er vanzelf 
technieken waarmee we de klimaatcrisis kunnen oplossen.

De derde categorie benadrukt de nadelen van klimaatmaatregelen, zonder 
de noodzaak of voordelen te benoemen (bijvoorbeeld dat de kosten van op 
dezelfde voet verdergaan nog veel hoger zijn).

In de laatste categorie wordt de handdoek in de ring gegooid omdat het 
toch niet meer mogelijk zou zijn nog iets aan klimaatverandering te 
doen.

DE HELE OLIFANT

Je moet aardig wat weten om in te zien wat er klopt van deze verhalen en 
wat niet. En daar hebben veel mensen zoals gezegd niet de tijd of ruimte 
voor. Je kan het vergelijken met het verhaal van de zes blinde mannen 
die voor het eerst een olifant tegenkomen. Elke man raakt een ander deel 
van de olifant aan en beschrijft wat hij voelt. De man die de slurf 
aanraakt, denkt dat de olifant als een slang is. De man die de oren 
aanraakt, denkt dat de olifant als een waaier is. De man die de staart 
aanraakt, denkt dat de olifant als een touw is (of een bezem, 
afhankelijk van welk verhaal jou heeft bereikt). De mannen beginnen 
ruzie te maken over wie gelijk heeft, omdat ze alleen hun eigen deel van 
de olifant kunnen voelen en niet het geheel overzien.

Zo is het ook in de klimaatcrisis complex om de hele olifant te zien. 
Zelfs met de beste bedoelingen laten we ons in deze complexiteit 
makkelijk in de war brengen. Vertragende verhalen spelen daarop in. Ze 
voeden ons met stukjes van de werkelijkheid die ons net genoeg in 
verwarring brengen. Zo werken ze verlammend. Want ga maar na. Wanneer 
kom jij eerder in actie? Als je ergens van overtuigd bent? Of als je 
twijfelt? Die twijfel is een perfecte voedingsbodem om de status quo te 
behouden. Een status quo waar we geen tijd meer voor hebben. Want in de 
komende vijf jaar moeten onze emissies sterk gaan afnemen, anders komt 
het 1,5-graaddoel in gevaar. Ook in het publieke debat hebben we een 
filter voor bullshit dus keihard nodig.

VERTRAGENDE VERHALEN

Het afschuiven van verantwoordelijkheid
* Whataboutism
Onze uitstoot valt in het niet vergeleken met [...]. Daarom heeft het 
geen zin om actie te ondernemen zolang [...] dat niet doen.
* Het free rider excuus (of level playing field)
Als wij uitstoot sneller terugbrengen dan de concurrentie, dan 
profiteren zij daarvan.
* Individualisme
Consumenten moeten hun gedrag veranderen. Zij vragen nu nog steeds om 
olie.

Doordrukken van niet-systemische verandering
* Technologisch optimisme
We moeten ons richten op innovatie, dan ontstaan er vanzelf technieken 
waarmee we dit probleem kunnen oplossen.
* Veel praten, weinig actie
Vertellen dat je hoge klimaatdoelstellingen hebt, maar daar weinig actie 
aan koppelen.
* Fossiele brandstoffen als onderdeel van de oplossing
Fossiele brandstoffen worden steeds efficienter en vormen zo een brug 
naar een toekomst met minder uitstoot.
* Geen stok, alleen wortels
De maatschappij reageert alleen op positief en vrijwillig beleid. 
Beperkende maatregelen zullen falen.
Het benadrukken van de nadelen

Beleidsperfectionisme
* We moeten oplossingen bedenken die door alle betrokken partijen 
gesteund worden, anders verliezen we draagvlak.
* Appel op welzijn
Fossiele brandstoffen zijn nodig voor ontwikkeling. Als we ze aan banden 
leggen, maken we het armere landen onmogelijk om te moderniseren.
* Appel op sociale rechtvaardigheid
Maatregelen kosten veel geld. Dat zal kwetsbare mensen in de 
maatschappij het hardst raken.

Overgeven
* Verandering is onvermijdelijk
* Maatregelen om uitstoot te reduceren gaan in tegen onze huidige manier 
van leven. Daarom zijn ze onmogelijk te implementeren in een democratie.
* Doomism
Alle acties die we ondernemen zijn te weinig en te laat.

Bron: Het artikel ‘Discourses of climate delay’, uit het 
wetenschappelijk tijdschrift Global Sustainability.
https://www.cambridge.org/core/journals/global-sustainability/article/discourses-of-climate-delay/7B11B722E3E3454BB6212378E32985A7

--------
(c) 2023 Vrij Nederland