[D66] Een grote mond over wetenschap is nog geen bewijs van feitenkennis

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  25 januari 2023
Auteur: Sjoerd de Jong
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/01/25/een-grote-mond-over-wetenschap-is-nog-geen-bewijs-van-feitenkennis-a4155265


Een grote mond over wetenschap is nog geen bewijs van feitenkennis
------------------------------------------------------------------
Mensen met extreme opvattingen over wetenschap zijn sterk overtuigd van 
hun kennis van zaken.

Een grote mond over wetenschap is nog geen bewijs dat je gelijk hebt. Of 
zelfs maar dat je weet waar je het over hebt. Griekse filosofen beseften 
dat al, tweeduizend jaar later is het nog eens bevestigd door 
sociaal-psychologisch onderzoek.

Een nieuwe studie van Britse biologen in het vakblad Plos Biology wijst 
uit dat mensen met extreme opvattingen over wetenschap, positief of 
negatief, navenant sterker overtuigd zijn van hun eigen kennis van 
zaken, ook als dat onterecht is.
   
https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.3001915
Dat laatste blijkt enkel het geval bij mensen aan de extreem negatieve 
kant van het spectrum, niet bij degenen met een extreem positieve 
houding. Grof gezegd, bij de stelligste hekelaars van wetenschap is het 
maar de vraag of ze zich niet overschreeuwen.

Die bevinding is relevant omdat resultaten en status van wetenschap 
inzet zijn van maatschappelijke en politieke strijd, met debatten over 
corona, klimaat of stikstof. Critici van de 'officiele' wetenschap 
beroepen zich daarbij vaak op feitenkennis of alternatieve 
interpretaties.


Kennis overschatten

Uit eerdere, kleinere studies bleek al dat mensen die negatief denken 
over vaccins en genetische modificatie geneigd zijn hun kennis van zaken 
te overschatten. Dit nieuwe onderzoek breidt dat uit en suggereert een 
breder verband tussen grondhouding, kennis en zelfoverschatting.

Het team van biologen, verbonden aan diverse Britse universiteiten, 
vroeg ruim 2.000 Britse burgers hoe ze hun kennis van genetica en 
verwante wetenschappen inschatten, en toetste dat vervolgens met 
feitelijke vragen en stellingen („tomaten bevatten niet van nature 
genen', „eten van gemodificeerd fruit past je genen aan'). Uitkomst was 
dat mensen met een sterke mening hun eigen kennis het hoogst inschatten. 
Maar alleen bij degenen met een positieve houding over wetenschap bleek 
die claim terecht, dus gebaseerd op correcte kennis en juist begrip.

De onderzoekers bieden geen verklaring voor het ontstaan van zo'n 
positieve of negatieve houding. Uit hun data blijkt geen eenduidig 
verband met politieke overtuiging. Wel bespeuren ze een sterker negatief 
accent bij personen met een rechtse overtuiging. Daarentegen vertonen 
mensen met een linkse overtuiging de sterkste uitschieters, zowel 
positief als negatief, bij de vraag of we erop kunnen vertrouwen dat in 
genetisch onderzoek het belang van de samenleving voorop staat.


Cognitieve prestaties

Het onderzoek lijkt het cognitieve bias-effect te bevestigen dat de 
psychologen David Dunning en Justin Kruger in 1999 ontdekten, dat 
'laag-competente' personen geneigd zijn hun kennis te overschatten. Ook 
zij vergeleken het zelfbeeld van proefpersonen met cognitieve 
prestaties. De Britse onderzoekers erkennen de overeenkomst, maar 
betwijfelen of het dunning-krugereffect altijd een rol speelt. Een te 
rooskleurig zelfbeeld of geloof in eigen kennis hoeft niet te wijzen op 
gebrek aan 'competentie' in het opnemen van kennis, maar kan ook te 
maken hebben met onjuiste informatie of gevoeligheid voor 
complottheorieen.

Voor filosofen zal de Britse studie niet als een grote verrassing komen. 
In Plato's Apologie zegt Socrates, op zoek naar kennis, dat het verschil 
met zijn gesprekspartners is dat hij tenminste niet denkt te weten wat 
hij niet weet. Het geldt als een inzicht van wijzen: beseffen hoeveel je 
niet weet. Een tegenvaller voor de oude Grieken zal zijn dat correcte 
kennis nog geen medicijn hoeft te zijn tegen zelfoverschatting. Ook uit 
dit onderzoek blijkt dat sterke meningen vaak eerder voortkomen uit een 
ondersteunende of afwijzende houding tegenover wetenschap dan uit 
feitenkennis. Dat strookt met het eigentijdse inzicht dat attitudes vaak 
belangrijker zijn en kennis is 'gesitueerd' in een sociale context.

--------
(c) 2023 Mediahuis