[D66] Crises van de Week Extra: Afschaffen academisch onderwijs: Woke-crisis

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Niet onbelangrijk i.v.m. de identiteitscrisis van D66]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  24 februari 2023
Auteur: Patricia Veldhuis
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/24/ongemak-aan-de-uva-waar-eindigt-debat-en-begint-belediging-2-a4158028


Zorgen bij de UvA om 'woke': 'De academische vrijheid zit in een
grote crisis'
----------------------------------------------------------------
Wordt de academische vrijheid aan de Universiteit van Amsterdam beknot 
door 'woke'? De universiteit laat onafhankelijk onderzoek doen. Wat is 
er aan de hand?

'We moeten alert zijn', zegt Laurens Buijs maandag 20 februari in zijn 
eerste online college over techniekfilosofie tegen de ongeveer honderd 
belangstellenden. 'De academische vrijheid zit in een grote crisis'. De 
universiteit zou een plek moeten zijn waar je 'radicaal vrij' kunt 
denken en praten. Maar, zegt de docent sociale wetenschappen aan de 
Universiteit van Amsterdam (UvA), die vrijheid staat onder druk, door 
'woke' en de 'fatsoenspolitie'.

Buijs geeft college vanuit huis, omdat zijn echte colleges naar eigen 
zeggen 'gecanceld' zijn. Normaal gesproken zou hij deze maandag college 
geven aan studenten van de opleiding Interdisciplinaire Sociale 
Wetenschap (ISW). Maar sinds hij zich eind vorig jaar meldde als 
klokkenluider van de 'zorgelijke radicalisering onder zowel studenten en 
staf' is alles anders.

Buijs geeft 'zeker tot de zomer' geen les meer aan de UvA. Het college 
van bestuur heeft een externe commissie, onder leiding van voormalig 
rector magnificus van de Universiteit Leiden Carel Stolker, 
ingeschakeld. Die onderzoekt of er bij de Faculteit Maatschappij & 
Gedrag, waar Buijs werkt, sprake is van, zoals Buijs het in zijn klacht 
verwoordt, 'ernstige institutionele misstanden [...] die leiden tot een 
acute en fundamentele bedreiging van de academische vrijheid en de 
kwaliteit van onderwijs en onderzoek'. De UvA heeft Stolker ook gevraagd 
om 'de begrippen 'academische vrijheid' en 'wokeness' nader te 
beschouwen'.

Het fenomeen woke is niet nieuw aan Nederlandse universiteiten, maar dat 
er nu onderzoek wordt gedaan naar deze specifieke casus is uniek.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
WAT ER VOLGENS BUIJS SPEELT

Woke, 'wakker zijn', duidt op het zien van misstanden in de maatschappij 
en rekening houden met gevoeligheden. Het houdt de gemoederen al een 
tijd bezig. Studenten, niet alleen die van de UvA, vragen bijvoorbeeld 
om 'dekolonisatie' van het curriculum. Of ze willen een 'safe space', 
een ruimte op de campus waar ze geen last hebben van mogelijke 
transfobe, seksistische of racistische uitlatingen van docenten of 
medestudenten.

Prima ontwikkeling, vinden de voorstanders: de wereld verandert en de 
academie verandert dus mee. Onzin, roepen de tegenstanders: dit schaadt 
het vrije woord.

Laurens Buijs hoort bij de laatste groep. Al was dat niet altijd zo. 
Toen hij in 2007 aan de UvA kwam, voelde hij zich 'als een kind in de 
snoepwinkel'. De UvA was 'een vrijplaats', zegt hij eind januari op de 
Roeterseilandcampus. 'Overal boeken! Hoogleraren waren nog excentrieke, 
eigenzinnige vogels, die rookten in hun kamers!' En vooral: geen 
onderwerp was taboe.

Zo'n tien jaar geleden, zegt hij, sloeg de sfeer om. Hij zag hoe de 
woke-beweging vanuit de VS steeds meer invloed kreeg. Aanvankelijk vond 
Buijs dat 'geweldig'. Hij discussieerde en dacht volop mee over 'het te 
witte curriculum' en over zijn eigen identiteit en privileges als 'witte 
homoman'.

De twijfel komt als hij kritiek krijgt op zijn onderzoek naar geweld 
tegen homo's in Amsterdam. Buijs stelt dat Marokkaanse jongens zich daar 
relatief vaker schuldig aan zouden maken. Racistisch, vinden sommige 
collega's.

Ook zijn standpunten in genderkwesties roepen weerstand op. Buijs, die 
naast zijn baan aan de UvA bedrijven adviseert over diversiteit, stelt 
bijvoorbeeld dat non-binariteit - een paraplubegrip voor mensen die zich 
niet als man of vrouw identificeren - niet bestaat. En hij schroomt niet 
om dat openlijk te verkondigen. Hij noemt het 'bullshit' in een 
vergadering van de Taskforce Diversiteit waar hij dan nog lid van is - 
tot ontsteltenis van andere deelnemers.

In de collegezalen voelt hij vaker 'een moreel veld' neerdalen zodra het 
gaat over genderkwesties. Maar ook andere onderwerpen raken volgens 
Buijs meer beladen. Als hij tijdens een college een 'mono-specialisme' 
vergelijkt met 'een soort autisme', gaat onmiddellijk de hand omhoog van 
een student: 'Meneer, dit is kwetsend. Ik ben neurodivers.' Buijs: 'Je 
voelde de sfeer in de collegezaal veranderen. De laptops werden 
dichtgeklapt en iedereen keek me aan. Zo van: red je hier maar eens 
uit.'

Is dat erg? 'Niet per se. Maar ik merk dat collega's onderwerpen zijn 
gaan vermijden, om niet dit gedoe te hebben.'

Corona is, achteraf bezien, het breekpunt. Buijs uit kritiek op het 
coronabeleid, maar vindt geen gehoor binnen de UvA. 'Als je niet voor 
een booster ging', zegt hij, 'was je fout'. Hij voelt zich 
buitengesloten. Er komen klachten over hem bij het faculteitsbestuur. 
Over zijn uitspraken tijdens colleges en overleggen, en over de manier 
waarop hij die zou doen.

In een mail aan de decaan schrijven tien collega's dat 'er een onveilige 
en onwerkbare situatie is ontstaan'. En: 'Uitspraken varieren van 
ongefundeerd, ongevoelig, kwetsend, tot discriminatoir, verbaal 
agressief en bedreigend.'

Onzin, zegt Buijs: 'Ik ben juist veel te lang geduldig geweest ten 
aanzien van collega's die zich zo naar mij opstelden. Het probleem aan 
de UvA is dat mensen die niet aan de normen voldoen op deze manier 
worden weggezet.'

Pogingen om in gesprek te gaan mislukken, waarna Buijs besluit om zich 
als klokkenluider te melden bij het bestuur van de UvA. Op 13 januari 
heeft hij een gesprek met collegevoorzitter Geert ten Dam en het hoofd 
juridische zaken. Zij beloven zijn klachten serieus te nemen.

Vijf dagen later zet universiteitsblad Folia een opiniestuk van Buijs 
online, waarin hij schrijft dat hij zich zorgen maakt over de 
'woke-cultuur'. Ook schrijft hij over 'het verschijnsel 'non-binair' en 
de bijbehorende obsessie met 'pronouns' (persoonlijke voornaamwoorden)', 
volgens hem 'een lege hype in de hoogmoderne samenleving, zonder 
wetenschappelijke basis'. Het is olie op het vuur.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
HOE EEN GROEP STUDENTEN HET ZIET

Als Raisa Mulder, vierdejaars student Interdisciplinaire Sociale 
Wetenschap aan de UvA, het artikel leest, is ze 'ontsteld en geschokt'. 
Discussie is prima, maar 'ik heb vrienden en studiegenoten die 
non-binair zijn. Hoe kun je als docent aan de UvA een volledige 
ontkenning van iemands identiteit rechtvaardigen?'

Mulder wil iets doen, omdat ze zich machteloos voelt. Ze plaatst een 
bericht op Instagram waarin ze Buijs een gevaar voor de veiligheid van 
studenten noemt en 'niet geschikt om les te geven over gender en 
seksualiteit'. Ze eist dat de UvA Buijs schorst, dat het artikel wordt 
verwijderd en dat de UvA met een steunbetuiging komt voor non-binaire 
studenten.

Achteraf, zegt Mulder, waren die woorden 'misschien wat te hard, maar 
soms is dat nodig om gehoord te worden'.

In de 'gematigder' petitie die ze daarna opstelt met twee medestudenten, 
vragen ze om beleid dat 'de veiligheid en inclusie voor non-binaire 
mensen aan de universiteit beter waarborgt'. Ook willen ze dat studenten 
'die zich niet op hun gemak voelen bij de lessen van Buijs daarvan geen 
consequenties ondervinden'.

Dat laatste blijkt al snel niet meer nodig: op 30 januari schrijft Buijs 
zijn studenten dat hij 'in de ziektewet' zit om zich 'te beschermen 
tegen de agressie van bestuurders, medewerkers en studenten op de UvA'. 
Een paar dagen later wil hij weer aan het werk, maar de UvA heeft al een 
vervanger aangetrokken. 'Mijn werk, niet alleen mijn onderwijs, wordt me 
onmogelijk gemaakt en ik word geisoleerd', zegt hij.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
HOE DE BUITENWERELD HEN OMARMT OF VERGUIST

Waar het conflict zich in eerste instantie voornamelijk binnen de muren 
van de UvA afspeelde, gaat het sinds de publicatie in Folia razendsnel 
los in de buitenwereld. Op sociale media wordt Buijs door de ene groep 
verguisd en door de andere bejubeld. Raisa Mulder krijgt dezelfde 
reacties, maar dan omgekeerd.

Mulder wordt, ook per mail, uitgemaakt voor 'Hitler' en 'jankerd' en 
stopt met het lezen van de berichten op Twitter.

Buijs gaat er juist vol in en stuurt vrijwel dagelijks meerdere tweets 
de wereld in. De 'linkse' wetenschapper krijgt vooral bijval uit 
'rechtse' hoek. 'Ik werd gebeld door Thierry Baudet die me een hart 
onder de riem stak. Zo onwerkelijk! Ik krijg hartverwarmende steun van 
PVV, FvD, Paul Cliteur en Johan Derksen. En mijn eigen UvA, maar ook 
Sylvana Simons en Tim Hofman vallen me persoonlijk aan', twittert hij op 
25 januari.

In de stroom berichten - 242 (re)tweets tussen 18 januari en 23 februari 
- noemt hij de omstreden Britse complotdenker David Icke (die stelt dat 
de wereld bestuurd wordt door buitenaardse reptielen) een 'interessante 
spirituele denker (die ook een veel te groot ego heeft en fouten 
maakt)', maakt hij zich boos over genderneutrale uniformen bij KLM 
('woke waanzin') en haalt hij in reactie op een NRC-artikel over de 
'heksificering van vrouwelijke politici' hard uit naar 'monsterlijke 
patriarchale vrouwen die zich verschuilen achter vals feministisch 
narratief [...] Ze voelen al aankomen dat ze niet wegkomen met hun 
misdaden & corruptie'.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
DE VOORZICHTIGHEID VAN STUDENTEN EN WETENSCHAPPERS

Studenten en wetenschappers van de UvA zijn op hun hoede om zich uit te 
spreken over het conflict rond Buijs. Interviews worden afgehouden, of 
kunnen alleen plaatsvinden op voorwaarde van anonimiteit. 'Ik heb toch 
besloten om me niet in deze discussie te mengen', schrijft de een. Een 
ander: 'Onze opleiding heeft bericht gekregen terughoudend te zijn in 
publiciteit rond de zaak'.

Mulder krijgt veel steunbetuigingen, zegt ze. Maar vaak anoniem. 'Heel 
erg', vindt ze. 'Dit laat zien hoe eng mensen het vinden om zich uit te 
spreken. Dan maakt het niet uit aan welke kant je staat. Het is kwalijk 
als er onveiligheid heerst, dat reken ik de UvA sterk aan.'

Een van de studenten die alleen anoniem wil praten, ziet een breder 
ongemak. Ze houdt in colleges soms liever haar mond als het gaat om 
'gevoelige zaken als gender'. Bij ISW lijkt er niet altijd evenveel 
ruimte te zijn voor een ander geluid, zegt ze. 'Je moet soms oppassen 
met wat je zegt. Wat dat betreft heeft Buijs wel een punt. Maar hij 
maakt het veel groter dan het is. Of, laat ik het anders zeggen, hij 
ervaart het erger dan het is.'

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
DE HOOGLERAAR DIE HET DEBAT NUANCEERT

In een cafe op Roeterseiland wijst Sarah Bracke, UvA-hoogleraar 
sociologie van gender en seksualiteit, op het verschil tussen 
academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting. 'Je mag natuurlijk 
zeggen dat de aarde plat is, maar binnen de wetenschap hebben we bewijs 
dat dat niet zo is. Daar hoeven we dus niet over te discussieren. 
Academische vrijheid houdt precies in dat niet alles open is voor 
debat.'

De universiteit, vindt Bracke, is geen marktplaats waar iedereen maar 
wat kan roepen. 'Waar we het wel over moeten hebben zijn de zaken die 
open liggen, de grijze zones, de twijfels. En die zijn er natuurlijk als 
het over gender gaat. Het debat daarover wordt hier gewoon gevoerd, maar 
wel binnen de contouren van de wetenschappelijke literatuur.'

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
HOE HET VERDER GAAT OP DE UVA

Bij het eerste college dat door de vervanger van Buijs wordt gegeven, op 
6 februari, hangt er 'een voelbare spanning in de zaal', zegt Mulder. 
Iedereen moet bij aanvang de collegekaart laten zien, om te voorkomen 
dat er journalisten of activisten in de zaal komen. Er wordt 
gediscussieerd over de standpunten van Buijs. 'Dat was best 
genuanceerd', zegt een student. 'De vervanger liet wel merken dat hij 
het niet eens is met Buijs, maar vond ook dat er een plek moet zijn op 
de UvA voor rechtse meningen.'

Het bestuur wil, zolang het onderzoek loopt, niet inhoudelijk reageren. 
Wel houdt rector magnificus Peter-Paul Verbeek op de UvA-site een 
pleidooi voor academische vrijheid: 'Het is het wezen van de 
universiteit, de ruimte om over bestaande en nieuwe kennis te 
debatteren, ook als dat lastig is. [...] Tegelijk moeten we beseffen dat 
academische vrijheid soms kan botsen met andere rechten en regels en 
gepaard gaat met verantwoordelijkheden. Haat verspreiden valt er 
natuurlijk niet onder.'

De commissie-Stolker komt eind juni met een onderzoeksrapport.


Met medewerking van Frederiek Weeda.

--------
(c) 2023 Mediahuis