[D66] Coronalessen: Volgende pandemie beter aanpakken? (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #965)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  26 februari 2023
Auteur: Joep Engels
URL:    
https://www.trouw.nl/binnenland/de-lessen-van-corona-kunnen-we-de-volgende-pandemie-nu-beter-aanpakken~bc2c8398/
Ref:    In Op1 van afgelopen vrijdag kon Marion Koopmans de beeindiging
         van de pandemie in Nederland niet verdedigen opdat ze buiten
         Nederland gewoon doorgaat [Start: 0:27:55],
         
https://www.npostart.nl/op1-24-februari-2023/24-02-2023/POW_05517711


De lessen van corona: kunnen we de volgende pandemie nu beter aanpakken?
------------------------------------------------------------------------

Drie jaar na het uitbreken van de pandemie kunnen ook de laatste 
corona-adviezen achterwege blijven, luidt het advies van experts. Hebben 
we ook iets geleerd van de pandemie? En zijn we voorbereid op de 
volgende?

Zelftests en isolatie hoeven niet meer, zo adviseert het OMT. De 
anderhalve meter afstand, de vervroegde sluitingen en het 
coronatoegangsbewijs werden een jaar geleden al afgeschaft. Voor veel 
mensen kwam daarmee een einde aan de pandemie. Dat gold niet voor 
longcovidpatienten of kwetsbare groepen, maar een groot deel van de 
samenleving omarmde de herkregen vrijheden en liet het virus achter 
zich.

We hebben er niets van geleerd, verzuchtte viroloog Ron Fouchier vorige 
maand in deze krant. Vroeg of laat komt er een nieuwe grieppandemie, 
betoogde de hoogleraar van het Erasmus MC in Rotterdam, en Nederland is 
nog net zo slecht voorbereid als toen corona kwam. 'We houden nog steeds 
niet goed bij welke virussen op de loer liggen. We weten niet wat het 
precieze effect van maatregelen als mondkapjes of avondklok is geweest. 
De zorg is niet op een nieuwe pandemie voorbereid. En we weten ook niet 
of we goede vaccins tegen zo'n pandemische griep zullen hebben.'


Sneller in de actiemodus

We hebben wel iets geleerd, reageert David Ikkersheim van adviesbureau 
KPMG dat de coronacrisis in 2021 evalueerde. 'We hebben aan andere 
landen kunnen zien dat een snelle reactie, met veel testen, effect 
heeft. Ik vermoed dat Nederland bij een nieuwe pandemie sneller in de 
actiemodus gaat. En ik hoop dat we dan niet weer eindeloos over 
mondkapjes zullen debatteren, maar dat we ze gewoon gaan dragen.'

Het is de vraag wie Fouchier met 'we' bedoelt, zegt Arjen Boin, 
hoogleraar aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in 
crisismanagement. 'Wij, de burgers, hebben geleerd dat de pandemie die 
al decennia werd voorspeld, zich werkelijk kan voordoen. En in de eerste 
golf heeft de overheid kunnen zien dat wij heel goed in staat zijn ons 
aan de maatregelen te houden. Maar dat we het na een tijdje zat zijn en 
dan onze vrijheid terug willen.'

De instituties zijn bezig de lessen te laten landen, gaat hij verder. 
'Het ministerie en het RIVM werken aan een nieuwe crisisstructuur. Het 
lijkt me voorbarig om te zeggen dat er geen lessen zijn geleerd.'

Er was met de kennis en kunde van het RIVM en de GGD's al een goede 
basisstructuur, zegt Corien Swaan, arts infectieziektebestrijding en 
coordinator pandemische paraatheid bij het RIVM. 'Die structuur was 
berekend op de vorige pandemie, de Mexicaanse griep uit 2009. Die konden 
we aan. Maar de coronapandemie was groot en duurde lang. Dat was niet 
voorzien.'


Snel kunnen opschalen

Het is daarom van belang dat RIVM en GGD's voldoende capaciteit hebben. 
'Niet permanent op maximale sterkte, maar ze moeten wel zo worden 
ingericht dat ze snel kunnen worden opgeschaald. Daar wordt aan 
gewerkt.' Daarnaast moet de uitwisseling van gegevens een stuk beter. 
Tijdens corona bleek dat de systemen niet goed op elkaar aansloten. Ze 
waren niet op zo'n grote datastroom berekend en gebruikers stuitten 
nogal eens op juridische problemen, zoals de privacy van 
persoonsgegevens.

Swaan: 'Tijdens een pandemie wil je weten waar nieuwe uitbraken zijn. Of 
de maatregelen werken. Dan moet je er dicht bovenop zitten. Maar dat kon 
het systeem niet aan. De GGD's moesten hun gegevens over nieuwe clusters 
naar het RIVM doorbellen. Een nieuwe IT-structuur is in voorbereiding, 
maar het duurt altijd even voordat zoiets werkelijk draait.'

Elke uitbraak heeft zijn lessen, zegt ze, en elke evaluatie maakt het 
systeem sterker. 'We hebben geleerd van de polio-uitbraak in de jaren 
negentig, de Mexicaanse griep, de Q-koorts.' Ze is niet bang voor de 
valkuil van de generaal die altijd zijn vorige oorlog vecht. 'Het is de 
kunst je organisatie generiek te versterken en niet ziektespecifiek. Leg 
je handelen niet te veel vast in draaiboeken, maar wees ook voorbereid 
op het onverwachte.'


Je kunt niet elk risico uitbannen

De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde eind vorig jaar dat te 
weinig is geleerd over de effectiviteit van coronamaatregelen. Er wordt 
niet gemonitord en niet geevalueerd, schreef de raad, waardoor de 
onzekerheid over het effect van elke maatregel apart blijft bestaan. 
Maar het heeft niet veel zin om dat heel precies te willen weten, zegt 
Swaan: 'Die effecten waren tijdens de pandemie al nauwelijks te 
scheiden. Dat is bij een nieuw, onbekend virus helemaal onmogelijk. Hoe 
besmettelijk is het? Welke groepen zijn kwetsbaar? Wat zijn de 
omstandigheden? Tijdens de eerste coronagolf adviseerde het OMT om de 
scholen open te houden, een half jaar later leek het beter ze te 
sluiten.'

Je kunt niet elk risico uitbannen, zegt hoogleraar Boin. 'Na de 
watersnoodramp van 1953 hebben we gezegd: dat nooit meer. Welk risico op 
een virusuitbraak accepteren we? Daar zou het debat over moeten gaan. 
Virologen willen graag dat de minister bij wijze van spreken maar op een 
knop hoeft te drukken als er een nieuwe virusuitbraak is. En dat dan 
alles onder controle is. Maar hoe dan? Als er een tienpuntenplan zou 
zijn dat bewezen effectief is en als de overheid daar geen werk van zou 
maken, dan hebben ze een punt. Zo'n plan bestaat niet.'

--------
(c) 2023 DPG Media B.V.