[D66] 'D66, dat is die elitaire Randstadpartij'
Dr. Marc-Alexander Fluks
fluks at combidom.com
Sat Feb 18 11:53:40 CET 2023
Bron: NRC Handelsblad
Datum: 18 febrauari 2023
Auteur: Philip de Witt Wijnen, Eppo Konig
URL:
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/18/d66-dat-is-die-elitaire-randstadpartij-a4157481
'D66, dat is die elitaire Randstadpartij'
-----------------------------------------
Op het platteland wordt D66 gezien als een partij voor welvarende
hoogopgeleiden, die botst met boeren. Een 'tegenbeweging' van
provinciale D66'ers wil 'de regio' binnen de partij versterken.
Als fractievoorzitter in een landelijke gemeente als Noordoostpolder in
Flevoland krijgt Wim van Wegen regelmatig de vraag: waarom zit jij nou
bij D66?
'We hebben in de regio zeker een imagoprobleem', zegt Van Wegen. 'Als ik
moet flyeren voor D66, dan vinden ze mij nog wel een aardige kerel,
zeggen ze. Maar D66...? Hm Hm. Dan gaan ze al een beetje vies kijken.'
De naam van partijleider Sigrid Kaag valt dan wel eens. 'En jullie zijn
een Randstadpartij, een elitaire partij.'
'Jullie maken de boeren kapot!', hoor je als D66'er ook, zegt Marieke
Vellinga, voorheen fractievoorzitter in Sudwest Fryslan en nu wethouder
op Vlieland.
Ook in de regio Zuidoost-Drenthe wordt D66 vaak gezien als een partij
voor welvarende hoogopgeleiden, volgens Joey Koops, fractievoorzitter in
Emmen. Mensen hebben er vaker een bijstandsuitkering, overgewicht of
zijn laaggeletterd, zegt hij. 'Dan ben je sneller gefrustreerd over een
partij, als je het beeld hebt dat die mensen jouw problemen niet
hebben.'
Koops moeder was postbode, zijn vader gevangenisbewaker. Als hij dat in
Drenthe vertelt, komt hij als D66'er sneller binnen bij mensen, zegt
hij. Dan vertelt hij dat D66 ook is voor 'kansengelijkheid.'
Van Wegen, Vellinga en Koops behoren tot de drijvende krachten achter de
'R49', een samenwerkingsverband van kleinere lokale fracties om D66 in
Den Haag beter te bereiken. 'Een tegenbeweging' die 'de regio' in de
organisatie en de visie van de partij wil versterken, zegt Van Wegen.
De naam R49 verwijst naar de 49 lokale fracties, van Aalten tot Zundert,
die in april 2021 een oproep deden aan de toen nieuwe Tweede
Kamerfractie. Boodschap: vergeet de regionale kiezer niet.
'Ga de dialoog aan met de boeren en doe dit met een optimistisch
geluid', schreven ze. Verdeel rijksgeld beter over regionale gemeenten,
behoud dorpsscholen, bouw genoeg starterswoningen en investeer in nieuwe
regionale treinverbindingen.
Nederland regioland
Het leidde begin 2022 tot een manifest van zeventien pagina's: Nederland
regioland. Dit was opgesteld door de twee D66-Kamerleden uit Friesland,
Romke de Jong en Tjeerd de Groot, samen met R49. Ze wilden het 'met
tromgeroffel' en media-aandacht publiceren, maar toen brak net de
Oekraine-oorlog uit: slechte timing.
Op het afgelopen partijcongres in november in Rotterdam was er wel een
regiosessie, die ook een vervolg krijgt op het volgende congres. 'De R49
moet over een paar jaar de R89 worden, of de R129', zegt Van Wegen. Nee,
ze hebben geen 'Calimero-complex', ze willen 'pro-actief' de regio
verankeren in het 'dna van D66'.
Zaterdag trapt D66 in Arnhem de campagne af voor Provinciale
Statenverkiezingen in maart; dan moet blijken hoe D66 het in de regio
gaat doen. Maar de electorale vooruitzichten zijn niet zo gunstig.
Gemiddeld haalde D66 bij de laatste zes Statenverkiezingen sinds 1999
een kleine 7 procent van de stemmen. In Noord-Holland en Utrecht scoorde
de partij steevast ver boven het eigen landelijk gemiddelde. In
Friesland en Zeeland ligt dat percentage elke keer lager. Landelijk
gezien staat D66 in de huidige peilingen ook op verlies: 5 tot 7
procentpunt minder stemmen dan bij de Tweede Kamerverkiezingen vorig
jaar.
Typische kenmerken van D66-kiezers zijn een hogere opleiding en een
hoger inkomen, zegt Asher van der Schelde van onderzoeksbureau I&O
Research. Die groep kiezers woont nu eenmaal vaker in de stad. 'Je ziet
in Nederland een lijn door de noordelijke Randstad: van Haarlem naar
Amsterdam, naar 't Gooi, Utrecht en dan een beetje door naar
Nijmegen-Arnhem. Dat is wel echt een D66-belt.'
Zelf zijn de volksvertegenwoordigers van D66 in Den Haag ook niet zo
landelijk. De Kamerleden van buiten de Randstad zijn op een hand te
tellen: vijf van de 24.
Rutger Schonis bijvoorbeeld was de enige Zeeuwse D66'er in Den Haag
sinds 1998, maar hij keerde in 2021 niet terug op de kandidatenlijst.
Hij is nu wethouder in Middelburg. Meer partijen hebben een 'Haagse
blik' op de regio, zegt hij. 'De afstand Den Haag-Middelburg is altijd
groter geweest dan Middelburg-Den Haag.'
Op de huidige kandidatenlijst voor de Eerste Kamer staan nu vijf
'regionale kandidaten' in de top 15. Een van hen, het Gelderse Statenlid
Antoon Kanis, begrijpt dat de Randstad in Den Haag beter
vertegenwoordigd is. 'De afdeling-Amsterdam van D66 is groter dan die
van Gelderland; daar komen meer actieve leden vandaan.'
Stikstofaanpak
Wat gevoelig ligt op het platteland, is de stikstofaanpak waarmee D66
zich binnen de rechtse coalitie met VVD, CDA en ChristenUnie profileert.
Het programmapunt 'Halveer de Veestapel', door landbouwwoordvoerder
Tjeerd de Groot vaker verwoord, is in regio's slecht gevallen.
Van Wegen: 'Ik denk dat die uitspraak - en dit heb ik Tjeerd de Groot
destijds ook persoonlijk laten weten - wel voor polarisatie heeft
gezorgd en daarmee schiet je je doel voorbij. Met de verkiezingen heeft
ons dat in ieder geval niet geholpen. Ik kom uit een agrarisch gebied.
Het heeft ons leden gekost en het is mij echt vaak nagedragen tijdens
campagnevoeren.'
'We zijn een partij die zaken benoemt die soms wat gevoelig liggen',
reageert De Groot. Het stikstofprobleem is te groot en vraagt om
landelijke regie, vindt hij. 'Dat betekent dat je een boodschap moet
brengen die hard aankomt.' D66 komt tegelijkertijd met oplossingen, zegt
hij: ruim 24 miljard euro tot 2035 van de coalitie voor de hervorming
van de agrarische sector naar duurzame 'kringlooplandbouw'.
De Groot snapt dat de stikstofaanpak in de regio 'hartstikke spannend'
is. 'Tegen elke regio die mij belt zeg ik: jongens, als ik dingen moet
uitleggen, kom ik langs.'
Een andere ergernis voor de regionale D66'ers is de scheve verdeling van
de 7,5 miljard euro voor infrastructuur in de komende jaren. Het gros
gaat naar de Randstad (circa 65 procent) en stedelijke gebieden in
Noord-Brabant en Gelderland.
Friesland, Groningen en Drenthe kregen samen slechts 323 miljoen euro (4
procent) - waarna de Tweede Kamer alsnog geld bijlegde voor een nieuw
treinaquaduct bij Leeuwarden, het 'spoorinfarct' tussen Meppel en Zwolle
en een verkenning naar de toekomstige Nedersaksenlijn tussen Enschede en
Groningen.
Ook Gelderland is er bekaaid vanaf gekomen, vindt Statenlid Kanis. 'We
kregen 115 miljoen euro voor een dubbelspoor naar de Achterhoek en
verbreding van de Rijnbrug bij Rhenen. Een schril contrast met de
miljarden voor Amsterdam gaan.'
Matig ov naar steden betekent minder banen, woningen en mensen in de
regio, zeggen de mensen achter R49. 'Dan kan D66 heel hard roepen:
minder auto, meer fietsen, en dat soort dingen', zegt Van Wegen. 'In
Utrecht en Amsterdam werkt dat fantastisch. In het noorden ben je wel
gedwongen de auto te pakken naar je werk.'
Het geld voor infrastructuur volgt de provinciale woningbouwplannen,
werpen ze bij D66 in Den Haag tegen. En in het coalitie-akkoord is wel 3
miljard euro vrijgemaakt voor de toekomstige Lelylijn-trein tussen
Lelystad en Groningen.
'De grootste investering in ov in tijden is gewoon heel erg nodig',
reageert Kamerlid Romke de Jong. 'Ik kom zelf uit een gemeente
[Opsterland] met zestien dorpjes, ik weet hoe belangrijk het is.'
Met een tekort aan basale voorzieningen - werk, scholen, huizen - landen
typische D66-thema's in de regio soms ook niet, zegt Koops uit Emmen. Je
kunt het beter hebben over een lagere energierekening nu, dan over een
klimaatneutrale verre toekomst. Koops: 'Omdat veel mensen hier zich
moeten bezighouden met wat ze vandaag op tafel kunnen krijgen.'
Of het pleidooi tegen Zwarte Piet: 'Achter de schermen zijn wij al jaren
bezig Zwarte Piet minder zichtbaar te maken', zegt Koops. 'Dat is
gelukt, vanaf dit jaar is er geen Zwarte Piet meer bij de intocht in
Emmen. Maar niet door grote of zware discussies in de raad over
progressiviteit.'
'Diversiteit is heel belangrijk', zegt Van Wegen uit Noordoostpolder:
'Maar wat ik om me heen hoor is: leuk hoor, diversteit en woke, maar
wanneer wordt die N50 nou eens aangepakt?' Die N50 van Zwolle naar
Emmeloord, grotendeels tweebaans, staat bekend als een 'dodenweg'. 'Als
die in de Randstad had gelegen, was het allang opgelost, denk ik dan
zelf.'
Regiotoets
Eigenlijk zouden al het landelijke beleid en investeringen eerst gewogen
moeten worden tussen stad en platteland, oppert D66'er Vellinga. Zoiets
als de 'Waddentoets', een motie van het Friese PvdA-Kamerlid Lutz Jacobi
uit 2008, om te kijken of nieuwe regelgeving economisch, ecologisch of
bestuurlijk schadelijk zou kunnen zijn voor de Waddeneilanden. 'Geen
Waddentoets, maar een regiotoets dan.'
Als voorbeeld noemt ze de voorschoolse kinderopvang: in dunbevolkte
regio's, zoals Vlieland, kan het een uitkomst zijn om drie- en
vierjarigen samen in een groep te plaatsen. 'Mag niet volgens landelijke
regels, zegt de GGD dan', volgens Vellinga. 'Terwijl we alle
Nederlanders toch dezelfde basisvoorzieningen willen bieden.'
Hoe gaat het verder met de R49? Peter de Kraker, D66-fractievoorzitter
in Terneuzen en een van de ondertekenaars, heeft het idee dat de
beweging 'een beetje als een nachtkaars is uitgegaan'. Martin
Wissekerke, zijn collega in Goes, vindt dat regionale politici van hun
eigen kracht moeten uitgaan. 'Het D66-verhaal over klimaat en milieu is
niet elitair'. zegt hij 'Het spreekt ook gewone Nederlanders aan.'
Volgens Van Wegen, Vellinga en Koops heeft D66 in Den Haag de oproep
juist goed opgepakt, en moet de dialoog met de regio worden voortgezet.
Van Wegen: 'Nu wordt alles iets te vaak met een Randstedelijke blik bij
de regio op het bordje geschoven'. 'Schrijf niet alleen beleid voor de
regio, maar doe het met de regio', zegt Koops. 'Het is niet wij-zij,
maar we hebben wel onze eigen manier van doen.'
--------
(c) 2023 Mediahuis
More information about the D66
mailing list