[D66] Boek Kees Verhoeven verschenen (3)
Dr. Marc-Alexander Fluks
fluks at combidom.com
Fri Feb 3 16:46:40 CET 2023
Bron: NRC Handelsblad
Datum: 2 februari 2023
Auteur: Menno Hurenkamp
URL:
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/02/de-democratie-crasht-door-de-digitalisering-of-valt-het-toch-wel-mee-a4156029
De democratie crasht door de digitalisering. Of valt het toch wel mee?
----------------------------------------------------------------------
In zijn boek De democratie crasht stelt voormalig D66-Kamerlid Kees
Verhoeven dat de digitalisering de rechtstaat en de democratie onderuit
haalt. Oververmoeide volksvertegenwoordigers laten zich te veel leiden
door scoringsdrift en de burger wordt te weinig beschermd.
Is het ooit zo bejubelde internet een paard van Troje voor de Haagse
politiek, of eerder een pony? Uit het vlot leesbare en instructieve boek
van voormalig D66-Kamerlid Kees Verhoeven De democratie crasht spreekt
dat het een gevaarlijk dier is, misschien niet eens dat paard maar
eerder een wurgslang. Want de Tweede Kamer heeft geen greep op de
digitalisering maar de digitalisering heeft wel greep op de Tweede
Kamer, zo vat Verhoeven het probleem samen.
Parlementsleden worstelen met ambtelijke teksten die hun inbox
overspoelen en komen amper boven. Wat ze aan tijd overhouden, gaat op
aan Twitter en chatgroepen om contact met collega's en achterban te
onderhouden. Wat erbij inschiet: wetgeving die het hoofd biedt aan
tech-reuzen als Google of Facebook, aan spionage door China of Rusland,
aan privacy voor burgers.
Zoeken naar mediamomentjes
Als het erop aankomt laten oververmoeide volksvertegenwoordigers zich
bij de wetgeving leiden door haastige of emotionele afwegingen, door
scoringsdrift of vooroordelen. Zo trappelt digitalisering de rechtstaat
en democratie aan gort, volgens Verhoeven. Zowel de zucht van regering
en veiligheidsdiensten naar informatie over wat burgers uitspoken, als
de slinkse wegen waarmee het grootkapitaal ons uitmelkt als onwetende
sociale mediagebruikers, worden amper getemd.
Verhoeven kan het weten, want hij was erbij van 2010 tot 2021. In de
boeiendste gedeelten van het boek staat hij ruimschoots stil bij het
parlementaire handwerk, van het zoeken naar mediamomentjes door
Kamervragen tot het gesjacher met andere partijen om een zoveelste motie
aangenomen te krijgen.
Hij bespreekt in detail hoe Kamerleden buiten adem aandraafden achter
Hugo de Jonge en zijn corona-app. Of hoe de Chinese telecomgigant Huawei
verdween uit Nederland, maar parlementariers nu nog geen idee hebben
'hoe diep Huawei in onze telefoons zit'. Hij belicht met zelfspot zijn
volte-face bij de wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten uit
2017. Als oppositiepoliticus sprak Verhoeven zeer kritisch over de
'sleepwet': de veiligheidsdiensten slaan alle informatie die ze ooit van
burgers vergaarden eeuwig op, schande! Maar na de verkiezingen zat
Verhoeven opeens in een regeringscoalitie en verdedigde hij de wet met
vuur.
De netjes uitgewerkte suggesties van Verhoeven om de situatie te
verbeteren komen neer op serieuzer debat, gericht op meer regulering en
belasting van de digitale markt en meer bewaking van cruciale digitale
infrastructuur - alleszins verstandig. De lezer denkt, waarom is het er
nog niet? Een deel van het boek is op een andere toon geschreven, niet
als politieke maar als psychologische analyse. Het is gewijd aan
'evolutionaire zwakheden' van mensen in het algemeen en gebrek aan
rationaliteit onder Kamerleden in het bijzonder. Door de waan van de dag
nemen ze niet de best denkbare besluiten, maar rommelen wat aan.
Die psychologiserende draai is jammer, want deze kan ook uitgelegd
worden als de beroemde verzuchting van voetbalcoach Louis van Gaal
richting een verslaggever, 'ben ik nou zo slim of ben jij nou zo dom?'
Verhoevens claim dat de democratie crasht was misschien meer gebaat
geweest bij wat landmeetkundige interventies ('piketpaaltjes') ten
opzichte van anderen die zich zorgen maken om democratie. Het is
denkbaar dat digitalisering geen wurgslang of paard van Troje is, maar
eerder een pony van Troje, of een werkpaard, een kudde geiten of een
uitgestorven mammoet - dat er grotere problemen zijn.
'Het bestel opblazen'
Ooit werd Verhoevens eigen partij D66 opgericht om 'het bestel te laten
ontploffen' (Hans van Mierlo). Die democratische vernieuwingsambitie is
ingeruild voor een links-liberale agenda van zelfontplooiing en
tolerantie. Deze scoort goed wanneer een D66-leider (voorheen Alexander
Pechtold, nu Sigrid Kaag) de confrontatie zoekt met de mensen die nu
'het bestel willen opblazen', namelijk de rechtsextremistische
populisten. Verhoevens partijleider (en zij niet alleen) ziet die
populisten als reden dat de democratie crasht. Dan is de oplossing niet
het opknippen van Google, maar een partijverbod of een kiesdrempel.
Zoiets geldt ook voor de verplaatsing van macht uit Den Haag, naar de
rechterlijke macht, naar de Europese Unie. Dat is voor D66ers een warm
bad. Verhoeven tekent kritisch aan dat ook hier het parlement
tekortschiet, dat 'de Tweede Kamer onvoldoende controleert welke
standpunten kabinetsleden innemen tijdens Europese vergaderingen'. Maar
de door hem gewenste extra regulering van de digitale wereld moet wel
degelijk van de Europese Unie komen. Critici zeggen ondertussen: gooi
die digitalisering in mijn petje, de democratie crasht door Brussel of
door Nederlandse rechters die zich met het asielbeleid bemoeien.
Ook maatschappelijk heeft digitalisering meer betekenissen.
Volksvertegenwoordigers zijn inderdaad druk zichzelf smartphonegewijs
een publiek profiel aan te meten. Want wie niet in de media komt
verdwijnt. Maar is gemopper over hijgerigheid en onbedachtzaamheid niet
van alle tijden?
De grote zichtbaarheid van de politiek is ook vooruitgang, net als dat
burgers door sociale media zichzelf kunnen laten horen. De opkomst bij
verkiezingen is niet voor niets zo hoog. En als je profileringsdrang
kritiseert, weeg dan de draaideur mee tussen Den Haag en het bestuur van
de publieke omroep, of het cordon publicitaire rond het Binnenhof van
duizenden spindoctors en voorlichters.
Niet lang geleden combineerden hoofdredacteuren van kranten hun baan met
lidmaatschap van de Tweede Kamer en deden parlementsleden tot de rand
gevuld met jenever aan de debatten mee. Democratisch, bedachtzaam? Nou
nee. Oftewel, de situatie is ernstig, maar deze houdt al een tijdje aan.
De democratie worstelt, mede door digitalisering. Verhoevens boek is een
mooie update over hoe de Tweede Kamer in die wedstrijd zit.
Kees Verhoeven: De democratie crasht. Politieke onmacht in het digitale
tijdperk. Business Contact,
268 blz. EU 22,99
--------
(c) 2023 Mediahuis
More information about the D66
mailing list