[D66] EU stevent af op fiasco met een dubbel 'nee' tegen Kyiv

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  5 december 2023
Auteur: Marc Peeperkorn
URL:    
https://archive.ph/https://www.volkskrant.nl/politiek/eu-stevent-af-op-fiasco-met-een-dubbel-nee-tegen-kyiv~b0543c77/


EU stevent af op fiasco met een dubbel 'nee' tegen Kyiv
-------------------------------------------------------

De Europese regeringsleiders stevenen door vergaande verdeeldheid af op 
wat de geschiedenisboeken kan ingaan als een historisch fiasco: een 
dubbel nee tegen Kyiv. 'Nee' tegen nieuwe financiele steun voor Oekraine 
en 'nee' tegen het beginnen van de onderhandelingen over het 
EU-lidmaatschap.

De EU-top die volgende week donderdag en vrijdag wordt gehouden, werpt 
al tijden zijn schaduw vooruit. Behoren doemscenario's tot het 
gebruikelijke instrumentarium om druk op de ketel te zetten, dit keer is 
pessimisme het enige waarover de lidstaten het eens zijn. 'Ik zie het 
echt somber in', zegt een ambtenaar met een groot aantal EU-toppen op 
zijn cv. 'Het zit vaster dan vast', stelt een betrokken EU-diplomaat.

De ontwerpconclusies voor de topontmoeting stralen nog hoop uit. Daarin 
herhalen de leiders niet alleen 'zo lang als nodig' Kyiv financieel, 
humanitair en militair te steunen, ze zetten tevens het licht op groen 
voor de door Oekraine zo gewenste onderhandelingen over het toekomstige 
EU-lidmaatschap. Maar dat concept dateert van afgelopen vrijdag. Deze 
week boorde de Hongaarse premier Viktor Orban die hoop de grond in.

In een brief aan EU-president Charles Michel - de tweede binnen een 
maand - schrijft Orban dat elke illusie over een voor Kyiv succesvolle 
EU-top 'ongegrond' is. Hij schuift toetredingsgesprekken met Kyiv als 
ondoordacht terzijde en betitelt het voorstel van de Commissie om het 
EU-budget met bijna honderd miljard euro te verhogen - waarvan de helft 
is bestemd voor Oekraine - als 'ongefundeerd, onevenwichtig en 
onrealistisch'. De Hongaarse premier roept Michel op Oekraine van de 
agenda van de EU-top te halen 'omdat het duidelijke gebrek aan consensus 
onvermijdelijk tot een mislukking leidt'.


Veto voor Oekraine en EU-budget

Orban kan dreigen omdat hij - net als alle andere leiders - een veto 
heeft bij deze onderwerpen. De Hongaarse premier staat bekend om zijn 
goede banden met de Russische president Vladimir Poetin. Ging Orban bij 
Europese sancties tegen Moskou op het laatste moment steeds akkoord, dit 
keer toont hij geen enkele inschikkelijkheid.

De meeste andere EU-leiders steunen het voorstel van de Europese 
Commissie om onderhandelingen over toetreding met Kyiv te beginnen. 
Volgens de Commissie heeft Oekraine het afgelopen jaar, ondanks de 
oorlog, hard hervormd om de democratie en rechtspraak te verbeteren en 
de corruptie aan te pakken. Met nog een paar stapjes te gaan, kunnen de 
onderhandelingen in maart volgend jaar daadwerkelijk beginnen.

Tegen de tussentijdse verhoging van het EU-budget is het verzet veel 
breder. En ook hier heeft iedere leider een veto. Vrijwel iedereen 
verwijt de Commissie veel te makkelijk bij de lidstaten aan te kloppen 
voor extra geld, juist op het moment dat nationaal bezuinigd moet 
worden.

Voor de 50 miljard euro extra voor Oekraine, staan de leiders (minus 
Orban en de Slowaakse premier Robert Fico) open. Het gaat om 17 miljard 
euro aan subsidies, de rest (33 miljard) zijn leningen. Bovendien is het 
voor vier jaar, wat neerkomt op een maandelijkse subsidie van 350 
miljoen euro, verdeeld over 27 landen. Geen overdreven gift voor een 
Unie die steeds herhaalt dat Oekraine voor onze vrijheid vecht. 
Momenteel betaalt de EU 1,5 miljard per maand aan Kyiv.

Over de overige 50 miljard euro (voor het tegengaan van migratie, 
oplopende rentelasten en extra Commissie-ambtenaren) is zelfs geen begin 
van overeenstemming. Nederland en Duitsland verwerpen samen met een 
handvol andere begrotingshavikken elke roep om meer geld van de 
lidstaten; zij willen snijden in andere EU-uitgaven. De zuidelijke 
landen beschermen de subsidies voor landbouw en de armere regio's 
(tweederde van het EU-budget) terwijl de oostelijke en Baltische 
lidstaten meer geld willen voor defensie.


Miljardendouche voor Orban

Een 'landingszone', zoals in Brussel de aanzet tot een compromis wordt 
genoemd, is vooralsnog niet in zicht. Een crash wel. Het recente bezoek 
van EU-president Michel aan Orban heeft - getuigde de gepeperde brief 
van de Hongaarse leider - geen effect gehad.

Sommige diplomaten hopen dat Orban met geld kan worden verleid. Volgende 
week beslist de Commissie om bijna de helft van de bevroren EU-subsidies 
voor Hongarije te ontdooien. Daarmee komt circa 10 miljard euro vrij 
omdat Boedapest voldoet aan de eisen van Brussel om de rechterlijke 
macht onafhankelijker te maken.

De meeste EU-ambtenaren zijn minder optimistisch over het verzachtende 
effect van deze miljardendouche op Orban. Ze menen dat Orban uit is op 
wraak: hij is de langstzittende premier aan de EU-tafel maar geniet - 
mede door zijn opstelling - weinig respect. Orban is ook niet vergeten 
hoe de Oekraiense president Volodymyr Zelensky hem - tot vermaak van 
velen - tijdens een EU-top wegzette als een hopeloos geval. 'Nu heeft 
hij de troeven in handen', aldus een diplomaat over de drijfveren van de 
Hongaarse premier.


Zwartepieten is al begonnen

Geen geld en geen onderhandelingen voor Oekraine in december is volgens 
EU-ambtenaren praktisch niet meteen een ramp. Die onderhandelingen duren 
sowieso een jaar of tien, een paar maanden later beginnen is 
overkomelijk. Verder zijn er alternatieven om Kyiv ook zonder Hongaarse 
instemming financieel nog een tijdje te helpen. Maar qua beeldvorming is 
een dubbel 'nee' tegen Oekraine desastreus.

Het is een slag in het gezicht van Zelensky als die ondanks alle 
hervormingen de EU-belofte voor zijn burgers niet kan waarmaken. Nog 
harder is de dreun als de EU niet met geld over de brug komt op het 
moment dat de miljarden uit de VS ook stokken. Dan kan de EU haar 
ambitie als geopolitieke speler bij het grofvuil zetten.

De leiders staan onder grote druk om zo'n blamage te voorkomen. Achter 
de schermen wijzen de partijen al naar elkaar wie verantwoordelijk is 
voor een eventuele mislukking: Orban wijst de Commissie, de Commissie 
naar Michel, Michel naar de Commissie, en de leiders naar Orban, Michel 
en de Commissie.

--------
(c) 2023 DPG Media B.V.