[D66] Mondkapjesdeal staat op band (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #945)

Wed Sep 14 14:08:46 CEST 2022

Bron:   Volkskrant
Datum:  14 september 2022
Auteur: Frank Hendrickx
URL:    
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-geboorte-van-de-mondkapjesaffaire-we-gaan-die-shit-naar-nederland-halen-en-worden-miljonair~v575920/

De geboorte van de mondkapjesaffaire: 'We gaan die shit naar Nederland
halen en worden miljonair'
----------------------------------------------------------------------

Het Openbaar Ministerie bezit bandopnamen over de mondkapjesdeal waarop 
te horen is dat Sywert van Lienden en zijn compagnons al in een vroeg 
stadium plannen maakten voor een 'commercieel avontuur'. 'We gaan gewoon 
die shit naar Nederland halen en we worden miljonair.'

Sywert van Lienden: 'In ieder geval is een eis dat we alle vier gillend 
rijk worden, want het is een grote middelvinger van de overheid. Ik ga 
dit echt serieus voor geen goud vrijwillig doen.'

Het zijn de woorden van Sywert van Lienden op 12 april 2020. Op dat 
moment is hij nog bezoldigd gemeenteambtenaar in Amsterdam. Hij heeft in 
de voorgaande weken, na het uitbreken van de coronacrisis, furore 
gemaakt als kopstuk van de Hulptroepen Alliantie. In samenwerking met 
tal van vrijwilligers en gerenommeerde partijen als Coolblue, Randstad, 
beurshandelsbedrijf IMC, Flexport en KLM belooft Van Lienden om 'om 
niet' mondkapjes veilig te stellen voor de zorg. Het is een initiatief 
zonder winstoogmerk, wordt keer op keer benadrukt.

De vraag is lang geweest waarom Van Lienden er uiteindelijk voor koos om 
in het geheim een megaorder van het ministerie van VWS op naam te laten 
zetten van een commercieel bv'tje, Relief Goods Alliance (RGA), waarmee 
hij en zijn compagnons Bernd Damme en Camille van Gestel uiteindelijk 
zo'n 30 miljoen euro winst boekten. Het afgelopen jaar hebben de drie 
mannen steeds nieuwe redenen opgevoerd voor hun commerciele operatie: de 
overheid zou hebben geeist dat er 'ondernemersrisico' werd genomen, voor 
de stichting was de deal te riskant, partner Coolblue lag dwars, vanwege 
'mededingstechnische redenen' moest een commerciele bv worden ingezet.

Tapes

Bandopnamen die zijn gemaakt van interne overleggen schetsen een ander 
beeld en lijken zeer belastend voor de drie verdachten: Van Lienden en 
zijn compagnons sturen zelf al in een vroeg stadium aan op een 
commerciele deal en weten dan ook al dat ze miljonair kunnen worden. Ook 
bespreken ze dat alles geheim moet blijven.

De bandopnamen, waarvan de getranscribeerde teksten inmiddels breder 
circuleren en die deels in handen zijn van de Volkskrant, zijn opgedoken 
in het strafrechtelijk onderzoek dat het Openbaar Ministerie onder de 
codenaam Full Sutton uitvoert naar de mondkapjesaffaire. Ook in het 
onderzoek dat accountantsbureau Deloitte namens VWS uitvoert naar de 
zaak zitten transcripten van interne overleggen. Omdat veel gesprekken 
tijdens de coronacrisis via Zoom of per telefoon verliepen, was het in 
die periode relatief eenvoudig om gesprekken op te nemen. Meerdere 
hoofdrolspelers, onder wie Van Lienden, hebben talloze tapes gemaakt, al 
ontkent de mediapersoonlijkheid dat te hebben gedaan.

Sywert van Lienden: 'Bernd, Camille en ik hebben de afspraak... als het 
over dit soort bedragen gaat, dat je absoluut je waffel houdt'

Een belangrijk gesprek binnen Hulptroepen vindt plaats op 12 april 2020, 
een dag voordat Van Lienden en zijn compagnons voor het eerst een 
voorstel indienen bij de overheid waarin hun bv'tje Relief Goods 
Alliance opduikt. Tijdens het opgenomen Zoom-overleg geven de 
hoofdrolspelers een onthullend inkijkje in hun motieven om een 
'commercieel avontuur' aan te gaan.

Gekrenktheid speelt daarbij een rol. Van Lienden denkt met zijn 
Hulptroepen Alliantie bij uitstek in staat te zijn om de zorg te 
voorzien van mondkapjes. Hij wil samen met partners als Coolblue en 
Flexport alles in eigen hand houden: inkoop in China, transport, opslag, 
distributie in Nederland. De overheid laat al meteen merken daar niets 
voor te voelen. De vrees is dat de Hulptroepen Alliantie vooral gaat 
concurreren met de eigen inkoop- en distributieorganisatie die in 
allerijl is opgericht: het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH). De 
overheid wil centraal inkopen en centraal distribueren. Van Lienden moet 
daar niet doorheen fietsen.

De gemeenteambtenaar en zijn compagnons zijn verbolgen over die 
afwijzing. 'Waarom kan de overheid de kracht van ons voorstel niet 
inzien?', vraagt Van Lienden zich af. 'Verbazingwekkend dat de overheid 
toch denkt dat zij het beter weten.'

Weggestuurd

Van Lienden heeft er tabak van. Eind maart is hij al eens weggestuurd 
door de top van het LCH, die zijn motieven wantrouwt. Op 10 april 
verstuurt de CDA'er enkele kritische tweets over de overheid, waarna de 
politiek assistent van minister Hugo de Jonge, Bart van den Brink, 
contact opneemt om te peilen wat er aan de hand is. Van Lienden laat 
richting Van den Brink zijn commerciele aspiraties doorschemeren: 
'Overweeg inmiddels maar te stoppen met de stichting en commercieel te 
gaan. Kennelijk wil de overheid niet meer geholpen worden zonder 
winstoogmerk.' De eerste praktische stappen zijn ook al gezet: de 
commerciele bv Relief Goods Alliance is in oprichting.

Het contact met de assistent van Hugo de Jonge heeft effect. Later op de 
avond neemt de VWS-minister zelf contact op met secretaris-generaal Bas 
van den Dungen. De topambtenaar moet gaan onderzoeken of er niet toch 
een samenwerking mogelijk is tussen het ministerie en de 
mediapersoonlijkheid.

Van Lienden dient na het eerste contact met topambtenaar Van den Dungen 
eerst nog een uiterst ambitieus non-profitvoorstel in bij VWS. 
Hulptroepen Alliantie beweert 120 miljoen mondkapjes aan de zorg te 
kunnen leveren via een 'volledig gecontroleerde supply chain', al blijkt 
uit de interne gesprekken dat ze daar nog helemaal niet de leveranciers 
voor hebben. Van den Dungen wijst het plan af en probeert Van Lienden 
'in een andere film te krijgen'. De bedoeling is dat Hulptroepen gewoon 
mondkapjes inkoopt en het verdere transport en de distributie overlaat 
aan LCH. Partners als Coolblue en Flexport hebben dan geen functie meer.

Bernd Damme: 'We zeggen dat de overheid ons dwingt om dit te doen'

Van Lienden beschouwt dat als een belediging voor zijn project - 'een 
grote middelvinger van de overheid'. Als hij alleen maar als leverancier 
mag optreden, wil hij er ook zelf geld aan overhouden, zo luidt zijn 
logica. 'Niet omdat ik daar persoonlijk winst in zie, want ik heb 
helemaal niks met geld. Maar omdat ik het een enorme, echt een enorme 
schoffering vind van wat er is gedaan door deze bedrijven.'

In een reactie aan de Volkskrant laat Van Lienden weten dat 'een 
uitgebreid telefoongesprek' met Van den Dungen die avond de directe 
aanleiding was voor het 'bij vlagen genante interne gesprek'. 'We hebben 
daarin onze frustraties geuit', aldus Van Lienden. 'Sommige teksten uit 
het gesprek zijn best ongelukkig en sluiten ook niet aan bij mijn 
intenties van destijds of bij mij als persoon.'

Volgens de mediapersoonlijkheid was er destijds grote frustratie over de 
afwijzing van het non-profitvoorstel door VWS, 'vooral ook richting de 
zorgmedewerkers die wij hadden willen helpen'. Van Lienden beweert dat 
Van den Dungen opperde dat hij voor eigen gewin moest gaan met zijn 
bedrijfje in oprichting.

Van den Dungen heeft dat eerder ontkend. De topambtenaar leefde naar 
eigen zeggen altijd in de veronderstelling dat de mediapersoonlijkheid 
optrad namens de charitatieve instelling en niet namens een commerciele 
bv. Van Lienden stuurde zijn voorstellen in de huisstijl van zijn 
non-profitorganisatie. Ook schermde hij met partners als Coolblue en 
Randstad, hoewel die niets wisten van zijn commerciele operatie.

Van Lienden vraagt tijdens het opgenomen overleg van 12 april aan de 
andere deelnemers wie 'zin heeft in een commercieel avontuur'. 'We 
hebben twee oplossingen: of we verdedigen ons eerste voorstel 
(non-profitvoorstel, red.), waar ik voor ben, want dat is beter voor de 
zorg. Als ze daar niet toe in staat zijn: laat ze maar een prijs quoten 
en we gaan gewoon die shit naar Nederland halen en we worden alle vier 
miljonair.'

Sywert van Lienden: 'Dit gaat nooit, nooit naar buiten komen'

De vierde persoon die deelneemt aan het gesprek is Saskia van 
Huijgevoort, een kennis van Van Lienden die dan nog maar kort voor 
Hulptroepen Alliantie werkt. Van Huijgevoort zal uiteindelijk breken met 
Van Lienden, Damme en Van Gestel en niks verdienen aan de commerciele 
deal. Ook Van Huijgevoort heeft opnamen gemaakt van vergaderingen en 
gesprekken. Zij heeft die ter beschikking gesteld aan het OM en 
Deloitte.

Uit de opnamen van de vergadering van 12 april blijkt dat de aanwezigen 
doorhebben dat ze een grens overgaan als ze niet langer 'zonder 
winstoogmerk' gaan opereren. Van Lienden zelf heeft het over 'een 
verraad aan onze idealen'. 'Doordat we non-profit hebben gewerkt, hebben 
we een ongelooflijke schat aan informatie gehad', aldus Van Lienden. 'De 
afgelopen twee, drie weken hebben we alle contacten en dergelijke en 
informatie opgedaan als non-profit.'

Ook Van Huijgevoort ziet het probleem: 'Als non-profit hebben we 
gebruikgemaakt van de goedheid van anderen en vervolgens zetten we dat 
weer om...' Ze wordt onderbroken voordat ze haar zin kan afmaken.

De uitlatingen sluiten aan bij de verdenkingen van het OM tegen Van 
Lienden, Damme en Van Gestel. De mannen hebben volgens het OM misbruik 
gemaakt van de stichting door orders door te sluizen naar hun eigen 
bv'tje en weg te halen bij Hulptroepen. Zo wisten ze miljoenen te 
verduisteren van de charitatieve instelling.

Pact

Van Lienden ontkent in een reactie dat zijn bedrijfje Relief Goods 
Alliance 'voordeel heeft behaald door kennis die via Hulptroepen is 
opgedaan'.

De stichting is uiteindelijk wel een breekijzer voor de gunstige 
commerciele deal met de overheid. Van Lienden concludeert dat VWS er 
veel geld voor over heeft om te voorkomen dat Hulptroepen Alliantie in 
de weg loopt. 'De overheid heeft in eigen beleidsdoelstellingen gezegd 
dat ze een coordinatiepunt willen hebben en dat willen ze zo houden. Dat 
is ze gewoon 100 miljoen euro waard.'

Dat blijkt een verbluffend goede voorspelling. Van Lienden, Damme en Van 
Gestel krijgen uiteindelijk een order van 100,8 miljoen euro van VWS. 
Het Deloitte-rapport dat deze week verschijnt, moet duidelijk maken hoe 
de lucratieve transactie met VWS tot stand is gekomen en wie daarbij een 
doorslaggevende rol speelde.

In een reactie aan de Volkskrant laat Van Lienden weten dat hij niet 
aanstuurde op een commerciele order. 'Vrijwel het tegenovergestelde. Het 
was juist VWS die graag een deal wilde sluiten. Vooral met mij, 
blijkbaar. Ik heb keer op keer getracht om tot een non-profitvoorstel te 
komen via Hulptroepen Alliantie.'

Van Lienden suggereert in de opgenomen bespreking dat VWS hem een pact 
heeft voorgesteld: als hij stopt met Hulptroepen Alliantie, krijgt hij 
in ruil een goudomrande deal. Volgens Van Lienden zal dat ook de titel 
worden van het boek dat hij ooit wil schrijven: 'Hoe de overheid mij 
dwong miljonair te worden.'

Bernd Damme: 'Iets zegt me dat ze het lekker onder de radar willen gaan 
houden'

Het afwijzen van het non-profitvoorstel door de overheid leidt in de 
logica van de mediapersoonlijkheid automatisch tot een commerciele deal 
waar flink aan verdiend kan worden, hoewel tot dusver nooit is 
aangetoond dat VWS erop heeft aangedrongen om een eigen bv in te zetten. 
Damme lijkt de vermeende druk vanuit de overheid vooral als een mooie 
smoes te zien, blijkt uit een transcript dat eerder tijdens een 
rechtszaak is geopenbaard: 'We zeggen dat de overheid ons dwingt om dit 
te doen.'

Van Lienden drukt Van Huijgevoort tijdens de zoom-vergadering op het 
hart om haar mond te houden. 'Bernd, Camille en ik hebben de afspraak... 
als het over dit soort bedragen gaat, dat je absoluut je waffel houdt. 
Ook met de krant, familie, vrienden, kennissen, buren... We zullen je 
niet vergeten. Je ziet wat er hier nu gebeurt, je deelt gewoon mee, maar 
het is eigenlijk natuurlijk gewoon een groot schandaal wat hier aan het 
gebeuren is... Geen nieuwe auto, geen nieuwe huizen, geen nieuwe 
kleren.'

Van Huijgevoort begrijpt het verzoek. 'Als we nu opeens mooie huizen en 
auto's gaan kopen, gaat dat heel veel vragen oproepen.'

Van Lienden en zijn compagnons gaan ervan uit dat VWS evenmin belang 
heeft bij openheid. 'Iets zegt me dat ze het lekker onder de radar 
willen gaan houden', zegt Damme. Van Lienden is het daarmee eens: 'Dit 
gaat nooit, nooit naar buiten komen.'

In een reactie aan de Volkskrant laat Van Lienden weten dat hij altijd 
voor openbaarheid was. Volgens hem wilde juist VWS de deal geheimhouden.

Breuk

De kopstukken van Hulptroepen Alliantie vinden het te riskant om na een 
commerciele deal helemaal te stoppen met het verkoopkanaal van hun 
Hulptroepen Alliantie, hoewel de overheid daar wel op aandringt. De 
eigen non-profitwinkel gaat in afgeslankte vorm verder, ook omdat 
journalisten - 'een roedel wolven', volgens Damme - anders onraad kunnen 
ruiken.

Uiteindelijk zal Van Lienden op 13 april een stuk naar VWS sturen waar 
in bedekte termen staat dat 'een nieuwe entiteit' de mondmaskers gaat 
leveren. Ook zal de prijs omhooggaan. Nergens wordt expliciet gezegd dat 
het om een commerciele deal gaat met een bedrijfje dat formeel pas op 14 
april wordt opgericht.

VWS zal altijd zwijgen over de order voor Van Lienden. Als de Volkskrant 
het bestaan ervan onthult in mei 2021, blijft het ministerie volhouden 
dat er een prima deal is gesloten met de ex-gemeenteambtenaar.

Van Lienden ziet dat anders, zo blijkt uit de opgenomen gesprekken van 
12 april 2020. 'Wat is de overheid een domme deal aan het sluiten', zegt 
de mediapersoonlijkheid. 'Wat een slecht voorstel. Ben er echt een 
beetje ondersteboven van.'

De beoogde vierde partner, Van Huijgevoort, probeert in de dagen die 
volgen af te dwingen dat eventuele winsten terugvloeien naar de zorg. 
Als ze daar geen zeggenschap over krijgt, neemt ze op 17 april 2020 per 
mail afscheid: 'Bij deze scheiden onze wegen. Ik ben niet geinteresseerd 
in het bijdragen aan een (deels) commerciele organisatie, die steunt op 
de ruggegraat van een stichting in tijden van crisis.' Na haar vertrek 
treedt ze in dienst bij VWS. Van Lienden en zijn compagnons hebben haar 
ervan overtuigd dat er uiteindelijk toch geen commerciele deal is 
gesloten. Ook andere ex-medewerkers krijgen te horen dat alles op 
non-profitbasis gebeurt.

Het ministerie wil niet zeggen of Van Huijgevoort heeft gemeld wat er 
achter de schermen gebeurde bij de Hulptroepen Alliantie. 'Wij gaan niet 
in op de inhoud van vertrouwelijke gesprekken tussen werkgever en 
werknemer, zoals die onder meer bij indiensttreding aan de orde zijn.'

Het OM verdenkt Van Lienden, Damme en Van Gestel van verduistering, 
oplichting en witwassen en heeft beslag gelegd op hun bankrekeningen en 
bezittingen in Nederland, Zwitserland en Luxemburg. Coolblue en Randstad 
hebben aangifte gedaan van oplichting, net als een ex-medewerker die 
betrokken was bij de inkoop van mondkapjes in China en niets wist van de 
commerciele belangen. Het OM bevestigt die - tot dusver onbekende - 
derde aangifte, maar wil 'in het belang van het onderzoek' verder geen 
commentaar geven.

Van Lienden voorspelt dat het Deloitte-onderzoek hem gaat vrijpleiten.

--------
(c) 2022 DPG B.V.