[D66] EuroUnicide: Wegkijkitis

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  14 oktober 2022
Auteur: Nikki Ikani
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/14/waarom-internationele-crises-de-eu-telkens-weer-verrassen-a4145195


Waarom internationale crises de EU telkens weer verrassen
---------------------------------------------------------
De EU wordt te vaak overvallen door internationale crises. 
EU-buitenlandchef Borrell legt de schuld bij de ambassadeurs. Maar trage 
ambassadeurs zijn het symptoom, niet de kwaal, betoogt Nikki Ikani.

Ambassadeursconferenties komen niet vaak onder de aandacht - zeker die 
van de Europese Unie niet. Zo werd ook de openingsspeech van Josep 
Borrell, hoge vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken en 
veiligheidsbeleid, tijdens de Ambassadeursconferentie deze week 
aanvankelijk niet als nieuwswaardig gezien. Tot de dag erna, toen 
niet-genodigden (en twitteraars) zich over de tekst bogen. Want die was 
niet mals.

Borrell was snoeihard geweest. Hij vond zijn topdiplomaten te traag, 
niet effectief en slecht geinformeerd. 'Soms wist ik meer van wat er 
ergens gaande was door de kranten te lezen dan door jullie rapporten.' 
De ambassadeurs leefden 'in een wereld die niet meer bestaat', waarin 
Amerika onze veiligheid waarborgt en Rusland en China in onze 
basisbehoeften voorzien.

Ook hekelde hij het feit dat de EU de Russische inval in Oekraine in 
februari dit jaar zou hebben 'gemist' en Amerikaanse waarschuwingen over 
een op handen zijnde aanval niet had geloofd.

Borrell kwam ook met oplossingen: Europese diplomaten moeten volgens hem 
sneller werken, 24/7 in crisismodus staan en risico's durven nemen. 'Ik 
zou de best geinformeerde man ter wereld moeten zijn', zei hij. Zodra er 
iets gebeurt, wil Borrell het weten.

De speech, die sommige diplomaten als beledigend ervoeren, werd ook 
bejubeld. Borrell zou zeggen waar het op staat. Toch zijn de woorden van 
Borrell ook kort door de bocht te noemen en is de werkelijkheid 
weerbarstiger.


Hoeder van vrede

Als het gaat om het missen van de Russische invasie in Oekraine heeft de 
Europese buitenlandchef een punt. Veel Europese inlichtingendiensten 
hebben hier steken laten vallen. De Amerikanen en de Britten hebben 
meerdere malen tevergeefs geprobeerd de Europeanen te overtuigen dat 
Poetin daadwerkelijk zou overgaan tot een grootschalige invasie. De 
Europeanen waren sceptisch. Satellietbeelden toonden immers bewegingen, 
niet alleen naar de grens, maar ook van de grens. En zou Poetin echt 
zo'n groot land binnenvallen met de circa negentigduizend Russische 
troepen aan de grens met Oekraine?

Er zit een diepere oorzaak achter het missen van de invasie - en die 
wordt niet weggenomen door meer en vaker rapporteren. Lange tijd was het 
buitenlandbeleid van de EU simpel: handelsrelaties aangaan met andere 
landen om hen zo aan te moedigen te democratiseren. De EU was er heilig 
van overtuigd dat haar buurlanden, en dus ook Rusland, de Unie zagen 
zoals zijzichzelf zag: als hoeder van vrede, handel en democratische 
idealen.

Dit wensdenken zat zo diepgeworteld in het Europese buitenlandbeleid dat 
het een blinde vlek creeerde. Daarom was de EU zo verrast toen Oekraine 
onder grote Russische druk besloot af te zien van een partnerschap met 
de EU in 2013, wat leidde tot de Maidan-protesten in Kiev. Een half jaar 
later was de EU helemaal verrast toen Rusland internationale wetten en 
normen overschreed door de Krim te annexeren.


'Onwenselijke informatie'

Deze starre beleidskoers heeft een tweede probleem gecreeerd. Onderzoek 
toont aan dat het gros van het EU-personeel, ambassadeurs incluis, de 
beleidsprioriteiten van de top internaliseert. Zij weten instinctief wat 
men hoger in de boom wel of juist niet wil horen. Dit stuurt op een 
subtiele manier wat diensten en diplomaten doen, waar ze op letten en 
waar ze niet op letten.

Hetzelfde gebeurde in de Verenigde Staten, in aanloop naar de val van de 
Afghaanse hoofdstad Kabul, vorig jaar. De wens om de geplande 
terugtrekking van Amerikaanse troepen te laten slagen, leidde ertoe dat 
de diensten de weerbaarheid van de Afghaanse regering enorm hebben 
overschat toen het Amerikaanse leger zich terugtrok.

Ongewenste alarmsignalen of waarschuwingen worden te vaak genegeerd of 
weggewuifd. Soms wordt 'onwenselijke informatie', gevonden door 
EU-ambtenaren of diplomaten, uberhaupt niet gecommuniceerd. 'Brussel 
luistert toch niet' is een vaak gedeeld gevoel. Er zijn ook vele 
voorbeelden van EU-ambtenaren die wel waarschuwingen verzonden, 
bijvoorbeeld in de aanloop naar de Arabische lente, maar naar wie niet 
werd geluisterd of die hiervoor werden teruggefloten.

De Franse filosoof en wiskundige Blaise Pascal beklaagde zich ooit : 'Ik 
zie te veel om te ontkennen en te weinig om zeker te zijn.' De grillige 
internationale politiek, waarin verandering de enige zekerheid is, staat 
bol van verrassingen. Dat de EU zich beter moet voorbereiden op de 
volgende crisis staat buiten kijf. Maar trage en reactieve ambassadeurs 
zijn het symptoom, niet de kwaal. Er moet dieper worden gekeken naar 
waarom waarschuwingen slecht 'reizen' binnen de Europese organisaties.

Zolang bovenstaande problemen blijven bestaan, zal de EU crises te laat 
spotten, onvolledig begrijpen en onvoldoende kunnen beinvloeden.

--------
(c) 2022 Mediahuis