[D66] Ukraine-oorlog: Zwarte lijst met namen sceptische/pacifistische intellectuelen in Italie

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Wie zijn nu eigenlijk de *echte* nazi's ?]


Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  13 november 2022
Auteur: Ine Roox
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/11/13/pacifiste-donatella-di-cesare-over-oekraine-dit-is-de-zelfmoord-van-europa-a4148130


Pacifiste Donatella Di Cesare over Oekraine: 'Dit is de zelfmoord van 
Europa'
-----------------------------------------------------------------------------

Filosoof Donatella Di Cesare (66), later deze maand te gast op de 
Nexus-conferentie in Amsterdam, spreekt zich in Italie al maanden fel 
uit tegen wapens voor Oekraine. 'Poetin is de nieuwe demon? Prima, maar 
ook met de vijand onderhandelt men.'

Een keer, tijdens een interview van haast twee uur in haar kleine 
kantoortje aan de filosofiefaculteit van de Universiteit Sapienza Rome, 
zal Donatella Di Cesare (66) de Russische inval in Oekraine 
ondubbelzinnig veroordelen als 'een criminele actie, waarvoor er geen 
woorden zijn'. Veel vaker en nadrukkelijker weerklinkt echter haar felle 
kritiek op de Europese Unie, die 'geen eigen politieke koers vaart, los 
van de Verenigde Staten en vooral los van de NAVO'. Door oostwaarts uit 
te breiden ging dat militaire bondgenootschap 'blaffen aan de grenzen 
van Rusland - en dat zijn niet mijn woorden, maar die van de paus'.

De toon is gezet, en die toon is - zeker ook in haar thuisland Italie - 
controversieel. Al sinds het begin van deze oorlog spreekt Di Cesare, 
een bekende Joods-Italiaanse politiek filosoof die levendig en in 
barokke volzinnen praat, is een veelgevraagde talkshowgast die zich met 
aandrang uitspreekt tegen wapenleveranties aan Oekraine.


U bent ook kritisch op de sancties tegen Rusland.

Di Cesare: 'In Italie hakken de sancties er flink in. Ik zie geen 
Europees beleid inzake onze economie en energie. Voor een Italiaans 
bedrijf lopen de energiekosten veel hoger op dan voor een onderneming in 
Frankrijk. Dus zullen Italiaanse bedrijven moeten sluiten. Dat heeft 
volstrekt niets te maken met onverschilligheid jegens het Oekraiense 
volk, maar Italie trekt dit niet. En wat doet Duitsland intussen? 
Tweehonderd miljard euro in de eigen economie pompen. In Europa is het 
inmiddels ieder voor zich. De onderlinge solidariteit die er was tijdens 
de pandemie, toen Europa collectief vaccins en medisch materieel 
aankocht, is helemaal verdampt.'

Di Cesare heeft veertien jaar in Duitsland gewoond en voelt zich sterk 
verbonden met het land. Vlak voor ons gesprek begint, neemt ze vlot 
afscheid van een Duitse collega, in de taal van Goethe. Behalve als 
pacifiste omschrijft ze zich daarom ook graag als volbloed Europeaan. 
Precies daarom heeft de Europese aanpak van deze oorlog op Europese 
grond haar naar eigen zeggen zo diep ontgoocheld.


Wat had Europa anders moeten doen?

'Ik had verwacht dat Europa een belangrijke diplomatieke rol zou spelen. 
In plaats daarvan moeten we toekijken hoe [voorzitter van de Europese 
Commissie] Ursula von der Leyen in Kiev zonder aarzeling de Oekraiense 
kleuren aantrekt en maar wapens blijft uitdelen, in een escalerend 
conflict met een kerndreiging als ondertoon. Is dat de rol van de EU? 
Dit beleid is de zelfmoord van Europa.

'Waarom gaat de Amerikaanse president Joe Biden eigenlijk zelf niet aan 
tafel zitten met Vladimir Poetin? Het evenwicht tussen supermachten 
speelt in dit conflict een duidelijke rol. Dat Biden dat niet doet, is 
onaanvaardbaar, ook al omdat de Amerikaanse burgers zelf niet de 
gevolgen van de sancties voelen, en niet hetzelfde risico lopen als wij 
Europeanen wanneer er kernwapens zouden worden ingezet.'


'Poetin-fluisteraars'

Voor deze oorlog had Italie een zeer sterke band met Moskou. Van oudsher 
is er veel economische samenwerking tussen bedrijven, en daarbij was 
Moskou ook een belangrijke gasleverancier voor Italie. Maar de Russische 
inval in Oekraine was een keerpunt voor Rome. Nog voordat toenmalig 
premier Mario Draghi verwoed elders op zoek ging naar gas, schaarde hij 
zich voluit achter de lijn van het Westen en de NAVO, en voor de 
bewapening van Oekraine. Ook Fratelli d'Italia - toen de enige 
oppositiepartij, nu de partij van premier Giorgia Meloni - stemde 
destijds mee voor wapenleveranties aan Oekraine. Wie tijdens de eerste 
maanden van de oorlog op de Italiaanse televisie en in kranten van die 
consensus afweek, liep het risico om als 'Poetin-fluisteraar', of op 
zijn minst als verdacht te worden weggezet.

Het overkwam ook Donatella Di Cesare, die van de gezaghebbende krant 
Corriere della Sera het verwijt kreeg dat 'Poetin het allemaal zelf niet 
beter had kunnen verwoorden'. De filosofe schreef twee jaar lang 
bijdragen voor La Stampa, tot de redactie van die Turijnse krant besloot 
dat ze te ver was gegaan. 'Ik mocht alleen nog stukken insturen als de 
krant 'afwijkende mening' boven mijn artikelen mocht zetten.' Di Cesare 
weigerde, en voelde zich daarin gesteund. 'De overgrote meerderheid in 
dit land is tegen wapenleveranties voor Oekraine.'

De oorlog in Oekraine verdeelt de publieke opinie in Italie, blijkt uit 
recent onderzoek. Terwijl de Italianen grote solidariteit voelen met de 
Oekraiense vluchtelingen in hun land, bestaat er veel meer scepsis over 
het sturen van wapens, waar 57 procent tegen is. Bij de kiezers van de 
Vijfsterrenbeweging - een partij die al jaren van Rusland-sympathieen 
wordt verdacht - is zelfs meer dan 60 procent tegen wapenleveranties aan 
Kiev. Alleen aanhangers van centrum-links en van het nieuwe centrumblok 
van onder anderen oud-premier Matteo Renzi staan volmondig achter 
militaire steun. Al die partijen zitten tegenwoordig in de oppositie in 
Italie, waar Meloni's regering de lijn van Draghi inzake de oorlog 
doorzet.

Di Cesare hoopt dat Italie geen nieuwe wapens naar Kiev stuurt zonder 
voorafgaand parlementair debat, zoals ook de Vijfsterrenbeweging 
verlangt. 'Sinds een maand of drie bestaat er in Italie een levendige 
discussie over de aanpak van de oorlog in Oekraine', zegt de filosofe 
tevreden. In een eerdere fase van dit conflict was die ruimte er niet: 
'In de Italiaanse media zijn er zwarte lijsten gepubliceerd met namen 
van intellectuelen die niet de gedachte vertolkten die over de oorlog 
moest overheersen. Zo dood je het debat. Daartussen mijn naam zien 
opduiken, was traumatisch.'


Begrijpelijk. Maar begrijpt u ook de mensen die zeggen dat uw 
standpunten Poetin of het Kremlin soms wel heel goed uitkomen?

'Nee, dat snap ik helemaal niet. Inmiddels weten we heel goed dat de 
vrienden van Poetin zich aan de Italiaanse rechterzijde bevinden, bij de 
entourage van Matteo Salvini en van Silvio Berlusconi, en niet bij 
intellectuelen die zich uitspreken voor vrede. Ik sta alleen, zonder 
partij achter me. Op de koop toe ben ik een vrouw. Dat maakt het nog 
veel makkelijker om mij keihard aan te vallen, zeker in Italie, waar de 
publieke ruimte heel sterk door mannen wordt ingenomen. Als ik een 
pacifistisch standpunt inneem, dan is dat niet uit onverschilligheid 
over deze verschroeiende oorlog, maar vanuit een sterk geloof in de 
noodzaak van een vredesbeleid.'


En dus in politieke onderhandelingen met Poetin?

'Poetin is de nieuwe demon? Prima, maar ook met de vijand onderhandelt 
men. De oorlogslogica levert helemaal niets op, behalve duizenden doden, 
onnoemelijk leed en inkomsten voor de oorlogsindustrie. Dat noem ik de 
politiek van de dood, necropolitiek. We kunnen niet gewoon verder wapens 
aan Oekraine blijven leveren. Natuurlijk gaat die overgang niet van 
vandaag op morgen: het gaat erom dat er nieuwe scenario's worden 
gezocht, dat er ten minste een opening naar het diplomatieke pad wordt 
overwogen. En dat gebeurt niet, of we zoeken niet hard genoeg. Dat de EU 
de rol van onderhandelaar aan een man als Erdogan heeft overgelaten, is 
schandelijk.'


Hoe rijmt u dat pacifistische standpunt met de praktijk? Hadden de 
Oekrainers zich dan gewoon moeten overgeven toen Poetin binnenviel?

'Het woord 'overgave' maakt deel uit van het oorlogsjargon. Dat woord 
past bij de idee dat problemen met geweld worden opgelost, en dat er 
ofwel strijd is ofwel overgave. Ik dacht dat wij, zeker als Europeanen, 
na twee wereldoorlogen en na de Holocaust niet meer in zulke termen 
dachten. Ik kan er echt met mijn hoofd niet bij dat mensen elkaar met 
wapens te lijf gaan voor een lap grond. Daarom spreek ik van 
necropolitiek.'


Maar Rusland besloot om een onafhankelijk en soeverein land binnen te 
vallen.

'Ik ben ervan overtuigd dat samenlevingsproblemen tussen volkeren niet 
worden opgelost met wapens en met geweld. Net zoals ik ervan overtuigd 
ben dat de problemen veel eerder zijn begonnen dan met de Russische 
inval door Poetin.'

'Europa had zich als grote opdracht moeten stellen om het samenleven 
tussen volkeren te bevorderen, en niet om een identitair nationalisme op 
te poken. Dat had het echte Europese project, de Europese integratie 
moeten zijn, en met name in het oosten van Europa was dat belangrijk 
geweest. Kijk naar Kroatie, Slovenie, enzovoort. Het staat buiten kijf 
dat daar moet worden gestreefd naar een samenleven tussen volkeren. 
Keren we daar terug naar de mentaliteit van naties, dan vallen we 
opnieuw in de val van de Eerste Wereldoorlog. Dat is de barbarij van 
deze oorlog.'


Hoe hadden de Oekrainers dan moeten reageren?

'U vraagt naar praktische oplossingen. Maar ik zet geen beleidslijnen 
uit, ik ben een filosoof.'


Is dat niet wat makkelijk?

'Mijn kleine bijdrage bestaat erin om problemen op een andere manier 
voor te stellen. Als de vraag anders wordt gesteld, dan is het antwoord 
ook anders, en dan kijken we naar andere oplossingen. Al eeuwenlang zijn 
wij gewend geraakt aan de gedachte dat oorlog altijd eerst komt, en dat 
men pas daarna de vrede bereikt. De grote filosoof Heraclitus zei het 
al: polemos, oorlog, is de vader van alle zaken. Maar in zijn traktaat 
Naar de eeuwige vrede zegt filosoof Immanuel Kant iets helemaal anders: 
ofwel is er een akkoord tussen volkeren, ofwel zal er de eeuwige vrede 
van de kerkhoven zijn.

'Daarom moeten we vrede op de eerste plaats zetten, en doordrongen raken 
van de gedachte dat we de ander nodig hebben. Zoals we tijdens de 
pandemie hebben ontdekt. Vrede moet onze basishouding zijn, en oorlog de 
uitzondering. Kijk je door die bril naar de dingen, dan duiken er ook 
andere oplossingen op.'

--------
(c) 2022 Mediahuis