[D66] Ukrainecrisis: Rusland-adviseur Obama en Trump: Derde Wereldoorlog is al begonnen

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  25 maart 2022
Auteur: Hans Steketee
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/03/25/druk-om-in-te-grijpen-in-oekraine-loopt-op-vraag-is-hoe-ver-poetin-nog-durft-te-gaan-a4105124


Druk om in te grijpen in Oekraine loopt op, vraag is hoe ver
Poetin nog durft te gaan
------------------------------------------------------------
Derde Wereldoorlog - Hoelang kijkt de NAVO nog toe, in Oekraine?
Volgens critici erodeert de geloofwaardigheid van de alliantie.

Het gebeurt niet vaak dat je het tijdsgewricht bijna fysiek voelt 
kraken. De laatste keer was in 1989, bij de val van de Muur en de 
desintegratie van de Sovjet-Unie, door Vladimir Poetin ooit omschreven 
als 'de grootste geopolitieke catastrofe van de twintigste eeuw'. Aan 
het nieuwe tijdperk dat toen begon, maakt de Russische invasie van 
Oekraine een abrupt einde.

Maar wat erna komt weet niemand. Durft Poetin uit frustratie over zijn 
vastgelopen offensief in Oekraine naar chemische wapens te grijpen, of 
zelfs een kernwapen? Een aanval op de aanvoerlijnen van westerse wapens 
net over de grens in Polen of Roemenie? Dat laatste 'betekent de Derde 
Wereldoorlog', zei de Amerikaanse president Biden al.

Dat zal Poetin niet willen riskeren, gokt de NAVO. Maar blijft dat zo 
als Oekrainers met westerse wapens de Russen nog verder in het nauw 
brengen, zelfs zonder de tanks en vliegtuigen waar president Zelensky 
donderdag de NAVO-top om smeekte in een videotoespraak?

Ook Zelensky sprak al over een Derde Wereldoorlog; die komt er volgens 
hem als onderhandelingen met Rusland definitief zouden mislukken. Reden 
om te blijven onderhandelen, ook al 'doet Rusland alleen alsof het 
onderhandelt', zei hij, en is er maar '1 procent kans op succes.'

De Derde Wereldoorlog is 'allang begonnen', gelooft Fiona Hill, een 
Amerikaanse Rusland-expert en adviseur van de presidenten Obama en 
Trump. 'We moeten onszelf niet voor de gek houden dat we op de rand van 
iets staan', zei ze tegen Politico Magazine, vier dagen na het begin van 
de invasie. 'We zitten er al een hele tijd middenin.' De krachten die nu 
vrijkomen in de strijd om Oekraine reiken terug tot 1945; volgens haar 
was de Koude Oorlog niet meer dan een 'interbellum'. Dat Poetin bereid 
is een kernwapen te gebruiken - en wil dat we dat weten - staat voor 
haar vast.

De Tweede Wereldoorlog begon officieel op 1 september 1939, toen 
Duitsland Polen binnenviel. Maar je kunt ook andere momenten aanwijzen, 
schreef columnist Bret Stephens in The New York Times. Zoals de 
annexatie van het Sudetenland, een jaar eerder, of het Duitse besluit in 
1936 om het Rijnland in strijd met het verdrag van Versailles (1919) 
opnieuw te militariseren zonder dat er een Frans of Brits militair 
antwoord kwam. 'World War II begon niet zozeer, maar kwam geleidelijk 
opzetten', aldus Stephens.


Wishful thinking

De analogie met Oekraine is voor hem helder: het Westen heeft Poetin 22 
jaar lang laten wegkomen met zijn agressie en er niets dan lichte 
straffen en wishful thinking tegenover gezet. 'De verwoesting van 
Oekraine is de vrucht van dat appeasement.'

Dat geldt ook voor de belofte om geen rechtstreekse confrontatie aan te 
gaan uit angst voor een Derde Wereldoorlog, zoals de VS van meet af aan 
deden: dreigen met sancties, maar meevechten uitsluiten. Daarmee 'sein 
je zwakte', vindt Stephens; 'niet afschrikken, maar uitnodigen tot 
Russische escalatie'.

Een aanval met chemische, biologische of kernwapens zal leiden tot 
'ernstige consequenties', aldus de slotverklaring van de NAVO-top, 
zonder details te geven. Geen 'rode lijn' dus, zoals Obama die in Syrie 
trok voor chemische wapens - en vervolgens negeerde toen Assad ze 
daadwerkelijk inzette. De Franse president Macron zei dat 'strategische 
dubbelzinnigheid' effectiever is - al kan die opmerking ook bedoeld zijn 
om verdeeldheid in eigen kamp over een reactie te maskeren.

Voor de NAVO is er officieel maar een rode lijn: de geografische grens 
van het bondgenootschap. Grote vraag is hoeveel speelruimte deze 
opstelling Poetin laat, niet alleen in Oekraine, maar wie weet later in 
andere landen op zijn verlanglijst.


Vleesmolen

Intussen blijft de druk oplopen om niet werkloos toe te kijken hoe de 
ramp in Oekraine zich voltrekt. Een strijdtoneel waar de Russen zich 
sinds deze week ingraven, met de Oekrainers hier en daar in het 
tegenoffensief. Het doet denken aan de Somme, Verdun en Passchendaele, 
slagvelden uit de Eerste Wereldoorlog - die toen nog niet zo heette. En 
waar geen partij netto voortgang boekte, maar die wel een vleesmolen 
bleven. Verwoeste steden, een humanitaire ramp die alleen maar groter 
wordt. Ook in Kosovo hield de NAVO zich aanvankelijk afzijdig, op 
termijn bleek dat onhoudbaar.

Illustratief is de beleefd-maar-felle discussie, donderdag, tussen 
Financial Times-columnisten Martin Wolf en Gideon Rachman over de voors 
en tegens van een westerse interventie in Oekraine. Waar Rachman globaal 
het NAVO-standpunt deelt - help Oekraine zichzelf te helpen - vindt Wolf 
de beleden solidariteit hol klinken.

'We hebben een morele verantwoordelijkheid om de vernietiging te 
voorkomen van een volk van mensen die gewoon moderne Europeanen wilden 
zijn, [geen] lijfeigenen van de gangsters in het Kremlin', aldus Wolf, 
die is gaan vinden dat de NAVO 'bereid moet zijn om te vechten. [...] De 
redenen die [Rachman] geeft om nu niet te vechten, zijn in wezen de 
redenen die elk redelijk persoon zou geven om niet voor Estland, 
Letland, Litouwen, Polen of waar dan ook te vechten.'

'Als een Derde Wereldoorlog zo'n verlammende zorg is', vervolgt Wolf, 
'hoe kan het uitgangspunt van de NAVO dan geloofwaardig zijn? De 
effectiviteit ervan was altijd gebaseerd op de overtuiging dat de NAVO 
inderdaad bereid is het risico van een nucleaire oorlog te lopen.'


Noord-Korea in de wachtkamer

Hoe ziet zo'n potentiele Derde Wereldoorlog eruit? Generaties zijn 
opgegroeid met het schrikbeeld van een allesverwoestend nucleair duel 
tussen supermachten. Die club heeft intussen veel meer leden, met 
Noord-Korea, dat deze week een proef deed met een nieuwe 
intercontinentale raket, in de wachtkamer.

Voor een 'klein' kernwapen in Oekraine, of ergens boven zee als 
'demonstratie', durft de NAVO geen armageddon te riskeren, kan Poetin 
redeneren. Maar elke NAVO-reactie - ook gebruik van een klein kernwapen, 
of twee, of geen - als signaal dat 'we ons niet tot jouw niveau 
verlagen' - houdt het risico op escalatie in, schreef Alex Wellerstein, 
een Amerikaans historicus op het gebied van kernwapens, in een reeks 
tweets over de 'speltheorie' van nucleaire afschrikking.

Durft Poetin die gok te nemen? Of blijft de theorie van de mutually 
assured destruction (MAD) - het axioma dat niemand een kernoorlog durft 
te beginnen omdat je die zelf ook niet overleeft - intact? 'Ik denk niet 
dat er iemand in de VS of de NAVO is die het weet totdat het gebeurt 
[...] Maar in geen van de scenario's lijkt het waarschijnlijk dat de 
NAVO zegt: nou goed, pak Oekraine dan maar.'

De leiders van de dertig NAVO-landen kwamen deze week in Brussel bijeen 
voor topoverleg over de oorlog in Oekraine. Via een videoverbinding 
vroeg de Oekraiense president Zelensky de NAVO om meer wapens. Hij 
beschuldigde Rusland ook van de inzet van chemische wapens 
(fosforgranaten) - zonder daarvoor bewijs te leveren.


Correctie (26 maart 2022): President Poetin noemde niet de val van de 
Muur in 1989, maar de desintegratie van de Sovjet-Unie 'de grootste 
geopolitieke catastrofe van de twintigste eeuw'. Dat is hierboven 
aangepast.

--------
(c) 2022 Mediahuis